Carl Bosch

Carl Bosch
Carl Bosch
Doğum	27 Ağustos 1874; Köln, Almanya
Ölüm	26 Nisan 1940 (65 yaşında); Heidelberg, Almanya
Milliyet	Almanya
Mezun olduğu okul(lar)	Berlin Teknik Üniversitesi
Ödüller	Nobel Kimya ödülü (1931)
Kariyeri
Dalı	Kimya
Çalıştığı kurumlar	BASF, IG Farben

Carl Bosch (d. 27 Ağustos 1874 - ö. 26 Nisan 1940) Nobel Ödülü bulunan Alman kimyager ve mühendis.^[1] Endüstriyel kimya alanının öncülerindendir. Dünyanın en büyük kimya şirketi olan İG Farben'nin kurucusudur.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Gençlik yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosch Köln, Almanya'da doğdu. Babası tesisatçıdır.^[2] Amcası Robert Bosch bujinin gelişmesine öncülük etmiştir. Carl, kariyerini metalürji mi yoksa kimya üzerine mi yapacağına emin değildi. Carl, Charlottenburg Teknik Koleji'nde (bugünkü adıyla Berlin Teknik Üniversitesi) okumuştur.

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Haber-Bosch süreci bugün dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin beslenmesine vesile olmasına rağmen dünya üzerinde üretilen toplam enerjinin yüzde birden bir miktar daha fazlasını tüketir.^[3] Ortalama olarak, bir insan vücudu içinde nitrojen'nin yarısı sentetiktir.^[4] Bosch bir böcek, mineral ve mücevher koleksiyoncusuydu. Onun topladığı göktaşı örnekleri ve diğer mineral örnekleri Yale Üniversitesi'ne ödünç verildi. Ve daha sonrasında Smithsonian tarafından satın alındı.^[5]^[6] Carl, amatör bir gök bilimci oldu. Göktaşı olan 7414 Bosch'a onun adı verildi.^[7]

Fritz Haber ile birlikte Carl Bosch En Popüler Kimya Mühendisleri konu başlıklı oylamaya katıldı.^[8]

Havadaki azotu yakalar ve amonyağa dönüştürür.^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Carl Bosch Biography". Nobel Foundation. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2008.
^ Hager, Thomas (2008). The Alchemy of Air Harmony Books, New York. ISBN 978-0-307-35178-4.
^ Smil, Vaclav. Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production. Cambridge, MA: The MIT Press (2001)
^ BBC: Discovery - Can Chemistry Save The World? - 2. Fixing the Nitrogen Fix
^ "Biographical Archive: Carl Bosch (1874–1940)". The Mineralogical Record. 2009. 28 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2009.
^ Meteorites in the Carl Bosch Collection of Minerals Yale University (1949). "Carl Bosch und die Naturwissenschaft". Geochimica et Cosmochimica Acta. 5 (6). ss. 299-300. Bibcode:1954GeCoA...5..299S. doi:10.1016/0016-7037(54)90037-X.
^ Gerhard Lehmann; Jens Kandler; André Knöfel (27 Ekim 2004). "Amateurastronomen am Sternenhimmel". Amateure am Sternenhimmel. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2009.
^ "Haber and Bosch named top chemical engineer". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2012.
^ "Feed the world". 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2012.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Thomas Hager, The Alchemy of Air: A Jewish Genius, a Doomed Tycoon, and the Scientific Discovery That Fed the World but Fueled the Rise of Hitler (2008) ISBN 978-0-307-35178-4.
Peter Hayes (1987). "Carl Bosch and Carl Krauch: Chemistry and the Political Economy of Germany, 1925–1945". The Journal of Economic History. 47 (2). ss. 353-363. doi:10.1017/S0022050700048117. JSTOR 2122234.
K. Holdermann (1949). "Carl Bosch und die Naturwissenschaft". Naturwissenschaften. 36 (6). ss. 161-165. Bibcode:1949NW.....36..161H. doi:10.1007/BF00626575.
Carl Krauch (1940). "Carl Bosch zum Gedächtnis". Angewandte Chemie. 53 (27–28). ss. 285-288. doi:10.1002/ange.19400532702.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nobel biography5 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
recognition of their contributions to the invention and development of chemical high pressure methods.

[Nobel_Prize_Bio-1] "Carl Bosch Biography". Nobel Foundation. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2008.

[hager-2] Hager, Thomas (2008). The Alchemy of Air Harmony Books, New York. ISBN 978-0-307-35178-4.

[3] Smil, Vaclav. Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production. Cambridge, MA: The MIT Press (2001)

[4] BBC: Discovery - Can Chemistry Save The World? - 2. Fixing the Nitrogen Fix

[5] "Biographical Archive: Carl Bosch (1874–1940)". The Mineralogical Record. 2009. 28 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2009.

[6] Meteorites in the Carl Bosch Collection of Minerals Yale University (1949). "Carl Bosch und die Naturwissenschaft". Geochimica et Cosmochimica Acta. 5 (6). ss. 299-300. Bibcode:1954GeCoA...5..299S. doi:10.1016/0016-7037(54)90037-X.

[7] Gerhard Lehmann; Jens Kandler; André Knöfel (27 Ekim 2004). "Amateurastronomen am Sternenhimmel". Amateure am Sternenhimmel. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2009.

