Hafız Esad

Hafız Esad
Hafız Esad
	Hafız, 1987
Suriye Devlet Başkanı
	Görev süresi; 12 Mart 1971 - 10 Haziran 2000
Başbakan	Abdül Rahman Kleifawi; Mahmud el Eyyübi; Muhammed Ali el Halebi; Abdül Rauf el Kasım; Mahmud Zuabi; Muhammed Mustafa Mero
Yerine geldiği	Ahmed el Hatib
Yerine gelen	Beşşar Esad
Suriye Başbakanı
	Görev süresi; 21 Kasım 1970 - 3 Nisan 1971
Başkan	Ahmed el Hatib
Yerine geldiği	Nureddin el-Attasi
Yerine gelen	Abdül Rahman Kleifawi
Kişisel bilgiler
Doğum	6 Ekim 1930; Kardaha, Lazkiye, Fransız Suriye Mandası
Ölüm	10 Haziran 2000 (69 yaşında); Şam, Suriye
Partisi	Arap Baas Hareketi (1946–1947); Arap Sosyalist Baas Partisi (1947–1966); Şam merkezli Baas Partisi (1966–2000) (Ulusal İlerici Cephe)
Evlilik(ler)	Enise Mahluf; (e. 1957; ö. 2000)
İlişkiler	Ali Süleyman Esad (babası); Naisa Esad (annesi)
Çocuk(lar)	Büşra (d. 1960); Basil (d. 1962 - ö. 1994); Beşşar (d. 1965); Mecd (d. 1966 - ö. 2009); Mahir (d. 1967)
Dini	Nusayrilik (Şii İslam)
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Suriye
Branşı	Suriye Hava Kuvvetleri
Hizmet yılları	1955-1972
Rütbesi	General

Hafız Esad veya Hafız Esed (Arapça: حافظ الأسد) (6 Ekim 1930; Kardaha, Lazkiye - 10 Haziran 2000, Şam), Suriyeli asker ve devlet adamı. 1971'den 2000 yılına kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yaptı.^[1]

Askeri kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1955 yılında Humus Askeri Akademisi'ni pilot subay olarak bitirdi. 1958'de havacılık eğitimini geliştirmek için SSCB'ye gönderildi. Daha sonra bir hava filosunun komutanlığına getirildi. Suriye'nin 1961 yılında askeri bir darbe sonucunda Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden çekilmesine karşı çıktığı için, Suriye Silahlı Kuvvetleri'nden ihraç edildi. Baas Partisi'nin askerî kanadında kilit bir görev üstlendi ve 1963 yılında gerçekleştirilen darbede önemli rol oynayarak binbaşı rütbesiyle Suriye Silahlı Kuvvetleri'ne geri döndü. 1965 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na getirildi, ardından Şubat 1966'daki askeri darbeden sonra savunma bakanı oldu. 1969-1970 yılları arasında Baas Partisi'nin sivil ve askerî kanatları arasında baş gösteren iktidar mücadelesinde etkin biçimde yer aldı. Bu çatışmayı doruğa çıkaran Ürdün'deki iç savaşa müdahalenin ardından, 13 Kasım 1970 tarihinde kansız bir askerî darbeyle iktidarı ele geçirdi. Mart 1971'de yapılan halk oylamasıyla da devlet başkanı seçildi.

Siyasi hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Esad'ın ülke yönetiminde başa geçtiği dönem Orta Doğu'nun en hareketli yılları idi.^[2] Baas Partisi Genel Başkanlığını da üstlenen Esad, öteki Arap devletleriyle ilişkilerini geliştirerek Suriye'yi Arap Dünyası içinde itildiği yalnızlıktan kurtarma yönünde adımlar attı.^[3] İsrail karşıtı sıkı politikalarıyla bölgesel bir siyasi lider olarak öne çıktı.^[4]^[5] Bununla birlikte Irak'taki Baas yönetimiyle çatışma politikasını sürdürdü. Ekim 1973'te İsrail'e savaş açan Mısır'ın yanında yer aldı ama savaştan sonra izlenecek politikalar konusunda Mısır yönetimiyle de görüş ayrılığına düştü.^[6]

