Morten Meldal

Morten Meldal
Morten Meldal
Doğum	Morten Peter Meldal; 16 Ocak 1954 (70 yaşında); Danimarka
Eğitim	Danimarka Teknik Üniversitesi (BS, MS, PhD)
Ödüller	Nobel Kimya Ödülü (2022)
Kariyeri
Dalı	Organik kimya
Çalıştığı kurumlar	Danimarka Teknik Üniversitesi; Cambridge Üniversitesi; Carlsberg Laboratuvarı; Kopenhag Üniversitesi;
Doktora; danışmanı	Klaus Bock

Morten Peter Meldal (d. 16 Ocak 1954) Danimarkalı bir kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi bilim insanı. Kopenhag, Danimarka'daki Kopenhag Üniversitesi'nde kimya profesörüdür.^[1] En çok Valery V. Fokin ve K. Barry Sharpless ile aynı anda ancak onlardan bağımsız olarak çalıştığı CuAAC-click reaksiyonunu^[2]^[3] geliştirmesiyle tanınmaktadır.^[4]

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Meldal, Danimarka Teknik Üniversitesi'nden kimya mühendisliği alanında lisans ve doktora dereceleri aldı. Doktora çalışmasını Klaus Bock gözetiminde yapmış ve karbonhidratların sentetik kimyasına odaklanmıştır.^[5] 1983'ten 1988'e kadar önce Danimarka Teknik Üniversitesi'nde, ardından Cambridge Üniversitesi'ndeki MRC Moleküler Biyoloji Laboratuvarı'nda^[6] ve ardından Kopenhag Üniversitesi'nde organik kimya alanında doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı.^[7] 1996 yılında Danimarka Teknik Üniversitesi'ne yardımcı doçent olarak atandı. 1998'den beri Carlsberg Laboratuvarı Kimya Bölümünde sentez grubunu yönetmektedir.^[8]

Meldal, kariyerinin başlangıcında peptit sentezi için çeşitli teknolojik teknikler ve araçlar geliştirdi. Peptit ve organik sentez araçlarında ve ayrıca büyük bölünmüş karışım kitaplıklarını birleştirmek için kullanılan çok sütunlu sentezi geliştirdi. İlk olarak peptit ve protein konjugasyonlarında, polimerlerde ve malzeme bilimlerinde kullanılan asetilenlerin ve azitlerin siklokatılımını sundu. Meldal'ın grubu daha sonra bu reaksiyonun fonksiyonel grup kimyalarının çoğuna ortogonal olduğunu gösterdi.^[9]

Yakın zamanda Meldal bir optik kodlama tekniği^[10] geliştirdi ve organik kimya ile peptid kimyasının katı destek üzerinde birleştirilmesine odaklandı. N-asil iminyum iyonlarının üretimi için, bu bileşiklerin kombinatoryal kitaplıklarının üretildiği ve hücre bazlı taramada G proteini-bağlı reseptörlere karşı aktiviteye sahip maddeler için tarandığı bir dizi yeni yöntem geliştirmiştir.^[11]

2019'da Meldal, beta cisimleri, yani antikorların peptit taklitleri konseptine dayanan Betamab Therapeutics ApS şirketini kurdu.^[12] Şirket 2021'de kapandı.^[13]

