David Ben-Gurion דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן‎
1. İsrail başbakanı
Görev süresi 17 Mayıs 1948 - 26 Ocak 1954
Yerine gelen	Moşe Şaret
Görev süresi 2 Kasım 1955 - 21 Haziran 1963
Yerine geldiği	Moşe Şaret
Yerine gelen	Levi Eşkol
Kişisel bilgiler
Doğum	David Grün 16 Ekim 1886(1886-10-16) Płońsk, Rus İmparatorluğu
Ölüm	1 Aralık 1973 (87 yaşında) Tel Aviv, İsrail
Vatandaşlığı	Kongre Polonyası Osmanlı İmparatorluğu Filistin Mandası İsrail
Bitirdiği okul	Varşova Üniversitesi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği	Politikacı Hukukçu Asker
İmzası

David Ben-Gurion veya David Grün (İbranice: דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן‎; 16 Ekim 1886 - 1 Aralık 1973), İsrail'in ilk başbakanı ve İsrail Devleti'nin kurucusudur. 14 Mayıs 1948'de Tel Aviv'de İsrail Bağımsızlık Bildirgesi'ni okumuş ve 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda ülkenin liderliğini yapmıştır. 1942 yılında New York'ta düzenlenen Biltmore Konferansı'nın programını hazırlayan kişi oldu.^[1] Ayrıca Gurion, hükûmetteki görevinden ve daha sonra Knesset'ten ayrıldıktan sonra Ulusun Atası payesi ile onurlandırılmıştır.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ben-Gurion, Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olan Polonya'nın Płońsk şehrinde doğdu. Babası, Avigdor Grün bir hukukçu ve aynı zamanda Hovevei Zion örgütünün lideriydi. Annesi Scheindel ise Ben-Gurion 11 yaşındayken öldü.

Ben-Gurion ateşli bir sosyalist ve Siyonist oldu ve 1906 yılında Filistin'e göç etti. Göç etmesinin kısmen nedeni babasının ticari çıkarlarıydı fakat bunun yanında Doğu Avrupa'daki anti-Semitizm ve soykırım da göç etmesinin nedeniydi.

Göç ettikten sonra ilk olarak portakal korularında tarım işçisi olarak çalıştı. Daha sonra gazeteci olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde yani siyasi kariyerine ilk olarak başladığı sıralarda ismini İbranice bir isim olan Ben–Gurion olarak değiştirdi. Faaliyetleri Cemal Paşa tarafından takip edilen Ben-Gurion Osmanlı İmparatorluğu yönetimi altındaki Filistin'den siyasi aktiviteleri nedeniyle tutuklandıktan sonra pasaportuna "bir daha dönmemek üzere" ifadesi yazılarak sınır dışı edildi.^[2] Bu dönemde Cemal Paşa binlerce Yahudi'yi Filistin'den yolladı.^[2]

New York'a yerleşen Ben–Gurion burada Rus doğumlu bir Yahudi olan Paula Munweis ile tanıştı. 1917 yılında evlendiler. Ben–Gurion ve Paula Manweis çiftinin 3 çocukları oldu. Ben–Gurion 1918 yılında İngiliz ordusuna bağlı Yahudi Lejyonu'nun 38. Tabur'una katıldı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Filistin'in İngiltere tarafından ele geçirilmesiyle Ben-Gurion ve ailesi Filistin'e geri döndüler.

1912 yılında 8 ayda Türkçe öğrendikten sonra İstanbul'a taşınmış ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde hukuk öğrenimi görmüştür.^[3]

Siyonist liderliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Ben-Gurion, İsrail devletinin kurulmasıyla sona erecek süreçte sosyalist Siyonizmin önde gelen siyasi önderlerinden biriydi. Bu dönemde Sosyalist Siyonizm, Dünya Siyonist Örgütünün içinde hakim duruma geçmiş hareket idi.

Çetin, sofu bir idealist olan Ben-Gurion kendisini Yahudi Devletinin kurulmasına adamıştı. İsrail bağımsızlık bildirisinde, yeni kurulan ülkenin vatandaşlarının "ırk, din, cinsiyet ayrımı yapılmadan eşit sosyal ve siyasi haklara sahip olacağı" beyan ediliyordu.

Ben-Gurion Yahudileri İngiliz Ordusuna katılmaları konusunda cesaretlendirirken aynı zamanda da İngilizlerin Yahudi göçünü engellemeye çalıştığı bir zamanda Avrupa Yahudilerinin yasadışı olarak Filistin'e göç etmelerini sağlıyordu. Ben-Gurion aynı zamanda hem Yahudi İşçi Federasyonunun (Histadrut olarak da bilinen bu örgüt İngiliz yönetimi altında bir Yahudi devleti kurulmasını sağlamıştır) hem de Sosyalist Siyonist Hareketinin paramiliter silahlı kuvvetinin (Haganah olarak bilinen bu örgüt Yahudi yerleşimlerini saldırılara karşı korumuş, Yahudi göçünü sağlamış ve ileride kurulacak olan İsrail Silahlı Kuvvetlerinin temelini oluşturmuştur) mimarı olarak bilinir. Bu gelişmeler İngilizlere ya Filistin'de bir Yahudi devleti kurulmasına ya da Cemiyet-i Akvam Mandasından çıkma konusunda- İngilizler 1947 yılında toprakları Yahudiler ve Araplar arasında bölen BM kararıyla 2. seçeneği seçti- baskı yaptı.