Sonraki yıllarda SSCB ile ilişkilerini geliştirdi.^[7]^[8] 1980'de SSCB ile imzalanan yirmi yıllık dostluk ve iş birliği antlaşmasını, 1982'de SSCB'den silah ve teknik yardım almayı öngören bir başka antlaşma izledi.^[9] 1984'te bu ülkeye yaptığı geziyle ikili ilişkileri daha da ileriye götürdü.^[10]

Filistin Kurtuluş Örgütü'ne geniş destek verdi ancak FKÖ yönetimiyle ortaya çıkan anlaşmazlık üzerine, bu örgüt içinde Suriye'ye bağlı yeni örgütler oluşturmaya çalıştı. 1991'de FKÖ lideri Yaser Arafat'la ilişkilerini düzeltti.^[11]

1976'da birçok Arap ülkesinin muhalefetine karşın, Lübnan'daki iç savaşını sona erdirmek amacıyla askerî müdahalede bulundu.^[12] Altı yıl boyunca Lübnan'ın büyük bir bölümünü işgal altında tutan Suriye birlikleri, İsrail'in 1982'de Lübnan'a girmesi üzerine kuzey ve kuzeydoğudaki eski mevzilerine çekildi.

1979'daki ittifak girişiminin sonuçsuz kalmasından sonra Irak'la yeniden başlayan çekişme,^[13] 1982'de Suriye-Irak sınırının ve Suriye'den geçen Irak'a ait petrol boru hattının kapatılmasına yol açtı. Bunun üzerine Esad yönetimi, İran-Irak Savaşı'nda Irak'a karşı İran'ı destekledi.^[14]^[15]

1980 yılının sonlarına doğru Esad artık İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı sert tutumundan vazgeçerek daha ılımlı politikalar üretmeye başladı ve daha çok ülke içindeki tehditlere yöneldi.

Karşısına ilk olarak Mısır kaynaklı Müslüman Kardeşler Cemaati'nin muhalefeti çıktı. Bu akıma karşı başlattığı sindirme harekâtı ülke içinde pek çok kişinin ölümüyle sonuçlandı. Bu harekâtı ise dünya Şubat 1982'de Müslüman Kardeşler Cemaati'nin kalesi olan Hama kentini haritadan sildiği ve on binlerce kişinin hayatını kaybettiği olayla duydu.

Esad, 1984 yılında iktidarı için bu kez de kardeşi ile mücadele etmek zorunda kaldı ve kardeşinin yaptığı darbe girişimi başarısız oldu. Tüm bu olaylarda insan hakları örgütleri Esad'ı şiddet kullanmakla ve baskı yapmakla suçladı.^[16]

1991'deki Körfez Savaşı sırasında Irak'a karşı uluslararası koalisyon güçlerini desteklemesi onu Orta Doğu'daki en güçlü Arap lider durumuna getirdi.

Hiçbir zaman siyasi olarak tanımadığı ve Siyonist varlık olarak nitelendirdiği İsrail ile uzlaşmaya dayalı barış girişimlerine karşı takındığı katı tutumu, 1980'lerin ortalarında bir ölçüde yumuşatarak Batılı ülkelerle diyalog kurmaya önem verdi.

1990'larda Sovyet desteği kesildikten sonra ABD'nin de baskısıyla Golan Tepeleri'ni geri almak için İsrail ile yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı.

Suriye yönetimi Türkiye ile yaşadığı su sorunu ile alakalı olarak PKK'ya verdiği destekten dolayı özellikle 1990'lı yılların sonlarında bu ülkeyle ilişkiler gittikçe gerginleşti.^[17]

Hafız Esad 29 yıl boyunca iktidarda kaldı. Esad yönetimi, son yıllarında dış dünyaya daha çok açılarak ülkedeki özel girişimi de desteklemeye başlamıştı. Parti ve devlet yönetimindeki kişisel denetimini sürdüren Esad, 1978, 1985, 1991 ve 1999'da dört kez daha devlet başkanlığına seçildi. 2000 yılının haziran ayında geçirdiği bir kalp krizi sonucunda öldü.

Ölümünden sonra yerine, oğlu Beşşar geçti.