Onurlar ve ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Meldal, Carolyn R. Bertozzi ve Karl Barry Sharpless ile birlikte "click kimyası ve biyoortogonal kimyanın gelişimi için" 2022 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. ^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Morten Meldal is the new professor in nanochemistry". Nano- Science Center. 7 Şubat 2011. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014.
^ Tornøe, C.W. and Meldal, M., Peptidotriazoles: Copper(I)-catalyzed 1,3-dipolar cycloadditions on solid-phase. In: Lebl, M., Houghten, R.A. (Eds.), American Peptide Society and Kluwer Academic Publishers, San Diego, 2001, pp. 263–4.
^ "five". Optimization of Solid-Phase Combinatorial Synthesis. 1. United States: CRC Press. 4 Aralık 2001. s. 408. ISBN 978-0-8247-0654-8. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. and Meldal, M., Peptidotriazoles on solid-phase.
^ Rostovtsev (2002). "A Stepwise Huisgen Cycloaddition Process: Copper(I)-Catalyzed Regioselective "Ligation" of Azides and Terminal Alkynes". Angewandte Chemie International Edition. 41 (14): 2596-2599. doi:10.1002/1521-3773(20020715)41:14<2596::aid-anie2596>3.0.co;2-4. PMID 12203546.
^ "2022 Nobel Prize in Chemistry awarded to Morten Meldal". The European Peptide Society. 8 Ekim 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
^ "LMB Alumni". MRC Laboratory of Molecular Biology. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014.
^ "Morten Peter Meldal". 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
^ Rademann (29 Mayıs 1999). "SPOCC: A Resin for Solid-Phase Organic Chemistry and Enzymatic Reactions on Solid Phase". Journal of the American Chemical Society. 23 (121): 5459-5466. doi:10.1021/ja984355i.
^ Steinhagen (2011). "Simultaneous 'One Pot' Expressed Protein Ligation and CuI-Catalyzed Azide/Alkyne Cycloaddition for Protein Immobilization". ChemBioChem. 12 (16): 2426-2430. doi:10.1002/cbic.201100434. PMID 21901810.
^ Hu (2018). "Sustainable Flow Synthesis of Encoded Beads for Combinatorial Chemistry and Chemical Biology". ACS Comb. Sci. 20 (8): 492-498. doi:10.1021/acscombsci.8b00052. PMID 29969235.
^ Diness (2006). "Solid-Phase Synthesis of Tetrahydro-β-carbolines and Tetrahydroisoquinolines by Stereoselective Intramolecular N-Carbamyliminium Pictet–Spengler Reactions". Chemistry – A European Journal. 12 (31): 8056-8066. doi:10.1002/chem.200600138. PMID 16881029.
^ Hu (2019). "Computational Evolution of Threonine-Rich β-Hairpin Peptides Mimicking Specificity and Affinity of Antibodies". ACS Central Science. 5 (2): 259-269. doi:10.1021/acscentsci.8b00614. PMC 6396188 $2. PMID 30834314.
^ "Betamab ApS". Paqle. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; nobelprize isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Morten Meldal on Nobelprize.org

[1] "Morten Meldal is the new professor in nanochemistry". Nano- Science Center. 7 Şubat 2011. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014.

[2] Tornøe, C.W. and Meldal, M., Peptidotriazoles: Copper(I)-catalyzed 1,3-dipolar cycloadditions on solid-phase. In: Lebl, M., Houghten, R.A. (Eds.), American Peptide Society and Kluwer Academic Publishers, San Diego, 2001, pp. 263–4.

[3] "five". Optimization of Solid-Phase Combinatorial Synthesis. 1. United States: CRC Press. 4 Aralık 2001. s. 408. ISBN 978-0-8247-0654-8. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. and Meldal, M., Peptidotriazoles on solid-phase.

[4] Rostovtsev (2002). "A Stepwise Huisgen Cycloaddition Process: Copper(I)-Catalyzed Regioselective "Ligation" of Azides and Terminal Alkynes". Angewandte Chemie International Edition. 41 (14): 2596-2599. doi:10.1002/1521-3773(20020715)41:14<2596::aid-anie2596>3.0.co;2-4. PMID 12203546.

[5] "2022 Nobel Prize in Chemistry awarded to Morten Meldal". The European Peptide Society. 8 Ekim 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.

[6] "LMB Alumni". MRC Laboratory of Molecular Biology. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2014.

[7] "Morten Peter Meldal". 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.

[8] Rademann (29 Mayıs 1999). "SPOCC: A Resin for Solid-Phase Organic Chemistry and Enzymatic Reactions on Solid Phase". Journal of the American Chemical Society. 23 (121): 5459-5466. doi:10.1021/ja984355i.

[9] Steinhagen (2011). "Simultaneous 'One Pot' Expressed Protein Ligation and CuI-Catalyzed Azide/Alkyne Cycloaddition for Protein Immobilization". ChemBioChem. 12 (16): 2426-2430. doi:10.1002/cbic.201100434. PMID 21901810.

[10] Hu (2018). "Sustainable Flow Synthesis of Encoded Beads for Combinatorial Chemistry and Chemical Biology". ACS Comb. Sci. 20 (8): 492-498. doi:10.1021/acscombsci.8b00052. PMID 29969235.

[11] Diness (2006). "Solid-Phase Synthesis of Tetrahydro-β-carbolines and Tetrahydroisoquinolines by Stereoselective Intramolecular N-Carbamyliminium Pictet–Spengler Reactions". Chemistry – A European Journal. 12 (31): 8056-8066. doi:10.1002/chem.200600138. PMID 16881029.

[12] Hu (2019). "Computational Evolution of Threonine-Rich β-Hairpin Peptides Mimicking Specificity and Affinity of Antibodies". ACS Central Science. 5 (2): 259-269. doi:10.1021/acscentsci.8b00614. PMC 6396188 $2. PMID 30834314.

[13] "Betamab ApS". Paqle. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.

