Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'a müdahalesi
	Azerbaycan-Ermenistan Savaşı, Rus İç Savaşı
	; Kızıl Ordu Erivan'da
Tarih	1920
Bölge	Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Güney Kafkasya
Sonuç	Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetinin indirilmesi; Ermenistan SSC'nin kurulması
Taraflar
Komutanlar ve liderler

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı (Ռուս-հայկական պատերազմ), Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1917'de Ekim Devrimi sonrasında başlayan Azerbaycan-Ermenistan Savaşı. Bakü'de yaşanan mahalle savaşlarından sonra şehir Azeriler ve Ermeniler olarak ikiye bölündü. Ancak zamanla Ermeniler Bakü'yü boşalttı ve şimdiki Ermenistan sınırlarının içerisine çekildiler.

Düzenli orduların savaşı olarak gerçekleşmeyen bu çatışmalar sonunda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu.

Eylül 1920'de Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi'nde taarruza geçen Kâzım Karabekir komutasındaki 15. kolordu, Mîsâk-ı Millî sınırları içinde olan Sarıkamış, Kars, Ardahan, Artvin, Batum ve Iğdır'ı geri alıp Gümrü'ye de girince, Taşnak (Ermeni Devrimci Federasyonu) yönetimi barış istemek durumunda kaldı. Barış görüşmeleri 22 Kasım 1920 tarihinde Gümrü'de başladı. 2-3 Aralık 1920 gecesinin sabahında antlaşmayı Ermenistan Taşnak hükûmeti adına imzaladı.

Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu'nun 1920'de Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile Sovyet müdahalesi başlamıştı. 22 Kasım 1920 tarihinde görüşmelerine başlanan ve 2-3 Aralık gecesi imzalanan Gümrü antlaşmasının hemen ardından 4 Aralık 1920'de Kızıl Ordu Erivan'a da girdi. Kızıl Ordu, Ermenistan Cumhuriyeti'ne son verdi ve Ermenistan Sovyet güdümüne girdi.^[1]

Rus tarihçi Aleksandr Borisoviç Şirokorad'a göre, Ermenistan'a Sovyet müdahalesinde (Azerbaycan'a müdahalede de olduğu gibi) standart Bolşevik şablonu kullanılmıştır. Yani yerel devrim komitesi gerçek ya da "sanal" işçi ayaklanmaları başlatırlar ve Kızıl Ordu'dan yardım isterler. Aynı yöntem onlarca yıl sonra, Macaristan (1956) ve Çekoslovakya (1968) Sovyet müdahaleleri sırasında da kullanılmıştır. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükûmetinden yardım istedi. 11. Kızıl Ordu Ermenistan topraklarını ele geçirmişti.^[2]

Kars Anlaşması[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Ekim 1921 tarihinde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin TBMM devleti ile yaptığı Kars Antlaşması Transkafkasya'da düzeni ve otoriteyi sağlamıştır. Sovyetler Birliği Ermeniler ve Azeriler üzerindeki otoritesini güçlendirmiştir. Bu anlaşma ile Nahcivan özerk bölge oldu. Mîsâk-ı Millî'den de ilk ödün verildi ve Batum bırakıldı.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

(İngilizce) Richard G. Hovannisian The Republic of Armenia. 4 cilt. Berkeley: University of California Press, 1971-1996.
Hovannisian, Richard G. Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California Press, 1967.
(İngilizce) Firuz Kazemzadeh. The Struggle for Transcaucasia, 1917-1921. New York, Oxford: Philosophical Library, 1951.
(Ermenice) Aleksandr Hatisyan. Հայաստանի Հանրապետութեան Ծագումն ու Զարգացումը (The Birth and Development of the Armenian Republic). Athens: Nor Or Publishing, 1930.
(Fransızca) Anahide Ter Minassian. La République d’Arménie: 1918-1920. Bruxelles: Editions Complexe, 1989.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Matosyan, Mary Kilbourne (1962). The Impact of Soviet Policies in Armenia. Leiden: E.J. Brill. s. 30. ISBN 0-8305-0081-2.
^ Şirokorad, Aleksandr Borisoviç (2006). Великая речная война, 1918–1920 годы (Rusça). s. 416. ISBN 5-9533-1465-5.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] Matosyan, Mary Kilbourne (1962). The Impact of Soviet Policies in Armenia. Leiden: E.J. Brill. s. 30. ISBN 0-8305-0081-2.