Filistin'de devletin kurulmasından önceki dönemde, Ben-Gurion ana akım Yahudileri temsil etti ve bir ılımlı olarak tanındı. İngilizler Ben-Gurion'un önderliğini yaptığı Haganah örgütüyle, İngilizlere karşı direnen daha radikal Yahudilerle mücadele etmek için iş birliği yaptı. Ben-Gurion, Ze'ev Jabotinsky ve daha sonra da onun halefi olan Menahem Begin önderliğindeki Siyonist Revizyonistlere kuvvetli bir şekilde karşı idi.

Ben-Gurion, örgütünün Menahem Begin'in Irgun isimli örgütüyle iş birliği yaptığı kısa süreli zaman zarfında şiddete dayalı direniş hareketlerinde yer aldı. Fakat, her türlü terörist eyleme katılmayı reddetti ve sadece askeri hedeflere saldırılması gerektiğini savundu. Ben-Gurion ilk başta Begin'in King David Oteli Bombalamasına destek verdi. Fakat, bombalamanın çok sayıda insanın ölümüyle sonuçlanma ihtimali görülür hale gelince Ben-Gurion, Begin'e eylemi iptal etmesini söyledi fakat Begin bu isteği reddetti.

Ben-Gurion 14 Mayıs 1948'de İsrail Devleti'nin kurulma kararının 6 ya karşı 4 oyla kabul edilmesini sağladı. Bu kararın onaylanması sırasında kendi partisi de dahil olmak üzere siyasi yelpazenin her 2 tarafından da muhalefetle karşılaştı.

İsrail'in bağımsızlığının ilk haftalarında tüm direniş örgütlerinin tasfiye edilmesini ve bunların yerini bir resmi ordunun, İsrail Savunma Kuvvetlerinin alması kararının onaylanmasını sağladı. Bu karar nedeniyle, Ben-Gurion Irgun isimli direniş örgütüne silah taşıyan Altalena isimli geminin batırılması emrini verdi. Bu emir bugünde hala tartışmalı bir durumdadır.

İsrail'in ilk başbakanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ben-Gurion, İsrail'i İsrail Bağımsızlık Savaşında yönetti. Mısır'la ateşkesin ilan edildiği tarih olan 25 Şubat 1949 yılında Başbakan oldu. 1954 ve 1955 yıllarında 2 sene dışında Başbakanlık görevinde 1953 yılına kadar kaldı. Başbakan olarak ülkenin önemli kurumlarının kurulmasına başkanlık etti. Ülkenin gelişimini hedefleyen önemli projeleri yönetti. Yahudilerin Arap ülkelerinden helikopterlerle alınması olarak bilinen Operation Magic Carpet, National Water Carrier, kırsal yörelerin kalkınmasını amaçlayan projeler ve yeni kasaba ve şehirlerin kurulması gibi önemli projeler onun zamanında gerçekleşti. Özellikle ülkenin sınır kesimlerinde bilhassa Negev'de yerleşimlerin yapılması için öncülük etti.

1953 yılında Ben-Gurion hükûmetten çekilip İsrail Negevinde yer alan Kibbutz Sde-Boker'e yerleşmek istediğini beyan etti. Fakat, 1955 yılında hükûmete geri dönüp Savunma Bakanlığı ve daha sonra da Başbakanlık görevlerini yeniden devraldı.

Hükûmete geri döndükten sonra, Ben-Gurion Fransız ve İngilizlerle iş birliği yaparak Süveyş Krizine katıldı. Bu savaşta İsrail kuvvetleri Sina Yarımadasını bombaladı, böylece Süveyş Kanalını millileştireceğini söyleyen Mısır Başkanı Cemal Abdünnâsır'a rağmen İngiliz ve Fransızlara müdahale etmek için bahane sunmuş oldu. ABD ve Birleşmiş Milletler tarafından yapılan müdahaleler nedeniyle, İngiliz, Fransız ve İsrail geri adım atmak zorunda kaldı.

Ben-Gurion, İsrail'i kuruluşundan itibaren 30 yıl boyunca yöneten Mapai'nin kurucuları arasındaydı. Kişisel nedenlerle Başbakanlıktan ayrıldı ve yerine halef olarak Levi Eşkol'u atadı. 1 yıl sonra ikisi arasında Lavon Skandalı nedeniyle anlaşmazlık çıktı. Ben-Gurion 1965 yılında Eshkol'un Lavon Skandalını yönetimi nedeniyle partiden ayrıldı ve yeni bir parti kurdu. Yeni kurduğu parti Rafi seçimlerde Knesset'de 10 sandalye kazandı. 6 Gün Savaşından önce tansiyon artarken Ben-Gurion İsrail'in kendi tarafında Büyük Devletlerden birisini çekmesi konusunda ısrarlı oldu. Savaş, İsrail'in büyük toprak kazançlarıyla sonlandıktan sonra da Ben-Gurion İsrail'in Golan Tepeleri ve birleşik bir Kudüs dışındaki toprakları ilhak etmemesi gerektiğini savundu.

1968 yılında Rafi ve Mapai güçlerini birleştirerek ortak bir sol parti kurmaya çalıştığında, Ben-Gurion seçim sisteminin değiştirilmesi konusundaki ayrı düşüncesi nedeniyle eski partisiyle barışmayı reddetti. (Ben-Gurion oranlı seçim sistemi yerine çoğunlukçu seçim sistemine geçilmesini öneriyordu.) Bunun üzerine Ben-Gurion yeni bir parti kurdu; Ulusal Liste. Ulusal Liste 1969 seçimlerinde 4 sandalye kazandı. Ben-Gurion, 1970 yılında politikadan emekliye ayrıldı ve ömrünün son yılını kibbutzdaki yerleşkesinde geçirdi. Ben-Gurion, eşi Paula'nın yanına gömülmüştür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de David Ben-Gurion ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.