Fetih (Arapça: فتح), Türkçe kaynaklardaki yaygın adıyla El-Fetih^[10][11] ya da tam adıyla Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi (Arapça: حركة التحرير الوطني الفلسطيني), Yaser Arafat'ın önderliğinde 1959'da kurulan Filistin kökenli direniş örgütü ve Filistin Ulusal Yönetimindeki iktidar partisi.

1968 yılındaki Karameh Direnişi'yle öne çıkan ve Filistin Kurtuluş Örgütü içinde etkin olan örgüttür.

Fetih'in içinden 1971'de Ebu Ali Eyad'ın öldürülmesi üzerine kopan Kara Eylül adındaki grup, 1972 yılında yapılan Münih Olimpiyat Oyunları'nda esir aldıkları on bir İsrailli sporcu ve antrenörü, Almanya'nın yanlış operasyonu sırasında öldürmüştür.

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Hareketin tam adı, “Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi”dir (Arapça: حركة التحرير الوطني الفلسطيني ḥarakat al-taḥrīr al-waṭanī al-Filasṭīnī). Arapça olan bu isimde bulunan her kelimenin başharfiyle tersten oluşturulan “Fetih (Ftah-)” kelimesi ise hareketin dünyaca bilinen ismi hâline geldi.^[12] “Feth” kelimesi İslam tarihinin ilk yüzyılındaki genişlemesini anlatan dinî söylemlerde kullanılmaktadır (Doğu Akdeniz’deki yayılmayı belirten, “Şam’ın Fethi” gibi). Fetih, aynı zamanda dinî öneme de sahiptir. Kur’an’ın 48. suresinin adı “Fetih” tir. Dinî yorumculara göre bu sure, “Hudeybiye Antlaşması” olayının detaylarını paylaşır. Bu antlaşma sonrasındaki iki yıllık dönemde birçok kişi İslam’ı din olarak seçmiş ve bu da Müslümanların tarafını güçlendirmiştir. Mekke’nin kuşatılması, Kureyş kabilesinin bu antlaşmayı ihlal etmesiyle olmuştur.^[13] Yasser Arafat; Hudeybiye Antlaşması'nı, İsrail’le yapılan “Oslo Antlaşmaları” için gerekçelendirmek için kullanmıştır.^[14][15]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]

Filistin milliyetçiliği ideolojisiyle hareket eden Fetih hareketi, Kahire veya Beyrut’ta okuyup daha sonra Körfez ülkelerinde çalışmakta olan Filistin diasporası tarafından 1959 yılında kuruldu. Bu kurucular arasında, Kahire Üniversitesindeki Filistinli Öğrenciler Genel Birliği Başkanı Yasser Arafat ile Salah Khalaf, Khalil Al Wazir ve birliğin Beyrut’taki Başkan Khaled Yashruti vardı.

1967-1993[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Fetih, 1967'deki Altı Gün Savaşı’ndan sonra Filistin’deki siyasi arenada dominant bir pozisyona geldi. Fetih 1967’de Filistin Kurtuluş Örgütüne (PLO) katıldı. Katıldıktan hemen sonra örgütün icra komitesindeki 105 sandalyenin 33'ü El-Fetih’e verildi. Yasser Arafat, Filistin Kurtuluş Örgütünün 1969 yılında başkanı oldu ve Yahya Hammuda’nın yerine geçti.^[16] BBC’ye göre Arafat’ın Filistin Kurtuluş Örgütüne katıldığı yıl, İsrail’e karşı 2.432 gerilla saldırısı düzenlendi.^[17]

Karameh Çatışması[değiştir | kaynağı değiştir]