Hama Katliamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Esad yönetimi, ülke içinde özellikle Müslüman Kardeşler Cemaati'nin muhalefetiyle karşılaştı. Müslüman Kardeşler'in Hama'da bulunan üyelerini ele geçirme gerekçesiyle Suriye Ordusu, 2 Şubat 1982'de Hama'ya saldırdı ve farklı kaynaklara göre 35 bin sivil ordu ateşiyle öldürüldü. Bu olay Hama Katliamı olarak bilinir.^[18]^[19]

Siyasi görevi
Önce gelen: Ahmed el Hatib	Suriye Devlet Başkanı 1971-2000	Sonra gelen: Beşşar Esad
Önce gelen: Nureddin el-Attasi	Suriye Başbakanı 1970-1971	Sonra gelen: Abdül Rahman Kleifawi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
^ Imady, Omar (2021). Historical dictionary of Syria (4. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122853.
^ Tenney, Sarah (2020). Historical dictionary of Arab and Islamic organizations (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122471.
^ Reich, Bernard (2016). Historical dictionary of Israel (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442271845.
^ Anthony H. Cordesman & Jennifer Moravitz, The Israeli-Palestinian War: Escalating to Nowhere, Greenwood Publishing, s. 237
^ Goldschmidt, Arthur (2013). Historical dictionary of Egypt (4. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810861893.
^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.
^ Lovell, Stephen (2009). The Soviet Union: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199238484.
^ Saul, Norman E. (2015). Historical dictionary of Russian and Soviet foreign policy. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868069.
^ Smith, Joseph (2017). Historical dictionary of the Cold War (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442281851.
^ Pappé, Ilan (2022). Historical dictionary of Palestine (2. bas.). Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538119853.
^ Najem, Tom (2021). Historical dictionary of Lebanon (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120439.
^ Dougherty, Beth (2013). Historical dictionary of Iraq (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868458.
^ Lorentz, John H. (2007). Historical dictionary of Iran (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810853300.
^ Daryaee, Touraj (2014). Oxford handbook of Iranian history. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0199390427.
^ Fomerand, Jacques (2021). Historical dictionary of human rights (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538123058.
^ Gunter, Michael M. (2018). Historical dictionary of the Kurds (3. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538110492.
^ "globalsecurity.org". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
^ New York Times gazetesinin haberi 24 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[1] "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.

[SuriyeSözlüğü-2] Imady, Omar (2021). Historical dictionary of Syria (4. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122853.

[ArabOrganizasyonları-3] Tenney, Sarah (2020). Historical dictionary of Arab and Islamic organizations (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538122471.

[İsrailSözlüğü-4] Reich, Bernard (2016). Historical dictionary of Israel (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442271845.

[5] Anthony H. Cordesman & Jennifer Moravitz, The Israeli-Palestinian War: Escalating to Nowhere, Greenwood Publishing, s. 237

[ÇağdaşMısırSözlüğü-6] Goldschmidt, Arthur (2013). Historical dictionary of Egypt (4. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810861893.

[KomünizmTarihi-7] Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.

[SovyetlerBirliğiKısaTarihi-8] Lovell, Stephen (2009). The Soviet Union: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199238484.

[SovyetDiplomasi-9] Saul, Norman E. (2015). Historical dictionary of Russian and Soviet foreign policy. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868069.

[SoğukSavaşSözlüğü-10] Smith, Joseph (2017). Historical dictionary of the Cold War (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442281851.

[Filistin-11] Pappé, Ilan (2022). Historical dictionary of Palestine (2. bas.). Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538119853.

[LübnanSözlüğü-12] Najem, Tom (2021). Historical dictionary of Lebanon (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120439.

[IrakSözlüğü-13] Dougherty, Beth (2013). Historical dictionary of Iraq (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810868458.

[İranSözlüğü-14] Lorentz, John H. (2007). Historical dictionary of Iran (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810853300.

[İranTarihi-15] Daryaee, Touraj (2014). Oxford handbook of Iranian history. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0199390427.

[İnsanHakları-16] Fomerand, Jacques (2021). Historical dictionary of human rights (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538123058.

[Kürtler-17] Gunter, Michael M. (2018). Historical dictionary of the Kurds (3. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538110492.

[18] "globalsecurity.org". 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.

