Ebu'l-Fidâ أبو الفداء
Eyyubiler Hama Emîri
Hüküm süresi	1320-1331
Önce gelen	II. Mansur Mahmud
Sonra gelen	Efdal Muhammed
Doğum	Kasım 1273 Şam, Büyük Selçuklu Devleti
Ölüm	27 Ekim 1331 (57 yaşında) Hama, Osmanlı Devleti
Tam adı Melik Müeyyed İmadeddin Ebu'l-Fida İsmail Hamavi
Hanedan	Eyyûbîler
Babası	Efdal Ali bin Mahmud
Dini	İslam

Ebu'l-Fida (Arapça: أبو الفداء, Kürtçe: Ebûlfîda Îsmaîlê Hemewî veya Ebu'l-Fida İsmail Hamavi (Tam künyesi: el-Melik el-Müeyyed İmadeddin Ebu'l-Fidâ İsmail bin Efdal Ali bin Mahmud) (Kasım 1273-27 Ekim 1331) Kürt^[1] filozof, komutan, İslam tarihçisi, coğrafyacı ve (1320-1331) döneminde Eyyubiler Hama Emiridir.

Ay üzerindeki Abulfeda Krateri, ona ithafen adlandırılmıştır.^[2]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebu'l Fida 1273 tarihinde Hama Emiri II. Mansur Mahmud'un kardeşi ve Ebu'l Fida'nın babası olan Malik el-Efdal'in Moğollar'ın istilasından kaçtığı yer olan Şam'da doğmuştur.^[3] Babası zamanın ünlü komutanlarındandı. Ebu'l Fida aynı zamanda Selahaddin Eyyubi'nin babası olan Necmeddin Eyyub'un torunudur.

İyi bir eğitim görmüştür. Çocukluğunda, Kur'an ve bazı fen ilimlerini tahsil etmekle geçirdi. Fakat on iki yaşından itibaren erken bir zamanda sık sık özellikle Haçlılara karşı yapılan askeri seferlere katıldı. 12 yaşında Hospitalier şövalyeleri'nin elinde bulunan Markab muhasarasında Hama Emiri refakatinde bulundu ve çok yararlılıklar gösterdi. Daha sonra Akka, Humus, Trablus ve Rumkale kalelerinin fethine katıldı.

Ebu'l Fida Memlüklü Sultani Baybars'ın Halep'e gönderdiği orduda bazı birlikleri komuta etti. 1298'de Memlük Sultanı Nasır Muhammed'in hizmetine girdi. 1299'da yarı bağımsız irsi Hama Emirliği kaldırıldı; Memlüklüler Devleti'nin bir parçası oldu. Ebu'l Fida hemen bu şehre emir olarak tayin edilmedi ama 1300'de Memlüklüler Şam valisi idaresi altında Hama idarecisi görevi verildi. Kendinin üstünde yörel idareci olan Memlüklüler Şam Valisi olan Emir Tankız ile araları açıldı. Fakat önemli Memlüklu emirleri ve sarayı içinde isim yapmaya başladı. 1312'de Memlükluler devleti içinde Hama şehri idarecisi olarak Melik us-Sahn unvanı verildi. Malatya'da Moğollarla yapılan savaşta büyük mücadele örneği gösterdi. Bu başarılarından dolayı kendisine Sultan tarafından 28 Şubat 1320'de irsi olarak Hama emirliği ve Malik ül Müeyyed unvanı verildi. 1320/1321'de Memlüklu Sultanı Nasır Muhammed'in Hicaz'a yaptığı Hac seferinde ona refakat etti.

Ebu'l Fida epey yıl emir olduğu yerleri sükûnet ve ihtişam içinde, kendini hükûmetin verdiği görevlere ve aynı zamanda şöhretini borçlu olduğu bilimsel çalışmalara adayarak yönetti. Ebu'l Fida, zamanında edebiyat insanlarının, bilim adamlarının cömert bir koruyucusu idi. 1331 yılında Hama'da öldü. Kendi yerine Hama emirliğine, Şam Emiri Tankiz'in da tavsiye ettigi, oglu Efdal Muhammed geldi.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebul Fida yaşadığı ve karşılaştığı vakaları yazmasıyla ünlü oldu. Tarih ilmi sahasında en çok tanınan eseri İbn Esir'in El-Kamil fit Tarih adlı ünlü eserinin bir devam mahiyetinde olan Muhtasaru Tarih il-Beşer dir. Bu eserde, ilk peygamber ve ilk insan olan Adem'den başlayarak 1328 yılına kadar vuku bulan hadiselere yer vermiştir. Eser Batı dillerine tercüme edilmiş ve 1870 yılında İstanbul'da ve 1908 yılında Mısır'da basılmıştır.

Ebul Fida'nın bir diğer mühim eseri 1316-1321 tarihleri arasında yazdığı Takvim ül Buldan (Şehirler Dizisi) adlı eseridir. 28 bölümden ibaret, genel coğrafya kitabıdır. Mukaddimeden sonra yeryüzünün denizlerini, dağlarını, ırmaklarını ve göllerini anlatır. Metin, birtakım cetvelleri de ihtiva etmektedir. Bu cetvellerde yer adları ile bunların coğrafi koordinatları gösterilmiştir. Ebu'l Fida bu eserinde, Batlamyus, Muhammed İdrisi, İbn Havkal, İstahri ve Biruni'ni eserlerinden faydalanmıştır. Çeşitli coğrafi hususlarla birlikte Dünya'nın başlıca şehirlerini de bir çizelge halinde anlatmıştır. Avrupa'da bu kitap Reinaud ve De Slane tarafından 1840 yılında neşredilmiştir. Fransızca tercümesi 1848-1883 yılları arasında yayınlanmıştır.

Ayrıca Ebul Fida'nın tıp üzerine yazdığı Kunaş adlı bir kitabı vardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Archival and Documentation Site on Muslims in Britain 10 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• The Biographty of Tabari, the Great Islam Historian, in the Renaissance (Monthly Islamic Journal) (İngilizce)
• Muslim Scholars of Hama (İngilizce)
• Studies on Abul-Fida' al-Ḥamawi (1273-1331 A.D.), Farid Ibn Faghül, Carl Ehrig-Eggert, E. Neubauer. Institute for the History of Arabic-Islamic Science (Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften) at the Johann Wolfgang Goethe University, Frankfurt am Main, Germany, 1992. (İngilizce)
• Selin, Helaine (1997), Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures., Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, ISBN 0-7923-4066-3. (İngilizce)