[8] "Haber and Bosch named top chemical engineer". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2012.

[9] "Feed the world". 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Nobel Kimya Ödülü sahipleri
1901-1925	Jacobus van 't Hoff (1901) Emil Fischer (1902) Svante Arrhenius (1903) William Ramsay (1904) Adolf von Baeyer (1905) Henri Moissan (1906) Eduard Buchner (1907) Ernest Rutherford (1908) Wilhelm Ostwald (1909) Otto Wallach (1910) Marie Curie (1911) Victor Grignard / Paul Sabatier (1912) Alfred Werner (1913) Theodore Richards (1914) Richard Willstätter (1915) 1916 1917 Fritz Haber (1918) 1919 Walther Nernst (1920) Frederick Soddy (1921) Francis Aston (1922) Fritz Pregl (1923) 1924 Richard Zsigmondy (1925)
1926-1950	Theodor Svedberg (1926) Heinrich Wieland (1927) Adolf Windaus (1928) Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin (1929) Hans Fischer (1930) Carl Bosch / Friedrich Bergius (1931) Irving Langmuir (1932) 1933 Harold Urey (1934) Frédéric Joliot-Curie / Irène Joliot-Curie (1935) Peter Debye (1936) Norman Haworth / Paul Karrer (1937) Richard Kuhn (1938) Adolf Butenandt / Lavoslav Ružička (1939) 1940 1941 1942 George de Hevesy (1943) Otto Hahn (1944) Artturi Virtanen (1945) James Sumner / John Northrop / Wendell Stanley (1946) Robert Robinson (1947) Arne Tiselius (1948) William Giauque (1949) Otto Diels / Kurt Alder (1950)
1951-1975	Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg (1951) Archer Martin / Richard Synge (1952) Hermann Staudinger (1953) Linus Pauling (1954) Vincent du Vigneaud (1955) Cyril Hinshelwood / Nikolay Semyonov (1956) Alexander Todd (1957) Frederick Sanger (1958) Jaroslav Heyrovský (1959) Willard Libby (1960) Melvin Calvin (1961) Max Perutz / John Kendrew (1962) Karl Ziegler / Giulio Natta (1963) Dorothy Hodgkin (1964) Robert Woodward (1965) Robert S. Mulliken (1966) Manfred Eigen / Ronald Norrish / George Porter (1967) Lars Onsager (1968) Derek Barton / Odd Hassel (1969) Luis Leloir (1970) Gerhard Herzberg (1971) Christian Anfinsen / Stanford Moore / William Stein (1972) Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson (1973) Paul Flory (1974) John Cornforth / Vladimir Prelog (1975)
1976-2000	William Lipscomb (1976) Ilya Prigogine (1977) Peter Mitchell (1978) Herbert Brown / Georg Wittig (1979) Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger (1980) Kenichi Fukui / Roald Hoffmann (1981) Aaron Klug (1982) Henry Taube (1983) Bruce Merrifield (1984) Herbert A. Hauptman / Jerome Karle (1985) Dudley Herschbach / Yuan T. Lee / John Polanyi (1986) Donald Cram / Jean-Marie Lehn / Charles Pedersen (1987) Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel (1988) Sidney Altman / Thomas Cech (1989) Elias Corey (1990) Richard Ernst (1991) Rudolph Marcus (1992) Kary Mullis / Michael Smith (1993) George Olah (1994) Paul Crutzen / Mario Molina / Sherwood Rowland (1995) Robert Curl / Harry Kroto / Richard Smalley (1996) Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Skou (1997) Walter Kohn / John Pople (1998) Ahmed Zewail (1999) Alan Heeger / Alan MacDiarmid / Hideki Shirakawa (2000)
2001-günümüz	William Knowles / Ryōji Noyori / Barry Sharpless (2001) John Fenn / Koichi Tanaka / Kurt Wüthrich (2002) Peter Agre / Roderick MacKinnon (2003) Aaron Ciechanover / Avram Hershko / Irwin Rose (2004) Robert Grubbs / Richard Schrock / Yves Chauvin (2005) Roger Kornberg (2006) Gerhard Ertl (2007) Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Tsien (2008) Venkatraman Ramakrishnan / Thomas A. Steitz / Ada Yonath (2009) Richard Heck / Akira Suzuki / Ei-ichi Negishi (2010) Dan Şehtman (2011) Robert Lefkowitz / Brian Kobilka (2012) Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Warshel (2013) Eric Betzig / Stefan Hell / William Moerner (2014) Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar (2015) Jean-Pierre Sauvage / Fraser Stoddart / Bernard L. Feringa (2016) Jacques Dubochet / Joachim Frank / Richard Henderson (2017) Frances Arnold / Gregory Winter / George Smith (2018) John Goodenough / Stanley Whittingham / Akira Yoshino (2019) Emmanuelle Charpentier / Jennifer Doudna (2020) David MacMillan / Benjamin List (2021) Carolyn R. Bertozzi / Morten Meldal / Barry Sharpless (2022) Moungi G. Bawendi / Louis E. Brus / Alexei I. Ekimov (2023)

Carl Bosch nedir?, Carl Bosch anlamı nedir?, Carl Bosch ne demektir?