[nobelprize-14] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; nobelprize isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Nobel Kimya Ödülü sahipleri
1901-1925	Jacobus van 't Hoff (1901) Emil Fischer (1902) Svante Arrhenius (1903) William Ramsay (1904) Adolf von Baeyer (1905) Henri Moissan (1906) Eduard Buchner (1907) Ernest Rutherford (1908) Wilhelm Ostwald (1909) Otto Wallach (1910) Marie Curie (1911) Victor Grignard / Paul Sabatier (1912) Alfred Werner (1913) Theodore Richards (1914) Richard Willstätter (1915) 1916 1917 Fritz Haber (1918) 1919 Walther Nernst (1920) Frederick Soddy (1921) Francis Aston (1922) Fritz Pregl (1923) 1924 Richard Zsigmondy (1925)
1926-1950	Theodor Svedberg (1926) Heinrich Wieland (1927) Adolf Windaus (1928) Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin (1929) Hans Fischer (1930) Carl Bosch / Friedrich Bergius (1931) Irving Langmuir (1932) 1933 Harold Urey (1934) Frédéric Joliot-Curie / Irène Joliot-Curie (1935) Peter Debye (1936) Norman Haworth / Paul Karrer (1937) Richard Kuhn (1938) Adolf Butenandt / Lavoslav Ružička (1939) 1940 1941 1942 George de Hevesy (1943) Otto Hahn (1944) Artturi Virtanen (1945) James Sumner / John Northrop / Wendell Stanley (1946) Robert Robinson (1947) Arne Tiselius (1948) William Giauque (1949) Otto Diels / Kurt Alder (1950)
1951-1975	Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg (1951) Archer Martin / Richard Synge (1952) Hermann Staudinger (1953) Linus Pauling (1954) Vincent du Vigneaud (1955) Cyril Hinshelwood / Nikolay Semyonov (1956) Alexander Todd (1957) Frederick Sanger (1958) Jaroslav Heyrovský (1959) Willard Libby (1960) Melvin Calvin (1961) Max Perutz / John Kendrew (1962) Karl Ziegler / Giulio Natta (1963) Dorothy Hodgkin (1964) Robert Woodward (1965) Robert S. Mulliken (1966) Manfred Eigen / Ronald Norrish / George Porter (1967) Lars Onsager (1968) Derek Barton / Odd Hassel (1969) Luis Leloir (1970) Gerhard Herzberg (1971) Christian Anfinsen / Stanford Moore / William Stein (1972) Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson (1973) Paul Flory (1974) John Cornforth / Vladimir Prelog (1975)
1976-2000	William Lipscomb (1976) Ilya Prigogine (1977) Peter Mitchell (1978) Herbert Brown / Georg Wittig (1979) Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger (1980) Kenichi Fukui / Roald Hoffmann (1981) Aaron Klug (1982) Henry Taube (1983) Bruce Merrifield (1984) Herbert A. Hauptman / Jerome Karle (1985) Dudley Herschbach / Yuan T. Lee / John Polanyi (1986) Donald Cram / Jean-Marie Lehn / Charles Pedersen (1987) Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel (1988) Sidney Altman / Thomas Cech (1989) Elias Corey (1990) Richard Ernst (1991) Rudolph Marcus (1992) Kary Mullis / Michael Smith (1993) George Olah (1994) Paul Crutzen / Mario Molina / Sherwood Rowland (1995) Robert Curl / Harry Kroto / Richard Smalley (1996) Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Skou (1997) Walter Kohn / John Pople (1998) Ahmed Zewail (1999) Alan Heeger / Alan MacDiarmid / Hideki Shirakawa (2000)
2001-günümüz	William Knowles / Ryōji Noyori / Barry Sharpless (2001) John Fenn / Koichi Tanaka / Kurt Wüthrich (2002) Peter Agre / Roderick MacKinnon (2003) Aaron Ciechanover / Avram Hershko / Irwin Rose (2004) Robert Grubbs / Richard Schrock / Yves Chauvin (2005) Roger Kornberg (2006) Gerhard Ertl (2007) Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Tsien (2008) Venkatraman Ramakrishnan / Thomas A. Steitz / Ada Yonath (2009) Richard Heck / Akira Suzuki / Ei-ichi Negishi (2010) Dan Şehtman (2011) Robert Lefkowitz / Brian Kobilka (2012) Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Warshel (2013) Eric Betzig / Stefan Hell / William Moerner (2014) Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar (2015) Jean-Pierre Sauvage / Fraser Stoddart / Bernard L. Feringa (2016) Jacques Dubochet / Joachim Frank / Richard Henderson (2017) Frances Arnold / Gregory Winter / George Smith (2018) John Goodenough / Stanley Whittingham / Akira Yoshino (2019) Emmanuelle Charpentier / Jennifer Doudna (2020) David MacMillan / Benjamin List (2021) Carolyn R. Bertozzi / Morten Meldal / Barry Sharpless (2022) Moungi G. Bawendi / Louis E. Brus / Alexei I. Ekimov (2023)

Morten Meldal nedir?, Morten Meldal anlamı nedir?, Morten Meldal ne demektir?