George Olah

George Andrew Olah
George Andrew Olah
Doğum	22 Mayıs 1927; Budapeşte, Macaristan
Ölüm	8 Mart 2017 (89 yaşında)
Milliyet	Macaristan
Eğitim	Budapeşte Teknoloji ve Ekonomi Üniversitesi
Ödüller	Nobel Kimya ödülü 1994
Kariyeri
Dalı	Kimya
Çalıştığı kurumlar	Batı Reserve Üniversitesi, Güney Kaliforniya Üniversitesi

George Andrew Olah (22 Mayıs 1927, Budapeşte - 8 Mart 2017), Macar-Amerikalı kimyager. Olah'a 1994 yılında Nobel Kimya ödülü verildi.^[1] Ayrıca ona Priestley Madalyası verilmiştir. En yüksek onur Amerikan Kimya Derneği tarafından verilmiştir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Olah Budapeşte Yahudi bir aileye 22 Mayıs 1927'de Macaristan'da doğdu. Liseden sonra Budapeşte Teknoloji ve Ekonomi Üniversitesinde okudu. Macar Devrimi (1956) sonucunda, o ve ailesi İngiltere'ye ve daha sonra Kanada'ya taşındı. Sarnia'daki Dow Chemical'a katıldı. Karbokatyonlar üzerine Olah öncü çalışmaları Dow ile yaptığı sekiz yıl içinde başladı.^[2] 1965 yılında Batı Reserve Üniversitesi'ne ve 1977'de Güney Kaliforniya Üniversitesi'ne döndü. 1971 yılında, Olah Birleşik Devletleri vatandaşı oldu.

Olah Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde seçkin bir profesör ve Loker Hidrokarbon Araştırma Enstitüsü'nde direktördür. 2005 yılında, Olah metanol ekonomisini tanıtan bir makale yazdı.^[3]

Olah ailesi olağanüstü kimyacılara yıllık ödül veren bir bağış fonu kurdu. Ödüller Amerikan Kimya Derneği tarafından seçilir.^[4] Kendisi 8 Mart 2017'de 89 yaşında ölmüştür.

İş[değiştir | kaynağı değiştir]

Istikrarlı karbokatyonlar için superasitler stabilize edilerek protonlanmış metan keşfine yol açtı. FSO gibi ₃H-SbF₅ ("Sihirli Asit").

CH₄ + H⁺ → CH₅⁺

Son yıllarda yaptığı araştırma hidrokarbonlara kaymıştır. O ve katılanlar Robert Zubrin, Anne Korin ve James Woolsey'dir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "The Nobel Prize in Chemistry 1994". The Nobel Foundation. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2008.
^ George A. Olah (1965). Friedel-Crafts and Related Reactions. New York: John Wiley and Sons.
^ George A. Olah (2005). "Beyond Oil and Gas: The Methanol Economy". Angewandte Chemie International Edition. 44 (18). ss. 2636-2639. doi:10.1002/anie.200462121. PMID 15800867.
^ "George A. Olah Award in Hydrocarbon or Petroleum Chemistry", Chemical & Engineering News, January 19, 2009, p. 74

Teknik yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Olah, G. "Superacid Catalyzed Depolymerization and Conversion of Coals. Final Technical Report. [HF:BF{sub 2}/H{sub 2}]" 17 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., University of Southern California, United States Department of Energy, (1980).
Olah, G. A. "Superacid Catalyzed Coal Conversion Chemistry. 1st and 2nd Quarterly Technical Progress Reports, September 1, 1983-March 30, 1984." 17 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., University of Southern California, United States Department of Energy, (1984).
Olah, G. A. "Superacid Catalyzed Coal Conversion Chemistry. Final Technical Report, September 1, 1983-September 1, 1986." 17 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., University of Southern California, United States Department of Energy, (1986).

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

George A. Olah (2000). A Life Of Magic Chemistry: Autobiographical Reflections of a Nobel Prize Winner. Wiley-Interscience. ISBN 978-0-471-15743-4.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Biography and Bibliographic Resources 15 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., from the Office of Scientific and Technical Information, United States Department of Energy
Methanol as an alternative fuel29 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Recording of a discussion with George Olah broadcast on NPR.
My Search for Carbocations and Their Role in Chemistry 16 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nobel Lecture, December 8, 1994 by George A. Olah
The Institute for the Analysis of Global Security 18 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Jewish Recipients of the Priestley Medal 8 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "The Nobel Prize in Chemistry 1994". The Nobel Foundation. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2008.

[2] George A. Olah (1965). Friedel-Crafts and Related Reactions. New York: John Wiley and Sons.

[3] George A. Olah (2005). "Beyond Oil and Gas: The Methanol Economy". Angewandte Chemie International Edition. 44 (18). ss. 2636-2639. doi:10.1002/anie.200462121. PMID 15800867.