1968 yılında, İsrail Güvenlik Güçleri, Ürdün’deki Karameh adlı köyde, El Fetih ve diğer Filistinli silahlı örgütlere karşı bir operasyon gerçekleştirdi. El-Fetih’in köyde bir üssü vardı ve bunun yanı sıra köyde Filistin sığınmacılarının bulunduğu bir kamp vardı. Operasyonun nedeni, İsrail’e karşı El-Fetih’in ve diğer silahlı grupların düzenlediği, aralarında Batı Şeria'ya karşı düzenlenen roket saldırılarının da bulunduğu saldırılardı. Operasyonun yapılacağı bilgisi çok öncesinde Ürdün Hükûmeti ve bazı Fetih komutanları tarafından Yasser Arafat’a bildirildi. Haberi alan birçok Filistinli silahlı grup, alandan çekilip uzaklaştı. El-Fetih ise Arafat’ın emirleriyle yerini terk etmedi ve Ürdün ordusu da eğer ağır çatışma çıkarsa Fetih’i destekleyeceğini açıkladı.^[16]

21 Mart gecesi İsrailli güçler; Karameh köyüne ağır silahlar, silahlı araçlar ve savaş jetleriyle saldırdı.^[16] El-Fetih, İsrail ordusunu şaşırtarak bulundukları yeri korudular. İsrailli güçler saldırıyı sertleştirdikçe Ürdün ordusu da çatışmaya daha çok katılmaya başladı. Bunun sonucunda İsrailli güçler büyük bir savaşa sebep olmamak için geri çekildi.^[18] Çatışmanın sonuna 150 Fetih üyesi, 20 Ürdünlü asker ve 28 İsrailli asker öldü. Arap ölenlerin sayısının daha fazla olmasına rağmen Fetih, İsrail’in erken geri çekilmesinden dolayı çatışmanın sonucunu zafer olarak gördü.^[16]

Kara Eylül Olayları[değiştir | kaynağı değiştir]

1960’ların sonunda, Filistinliler ve Ürdün Hükûmeti arasında gerginlik arttı. Bunun nedeni ağır silahlı Arap direniş örgütlerinin neredeyse Ürdün içinde başka bir devlet kuracak ve çok stratejik birkaç noktayı yönetecek noktaya gelmesiydi. Karameh çatışmasındaki zaferlerinden sonra, El Fetih ve diğer Filistinli gruplar, Ürdün’deki sivil hayatın kontrolünü ele geçirmeye başladı. Yollara barikatlar kurdu, ulu orta Ürdünlü polislerle dalga geçti, kadınları taciz etti ve yasa dışı şekilde vergi toplamaya başladı. Arafat bu olanları ya kınadı da ya görmezlikten geldi.^[19][20]

1970 yılında Ürdün sınırlarının kontrolünü tekrar ele geçirmek için harekete geçti ve Kral Hüseyin sıkıyönetim ilan etti.^[20] 25 Eylül’e doğru, Ürdün ordusu çatışmada üstünlük sağlamaya başladı. İki gün sonra Arafat ve Kral Hüseyin bir seri ateşkes anlaşmasına vardı. Ürdün ordusu, Filistin tarafında aralarında sivillerin de olduğu ağır kayıplara neden oldu. Yaklaşık 3.500 Filistinli öldü, 2.000 Fetih savaşçısı Suriye’ye girmeyi başardı. Sınırı geçerek birçoğu, Lübnan’daki Fetih güçlerine katıldı ve yeni merkez karargâhlarını kurdu. Haziran 1971’de Komutan Abu Alı Lyad öncülüğündeki bir grup El-Fetih savaşçısı, Ajlun adlı kuzey Ürdün şehrinde Ürdün ordusu tarafından yenilgiye uğratıldı. Abu Ali Lyad idam edildi ve hayatta kalan savaşçılar da El-Fetih’ten kopmuş olan Kara Eylül Örgütünü kurdu. Kasım 1971’de bu grup Ürdün Başbakanı Wasfi Al Tal’ı, Abu Ali’nin idamına karşılık cevap olarak katletti.^[21] 1960 ve 1970’lerde Fetih, birçok Avrupalı, Orta Doğulu, Asyalı ve Afrikalı militanları ve direniş gruplarını eğitti ve Batı Avrupa’daki çeşitli İsrailli hedeflere karşı saldırı düzenledi. Bu saldırıların bir kısmını Kara Eylül Örgütü üstlendi.