[Şirokorad-2] Şirokorad, Aleksandr Borisoviç (2006). Великая речная война, 1918–1920 годы (Rusça). s. 416. ISBN 5-9533-1465-5.

[1]

[2]

g t d Rusya silahlı çatışmaları
İç karışıklık	Stenka Razin Ayaklanması Bulavin İsyanı Pugachev İsyanı Aralıkçılar İsyanı Rus İç Savaşı August Ayaklanması Darbe girişimi (1991) 1993 Rusya anayasa krizi Birinci Çeçen Savaşı Dağıstan Operasyonu İkinci Çeçen Savaşı Kuzey Kafkas İsyanı
17. yy öncesi	Livonya Savaşı Lehistan-Rusya Savaşı Karışıklık Dönemi II. Kuzey Savaşı 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı
18.–19. yüzyıl	Büyük Kuzey Savaşı Prut Savaşı Lehistan Veraset Savaşı 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı Avusturya Veraset Savaşı Yedi Yıl Savaşı 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı Bar Konfederasyonu 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı Kościuszko Ayaklanması İkinci Koalisyon Savaşı Üçüncü Koalisyon 1804-1813 Rus-İran Savaşı Dördüncü Koalisyon 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı Napolyon'un Rusya Seferi Altıncı Koalisyon Savaşı Yüz Gün Kafkas Savaşı Rus-Çerkes Savaşı 1826-1828 İran-Rus Savaşı 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı Kasım Ayaklanması 1848 Macar Devrimi Kırım Savaşı Ocak Ayaklanması 93 Harbi Boxer Ayaklanması
20. yüzyıl	Rus-Japon Savaşı I. Dünya Savaşı Rus İç Savaşı Fin İç Savaşı Estonya Bağımsızlık Savaşı Sovyet-Polonya Savaşı Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı işgali Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgali II. Dünya Savaşı Sovyetlerin Polonya İstilası Kış Savaşı Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı) Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği'nin İran'ı işgali Birinci Çinhindi Savaşı Kore Savaşı Macar Devrimi Eritre Bağımsızlık Savaşı Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali Çin-Sovyetler Birliği sınır çatışması Vietnam Savaşı Ogaden Savaşı Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi
Sovyet sonrası dönem	Transdinyester Savaşı Karabağ Savaşı Gürcistan İç Savaşı Tacikistan İç Savaşı İkinci Çeçen Savaşı 2008 Güney Osetya Savaşı Ukrayna'ya askerî müdahalesi Kırım krizi Donbas Savaşı Suriye müdahalesi Batı Libya Taarruzu (2019-2020) 2020 Dağlık Karabağ Savaşı 2022 Kazakistan protestoları Rusya'nın Ukrayna'yı işgali

g t d Ermenistan konuları
Tarih	Urartular Arminiya Revan Hanlığı Bizans döneminde Ermenistan Sasani döneminde Ermenistan Rusya Ermenistanı Osmanlı İmparatorluğu Ermeni Kırımı Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1988 Spitak depremi Dağlık Karabağ sorunu Karabağ Savaşı 2020 Dağlık Karabağ Savaşı
Simgeler	Bayrak Arma Ulusal marş
Politika ve hükûmet	Anayasa Devlet yapısı Devlet Başkanı Başbakan Siyasi partiler Seçimler Dış ilişkiler Silahlı Kuvvetleri Ulusal Meclis Yozlaşma İnsan hakları (LGBT hakları)
Ekonomi	Para birimi Bilim ve teknoloji Turizm Ulaşım
Coğrafya	Başkent İdari yapılanma Şehirler
Demografi	Diaspora Diller Din Eğitim
Kültür	Dans Edebiyat İnternet Mutfak Müzik Resmi bayramlar Sinema Spor Vartavar
Ermenistan portalı

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgali nedir?, Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgali anlamı nedir?, Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgali ne demektir?