[4] "George A. Olah Award in Hydrocarbon or Petroleum Chemistry", Chemical & Engineering News, January 19, 2009, p. 74

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Nobel Kimya Ödülü sahipleri
1901-1925	Jacobus van 't Hoff (1901) Emil Fischer (1902) Svante Arrhenius (1903) William Ramsay (1904) Adolf von Baeyer (1905) Henri Moissan (1906) Eduard Buchner (1907) Ernest Rutherford (1908) Wilhelm Ostwald (1909) Otto Wallach (1910) Marie Curie (1911) Victor Grignard / Paul Sabatier (1912) Alfred Werner (1913) Theodore Richards (1914) Richard Willstätter (1915) 1916 1917 Fritz Haber (1918) 1919 Walther Nernst (1920) Frederick Soddy (1921) Francis Aston (1922) Fritz Pregl (1923) 1924 Richard Zsigmondy (1925)
1926-1950	Theodor Svedberg (1926) Heinrich Wieland (1927) Adolf Windaus (1928) Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin (1929) Hans Fischer (1930) Carl Bosch / Friedrich Bergius (1931) Irving Langmuir (1932) 1933 Harold Urey (1934) Frédéric Joliot-Curie / Irène Joliot-Curie (1935) Peter Debye (1936) Norman Haworth / Paul Karrer (1937) Richard Kuhn (1938) Adolf Butenandt / Lavoslav Ružička (1939) 1940 1941 1942 George de Hevesy (1943) Otto Hahn (1944) Artturi Virtanen (1945) James Sumner / John Northrop / Wendell Stanley (1946) Robert Robinson (1947) Arne Tiselius (1948) William Giauque (1949) Otto Diels / Kurt Alder (1950)
1951-1975	Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg (1951) Archer Martin / Richard Synge (1952) Hermann Staudinger (1953) Linus Pauling (1954) Vincent du Vigneaud (1955) Cyril Hinshelwood / Nikolay Semyonov (1956) Alexander Todd (1957) Frederick Sanger (1958) Jaroslav Heyrovský (1959) Willard Libby (1960) Melvin Calvin (1961) Max Perutz / John Kendrew (1962) Karl Ziegler / Giulio Natta (1963) Dorothy Hodgkin (1964) Robert Woodward (1965) Robert S. Mulliken (1966) Manfred Eigen / Ronald Norrish / George Porter (1967) Lars Onsager (1968) Derek Barton / Odd Hassel (1969) Luis Leloir (1970) Gerhard Herzberg (1971) Christian Anfinsen / Stanford Moore / William Stein (1972) Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson (1973) Paul Flory (1974) John Cornforth / Vladimir Prelog (1975)
1976-2000	William Lipscomb (1976) Ilya Prigogine (1977) Peter Mitchell (1978) Herbert Brown / Georg Wittig (1979) Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger (1980) Kenichi Fukui / Roald Hoffmann (1981) Aaron Klug (1982) Henry Taube (1983) Bruce Merrifield (1984) Herbert A. Hauptman / Jerome Karle (1985) Dudley Herschbach / Yuan T. Lee / John Polanyi (1986) Donald Cram / Jean-Marie Lehn / Charles Pedersen (1987) Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel (1988) Sidney Altman / Thomas Cech (1989) Elias Corey (1990) Richard Ernst (1991) Rudolph Marcus (1992) Kary Mullis / Michael Smith (1993) George Olah (1994) Paul Crutzen / Mario Molina / Sherwood Rowland (1995) Robert Curl / Harry Kroto / Richard Smalley (1996) Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Skou (1997) Walter Kohn / John Pople (1998) Ahmed Zewail (1999) Alan Heeger / Alan MacDiarmid / Hideki Shirakawa (2000)
2001-günümüz	William Knowles / Ryōji Noyori / Barry Sharpless (2001) John Fenn / Koichi Tanaka / Kurt Wüthrich (2002) Peter Agre / Roderick MacKinnon (2003) Aaron Ciechanover / Avram Hershko / Irwin Rose (2004) Robert Grubbs / Richard Schrock / Yves Chauvin (2005) Roger Kornberg (2006) Gerhard Ertl (2007) Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Tsien (2008) Venkatraman Ramakrishnan / Thomas A. Steitz / Ada Yonath (2009) Richard Heck / Akira Suzuki / Ei-ichi Negishi (2010) Dan Şehtman (2011) Robert Lefkowitz / Brian Kobilka (2012) Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Warshel (2013) Eric Betzig / Stefan Hell / William Moerner (2014) Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar (2015) Jean-Pierre Sauvage / Fraser Stoddart / Bernard L. Feringa (2016) Jacques Dubochet / Joachim Frank / Richard Henderson (2017) Frances Arnold / Gregory Winter / George Smith (2018) John Goodenough / Stanley Whittingham / Akira Yoshino (2019) Emmanuelle Charpentier / Jennifer Doudna (2020) David MacMillan / Benjamin List (2021) Carolyn R. Bertozzi / Morten Meldal / Barry Sharpless (2022) Moungi G. Bawendi / Louis E. Brus / Alexei I. Ekimov (2023)

George Olah nedir?, George Olah anlamı nedir?, George Olah ne demektir?