Lübnan[değiştir | kaynağı değiştir]

Eljamal’in 1968’de ölümünden beri Filistin davası, Lübnan’da büyük bir destekçi sayısına ulaştı. Başta taraf tutmaya çekinen Arafat ve Fetih, Lübnan İç Savaşı’nda önemli rol oynadı. El-Fetih, kendisini Komünist ve Nasırcı Lübnan Ulusal Hareketiyle konuşlandırdı. Başta El-Fetih'le aynı safta bulunan Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad, Lübnan’daki nüfuzunu kaybedeceği korkusuyla cephe değiştirdi. Ordusunu, Hristiyan güçlerle, Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi ve Lübnan Ulusal Hareketi’ne karşı savaşmaya gönderdi. Hristiyan militer güçleri, çoğunlukla Maronit Falanjistleri oluşturdu.^[22] Nisan 1975’te Falanjist güçler, 26 Fetih mensubu öğrenciyi öldürdü ve bu da on beş yıl sürecek Lübnan İç Savaşı’nın resmî başlangıcı olarak tarihe geçti. Aynı yıl, Hristiyan Militerlerin oluşturduğu bir ittifak, Filistinli sığınmacıların içinde olduğu karantina kampına saldırdı ve 1.000 üzerinde sivili öldürdü.^[23] Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketı ve Lübnan Ulusal Hareketi cevap olarak Falanjist ve Kaplanlar'ın (Ahrar) Damour adlı kasabada bulunan kalelerine saldırdı ve 684 sivili öldürdü.^[22] İç savaş iki yıl boyunca şehir savaşı halinde ilerledikçe her iki taraf ağır silahlar ve sniper'lar kullanmayı artırdı ve her iki taraf da savaş suçları işledi.

1976 yılında Hristiyan taraf, altı aylık bir kuşatmadan sonra, Beyrut’un Doğusundaki bir sığınmacı kampını ele geçirdi ve yüzlerce kişiyi katletti (Tel Al-Zaatar Katliamı)(23). Yaser Arafat ve Ebu Jihad zamanında bir kurtarma operasyonu düzenlemedikleri için kendilerini suçladılar.^[22]

Filistin Kurtuluş Örgütü’nün İsrail’e karşı baskınları 1970’li yılların sonunda arttı. Bunların arasındaki en şiddetli olanlardan birisi, 11 Mart 1978 tarihindeki, Kıyı Yolu Katliamı olarak bilinen baskındı. Bir düzineye yakın El Fetih savaşçısı, botlarıyla Hayfa ve Tel Aviv'i bağlayan kıyı yoluna vardılar. Bir otobüsü ele geçirdiler ve geçen araçlara ateş açtılar. 77 kişinin ölümüne(24) sebep olan bu saldırıya cevap olarak, İsrail Güvenlik Güçleri, saldırıdan üç gün sonra, Litani Operasyonu’nu başlattı. Bu operasyonun amacı Güney Lübnan'ın, Litani Irmağı'na kadar kontrolünü ele geçirmekti. İsrail Güvenlik Güçleri bu amaca ulaştı ve El Fetih Kuzeye doğru, Beyrut’a çekildi.^[24] İsrail, 1982 yılında Lübnan’ı tekrar işgal etti. Beyrut, İsrail Güvenlik Güçleri tarafından kuşatıldı ve bombalandı.^[22] Kuşatmayı durdurmak için, Amerika ve Avrupa hükümetleri bir anlaşma garantileyerek, Arafat ve Fetih'in, çok uluslu bir silahlı grupla Tunus'a kaçtı. Bu kaçışa rağmen, birçok Fetih komutanı ve savaşçıları Lübnan’da kaldı ve 1980’lerdeki kamp savaşlarına katıldı. Özellikle Lübnan'lı Şii toplumun arkasındaki Emal Hareketi ile de savaştı.^[22]

1993 Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkanlık ve Yasama Seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ölümüne kadar Arafat, Filistin Ulusal Yönetiminin başı oldu. Filistin Ulusal Yönetimi, Oslo Antlaşmaları’nda geçici taraf olarak kuruldu. El-Fetih’in günümüzdeki başkanı Farouk Kaddoumi’dir, Arafat’ın 2004 yılında ölümüyle göreve gelmiştir. Fetih, Mahmud Abbas’ı 2005 Filistin Başkanlık seçimi için aday gösterdi.