[19] New York Times gazetesinin haberi 24 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Suriye devlet başkanları (liste)
Suriye Federasyonu (1922-1925)	Suriye Federasyonu Suphi Bereket
Suriye Devleti (1925-1930)	Suriye Devleti Suphi Bereket François Pierre-Alype^GDB Ahmed Nami Taceddin el-Hasani^GDB
Birinci Suriye Cumhuriyeti (1930-1950)	Birinci Suriye Cumhuriyeti Taceddin el-Hasani^GDB Léon Solomiac^GDB Mehmed Ali Bey el-Abid Haşim el-Etâsî Behiç el-Hatib Halid el-Azm^GDB Taceddin el-Hasani Cemil el-Ulşi^GDB Ata Bey el-Eyyubi Şükri el-Kuvvetli Hüsnü Zaim Sami el-Hınnavi Haşim el-Etâsî
İkinci Suriye Cumhuriyeti (1950-1958)	İkinci Suriye Cumhuriyeti Haşim el-Etâsî Edib Çiçekli^GDB Fevzi Selu Edib Çiçekli Me'mun el-Küzberi^GDB Haşim el-Etâsî Şükri el-Kuvvetli
Birleşik Arap Cumhuriyeti (1958-1961)	Birleşik Arap Cumhuriyeti Cemal Abdünnâsır
Suriye Arap Cumhuriyeti (1961-günümüz)	Suriye Me'mun el-Küzberi^GDB İzzet en-Nus^GDB Nazım el-Kudsi Lu'ay el-Etâsî Emin el-Hafız Nureddin el-Etâsî Ahmed el-Hatib^GDB Hafız Esad Abdülhalim Haddam^GDB Beşşar Esad
^GDB: Geçici Devlet Başkanı

g t d Suriye başbakanları (liste)
Suriye Krallığı (1920)	Suriye Krallığı Ali Rikabi Haşim el-Etâsî^* Alaeddin ed-Dürubi Cemil el-Ulşi
Fransız Suriye Mandası (1920-1946) İlk başbakan 1932'de	Fransız Suriye Mandası Suphi Bereket Taceddin el-Hasani* Ahmed Nami Taceddin el-Hasani Hakkı Bey el-Azm Taceddin el-Hasani Ata Bey el-Eyyubi Cemil Merdam Bey Lütfi el-Haffar Nasuhi el-Buhari boş, 1939-41 Halid el-Azm Hasan el-Hekim Hüsnü el-Barazi Cemil el-Ulşi Ata Bey el-Eyyubi Sadullah el-Cabiri Faris el-Huri Sadullah el-Cabiri
Suriye Cumhuriyeti (1946-1958)	Suriye Arap Cumhuriyeti Sadullah el-Cabiri Halid el-Azm^* Cemil Merdam Bey Halid el-Azm Hüsnü Zaim Muhsin el-Barazi Haşim el-Etâsî Nazım el-Kudsi Halid el-Azm Nazım el-Kudsi Halid el-Azm Hasan el-Hekim Zeki el-Hatib* Maaruf el-Devalibi Fevzi Selu Edib Çiçekli Sabri el-Aseli Said el-Gazi Faris el-Huri Sabri el-Aseli Said el-Gazi Sabri el-Aseli
Birleşik Arap Cumhuriyeti (1958-1961)	Birleşik Arap Cumhuriyeti Nureddin Kahala Abdülhamid es-Serrac
Suriye Arap Cumhuriyeti (1961-günümüz)	Suriye Arap Cumhuriyeti Me'mun el-Küzberi İzzet en-Nus Maaruf el-Devalibi Beşir el-Azma Halid el-Azm Selahaddin el-Bitar Sami el-Cundi* Selahaddin el-Bitar Emin el-Hafız Selahaddin el-Bitar Emin el-Hafız Yusuf Zuayyin Selahaddin el-Bitar Yusuf Zuayyin Nureddin el-Etâsî Hafız Esad Abdurrahman Huleyfâvî Mahmud el-Eyyubi Abdurrahman Huleyfâvî Muhammed Ali el-Halebi Abdurrauf el-Kasım Mahmud ez-Zubi Muhammed Mustafa Miru Muhammed Naci el-Utri Adil Sefer Riyad Ferid Hicab Ömer İbrahim Ğalavanci* Vail Nadir el-Halki İmad Hamis Hüseyin Arnus
^* Vekaleten

Hafız Esad nedir?, Hafız Esad anlamı nedir?, Hafız Esad ne demektir?