2005 yılında Hamas bütün belediyeleri seçimde kazandı. Politika Analizcisi Salah Abdel Shafi, 2005 yılında BBC’ye verdiği demeçte Fetih liderliğinin zorluklar içinde olduğunu ve gittikçe bu sorunların ciddileştiğini belirtti. Ayrıca Fetih’in reforma ihtiyaç duyduğunu, rüşvetçi ve beceriksiz olarak görüldüğünü de söyledi.^[25]

İç Uyuşmazlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Aralık 2005’te İntifada lideri Marwan Barghouti, partiyle ilişkisini bozdu ve yeni parti kurarak, yeni bir listeyle seçimlere gireceğini açıkladı. Hareketin adı Al-Mustaqbal (Gelecek) oldu ve üyeleri Fetih’in gençlerinden geldi. Bu gençler genelde Fetih içerisindeki yolsuzluklardan şikayet edenlerdi. Yolsuzlukların, Oslo Anlaşmalarından sonra Tunus’tan dönen, “eskiler” den kaynaklandığına inandılar. Mustaqbal, 2006 yılında, Filistin seçimlerinde Fetih’e karşı yarışacaktı. Listesinde Mohammed Dahlan, Kadoura Fares, Samir Mashharawi ve Jibril Rajoub^[26] vardı. Buna rağmen 28 Aralık 2005 tarihinde iki parti ortak bir liste üzerinde anlaştı ve hapishanede olan Barghouti Fetih adına kampanyayı yönetti.^[27][28]

Fetih içerisinde çok sayıda farklı ayrılışlar ve hoşnutsuzluklar dile getirildi. Hareket büyük bir ölçüde Oslo öncesi döneminden kalma yaşlı Filistinli politikacılar tarafından domine edilmekteydi. Birçoğu bulundukları pozisyonları, Arafat’ın etkisiyle elde etmişti. Hareket içindeki grupların üzerinde dengeleyici etkisine sahip Arafat sonrası, bu gruplar gelecek kalkınma, bağışlar ve seçmen alanları ile ilgili nüfuz için çekişmeleri artırdı. Mahmud Abbas’ın gelecek yıllarda koltuğu boşaltma umudu, parti içerisinde yine tansiyonu artırdı.

Eski nesil Fetihli politikacılar arasında 1980’lerden beri açıkça belirgin ayrılıklar yoktur. Buna rağmen arada sırada üst düzey yönetimdeki üyeler arasında sürtüşmeler olmuştur. Kurucu üyelerden Faruq Al-Qaddumi (Ebu Lütf), Oslo Anlaşması sonrasındaki düzenlemelere hep karşı çıkmıştır ve daha sert tavır takınılması üzerine çağrıda bulunmaktadır. Kendisi ayrıca Mahmud Abbas’ın meşruiyetini de tartışmaktadır ama eleştirileri ve çıkışları günümüze kadar hiç sonuç almamıştır. Bir diğer nüfuzlu lider, Hani Al-Hassan da ayrıca günümüzdeki liderleri açıkça eleştirmiştir. Fetih’in iç problemleri, Filistin Yönetimi’nin kurulmasıyla birlikte alan savaşlarını da içine eklemiştir. Batı Şeria ve Gazze’deki güvenlik güçlerinin dalları arasında bu görülmektedir. Fetih’in genç nesilleri, özellikle El-Aksa Şehitleri Tugayları içindekiler, ayrılışlara daha meyilli gruplar arasındadır.

2009 Altıncı Genel Kurul Toplantısı[değiştir | kaynağı değiştir]

El Fetih Hareketi’nin Altıncı Genel Kurul Toplantısı, 4 Ağustos 2009 tarihinde Beytüllahim’de başladı. Toplantı; Oslo Antlaşması’ndan on altı, Fetih’in son kongresinden yirmi yıl sonra düzenlendi. Bu gecikmenin sebebi, kimin toplantıda olması ve ne tür bir yerde yapılması kabul edilebilir gibi tartışmalardı.^[29] İki bin üzerinde delege toplantıya katıldı.^[30]

İç anlaşmazlık hemen ortaya çıktı. Suudi Arabistan Kralı Abdullah, Fetih delegelerine Filistinlilerin arasındaki anlaşmazlığın, bir devlet olma isteklerinin önünde İsrail’den daha zorlu bir düşman olduğunu iletti.^[31] Fetih delegeleri, İsrail-Filistin barış görüşmelerinin, ön şartlar yerine gelene kadar devam ettirilmemesi üzerine anlaştı. Bu on dört ön şart arasında, İsrail hapishanelerinde bulunan Filistinlilerin salınması, İsrail yerleşim inşaatlarının durması ve Gazze blokajının durdurulması vardı.^[32] 400 civarında Fetih üyesi, Gazze Şeridi’nden Beytüllahim’e gidemedi. Hamas bu kişilerin Batı Şeria’ya geçmesini yasaklamıştı.^[31]

Fetih, İsrail’e karşı daha sert tutum isteyen Filistinlilerin desteğini alıyordu(34). Toplantının üçüncü gününde, Filistin Yönetimi’nin başkanının ölümünden İsrail’in sorumlu olduğu ve uluslararası bir kuruluşun bunu araştırması gerektiği kararı oy birliğiyle ortaya konuldu. İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Danny Ayalon, “Toplantı, barışa vurulan bir darbe oldu. Yine Filistinli liderlerin daha ılımlı bir tavır alma olasılığı hayal kırıklığıyla sonuçlandı.”^[33] dedi.

Merkez Komitesi ve Devrimci Konsey Seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Ağustos'ta, merkez komitesi ve devrimci konseyin yeni üyeleri seçildi.^[34] Delegeler 23 sandalyelik Merkez Fetih Komitesinin 18 sandalyesini doldurmak ve 128 sandalyelik Devrimci Konsey’in 81 sandalyesini doldurmak için bir hafta süren çalışmalardan sonra oy kullandı. Devrimci konseye 70 yeni üye seçildi. Bunların içinde, Gazze Şeridi’nden Fetih temsilcilerine 20 sandalye, kadınlara 11 sandalye gitti. 4 sandalye Hristiyanlara ve 1 sandalye ise Yahudi doğumlu, sonradan İslam’ı seçen Uri Davis’e gitti. Davis konseye 1958 kuruluş tarihinden beri seçilen ilk Yahudi asıllı üye oldu.

Merkez Konsey’e seçilenler arasında, Fadwa Barghouti vardı. Barghouti, İsrailli sivillere karşı, İkinci İnfiada döneminde, saldırılardan sorumlulukla suçlanıp, 5 senelik İsrail cezaevlerinde hapis kalmak üzere hüküm giyen, Marwan Barghouti’nin eşidir.

Hamas ile uzlaşma süreci[değiştir | kaynağı değiştir]

18-19 Ekim 2014 tarihinde, Ramallah’ta Devrimci Konsey Toplantısı düzenlendi. İçlerinde Hamas’la uzlaşmayı da bulunduran birçok önemli konu konuşuldu. Bu konuyla ilgili fikirler karışıktı.^[35]

İdeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Fetih, Sosyalist Enternasyonal’in bir üyesi,^[36] Avrupalı Sosyalistlerin Partisinde ise gözlemci statüsüne sahiptir.^[37]

Fetih’in yeraltı dergisi, Filastinuna Nida Al-Hayat’ın Kasım 1959 baskısı hareketin, Arap dünyasındaki Filistinli mültecilerden ilham aldığını göstermiş oldu:

Felaketin gençleri (shibab al-nakba) dağılmış durumda. Çadırlarda yaşam, ölüm kadar acınası hâle geldi. Sevgili ana vatanımız için ölmek, günlük ekmeğimizi utançla, bağış yoluyla yemekten daha onurlu ve iyidir. Felaketin oğulları olan bizler, bundan sonra bu kirli ve hakir görülmüş yaşam tarzını kabul etmiyoruz. Bu hayat kültürümüzü, manevi değerlerimizi, politik varoluşumuzu ve itibarımızı yok etti.^[38]

Başından beri silahlı direniş ve savaş, El-Fetih’in Filistinlileri özgürleştirme ideolojisinin merkezindeydi.^[16]

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Fetih’in iki en önemli karar mekanizması, Merkez Komitesi ve Devrimci Konsey’dir. Merkez Komitesi yürütme organı ve Devrimci Konsey ise yasama organıdır.^[35][39][40]

Silahlı Fraksiyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

El-Fetih kuruluşundan beri çatışı altında birçok silahlı grubu barındırdı. En bilindik ordu kanadı, Al-Asifah’tır. Fetih’in genel olarak geçmişteki birçok saldırıda katkısı olduğu düşünülür (6-7-8-9) fakat İslami fraksiyon Hamas’ın tam tersine Fetih, artık hiçbir devlet tarafından terörist bir organizasyon olarak görülmez. İsrail ve ABD Kongresi, El-Fetih’i uzun yıllar terörist olarak kabul etti fakat Fetih 1988’de terörü lanetledikten sonra bu durum değişti.^{[41][42][43][44][45]}

Fetih, kuruluşundan beri birçok silahlı grup ve militer gücü yarattı, yönetti veya sponsorluğunu yaptı. Fetih’in asıl silahlı kanadı Al-Asifah’ın yanı sıra, Fetih’le alakası olan silahlı grupların bazıları şunlardır:

• Güç 17: El-Fetih’in kıdemli liderlerine korumalık yapan, Arafat tarafından kurulan birimdir.
• Kara Eylül Organizasyonu: Ürdün’de, 1971'de yaşanan “Kara Eylül” olaylarından sonra Fetih liderleri tarafından kurulan gruptur. Fetih bu grupla anılmaktan çekinmektedir. Grubun saldırıları arasında, Filistinli özgürlükçü gruplara karşı tutumlarından dolayı Ürdünlü siyasetçilere saldırılar vardı. Fetih açıkça grupla bağlantısının olmadığını defalarca anons etti fakat grubun Arafat tarafından yardım gördüğü bilinirdi. Daha sonra Fetih’in siyasi değişimlerinden sonra, grup siyasi problem olarak görüldü.
• Fetih Şahinleri: 1990’ların ortasına kadar aktif olan silahlı militer güçtür.
• Tanzim: Marwan Barghouti liderliğindeki Fetih’in kollarından biridir. Birinci İntifada'daki görevleriyle tanınmışlardır ve İkinci İntifada’nın ilk günlerinde ise ilk silahlı saldırıları düzenlemişlerdir. Daha sonra El-Aksa Şehitleri Tugayları ile taraf tutmuştur.
• El-Aksa Şehitleri Tugayları: İkinci İntifada döneminde kurulmuştur ve İsrail’e karşı, 1993 sonrası saldırılarda başı çekmiştir. Tugayın disiplinsizlikten yaşadığı birçok sorun vardır. Zaman zaman Fetih’in politik adımlarının (ateşkes gibi) tersine hareket ederek problem yaratmaktadır.

Anayasası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağustos 2009’da, Fetih’in Beytüllahim’deki Altıncı Genel Konferansında Fetih delegeleri, yeni bir kuruluş sözleşmesi yazdı.^[46]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• El-Aksa Şehitleri Tugayları
• Hamas

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Resmî site