Ali Kuşçu

Ali Kuşçu
Ali Kuşçu
Doğum	Ali bin Muhammed; 1403; Semerkand, Timur İmparatorluğu
Ölüm	16 Aralık 1474 (70-71 yaşlarında); İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin yeri	Eyüp Sultan Türbesi, İstanbul, Türkiye
Eğitim	Sahn-ı Seman Medresesi, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Meslek	Astronom, matematikçi, dil bilimci
Dönem	Timur İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi

Ali Kuşçu (Özbekçe: Ali Qushchi Samarqandiy) veya asıl adıyla Ali bin Muhammed (1403, Semerkand - 16 Aralık 1474, İstanbul), Timur İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşamış olan astronom, matematikçi, fizikçi, filozof ve dil bilimcidir. En önemli tanınma nedeni Ay'ın ilk haritasını çıkaran âlim olmasıdır.

Hayatı ve bilimsel çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Astronom, matematikçi ve kelâm âlimi olan Ali Kuşçu, 1403'te Semerkand'da, Timur İmparatorluğu topraklarında doğdu. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu hükümdarı ve astronomu olan ve aynı zamanda Timur'un torunu olan Uluğ Bey'in kuşçusu olduğu için, ailesi "Kuşçu" lakabıyla meşhur olmuştur. Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye pek ilgi duyan Ali Kuşçu, bu alanlarda Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî gibi isimlerden ders aldı. Daha sonra bilgisini artırmak için Kirman'a gitti. Burada Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile Şerh-i Tecrid adlı eserini yazdı. Ali Kuşçu, Semerkand ve Kirman'da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey'e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu.

Uluğ Bey tarafından Çin'e yollandığı ve dönüşte de Dünya'nın yüzölçümünü ve ekliptiği 24 derece olarak hesapladığı bilinir.

Ekliptik eksen ile dünyanın ekseni aralarında **23,5 derecelik bir eğiklik vardır**. Dünya kendi ekseni etrafında yaklaşık 23,5 derecelik bir açıyla döner. Bir yıl boyunca ekliptik düzlemin ekvatorla yaptığı açı iki kez ve en fazla 23,5 derece olur.

1449'da hacca gitmek istedi. Tebriz'de Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Bunun üzerine Ali Kuşçu, bir süre Uzun Hasan'ın sözcülüğünü yaptı. Ardından, Osmanlı padişahı II. Mehmed'in davetiyle İstanbul'a gitti.

Osmanlı - Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed'in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Fatih tarafından Sahn-ı Seman Medresesi'ne müderris olarak göreve başladı.

Burada bir yandan talebe yetiştirip bir yandan Gök Cisimleri'ni araştırarak bilim eserleri yazdı. Güneş saatleri icat edip İstanbul'un enlem ve boylamını bugünkü değerle bire bir hesapladı. Gezegenler arası uzaklıkları hesaplayıp Ay'ın ilk haritasını çıkardı. Çıkardığı Yıldız haritaları Kristof Kolomb'a Amerika kıtasının keşfinde yardımcı oldu.

Ali Kuşçu, 16 Aralık 1474 tarihinde, 71 yaşındayken İstanbul'da öldü. 15. yüzyıla özgü olan mezarı, İstanbul'un Eyüp Sultan Türbesi etrafındaki hazirededir.^[1]^[2] Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in Maraş'ı fethetmesinden kısa bir süre sonra o bölgede Şiî mezhebinin tekrar artması sonucu Ali Kuşçu'nun torunlarından bir kısmı, ferman ile Maraş'a gönderilmiştir. Geriye kalan torunları ise daha sonra Düzce'ye kendi arzularıyla göç etmişlerdir. Maraş'ta bulunan ailenin bir kısmı da cumhuriyetin ilanından sonra Bursa'ya yerleşmişlerdir. Bursa'daki Fuat Kuşçuoğlu Caddesi de ismini Ali Kuşçu'nun torunlarından Fuat Bey'in isminden almıştır. Soyu Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa'da Kuşçuoğlu soy isimleriyle devam etmektedir.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Astronomi

Sharḥ e Zîj e Ulugh Beg
Risāla fī Halle Eshkale Moadeleye Ghamar lil-Masir
Risāla fī aṣl al-Hâric yumkin fī al-sufliyyeyn
Sharḥ ʿalā al-tuḥfat al-shāhiyya fī al-hayāt
Risāla dar elm-i ḥeyāt
Al-Fatḥīya fī ʿilm al-hayʾa
Risāla fi Hall-e Eshkal-i Ghammar^[3]

Matematik

Risāla al-muḥhammadiyya fi-ḥisāb
Risāla dār ʿilm al-ḥisāb: Suleymaniye^[4]

Kelâm ve Fıkıh

Sharh e Jadid ale't-Tejrîd
Hashiye ale't-Telvîh
Unkud-üz-Zevahir fi Nazm-al-Javaher

Mekanik

Tazkare fi lâti'r-Ruhâniyye

Dil ve Belagat

Sharh Risâleti'l-Vadiyye
El-Ifsâh
El-Unkûdu'z-Zevâhir fî Nazmi'l-Javâher
Sharh e'Sh-Shâfiye
Resale fî Beyâni Vadi'l-Mufredât
Fâ'ide li-Tahkîki Lâmi't-Ta'rîf
Resale mâ Ene Kultu
Resale fî'l-Hamd
Resale fî Ilmi'l-Me'ânî
Resale fî Bahsi'l-Mufred
Resale fî'l-Fenni's-Sânî min Ilmihal-Beyân
Tafsir e-Bakara ve li Imrân
Risâle fî'l-İstişâre
Mahbub-al-Hamail fi kashf-al-mesail
Tajrid-al-Kalam^[5]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ali Kuşçu'nun Orta Asya'dan İstanbul'a seyahati
Ali Kuşçu'nun Eyüp'teki mezarı, baş taşı
Ali Kuşçu'nun Mezar Taşı (ayak taşı ön yüz)
Ali Kuşçu'nun Mezar Taşı (baş taşı ön yüz)
Ali Kuşçu'nun Mezar Taşı (baş taşı arka yüzü)
Ali Kuşçu'nun Mezar Taşı (genel görünüm)
Ali Kuşçu'nun Eyüp'teki mezarı, zarar görmüş ayak taşı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ Aydüz, Salim. "Bursa, Semerkant, İstanbul, Kâdîzâde Ali Kuşçu, Uluğ Bey ve Yakubov". bilimvetarih.com. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
^ Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s. 40-41, İstanbul 2014
^ King, David A. (Haziran 2001). "Osmanli astronomi literatürü tarihi (History of Astronomy Literature during the Ottoman Period). Ekmeleddin İhsanoğluOsmanli matematik literatürü tarihi (History of Mathematics Literature during the Ottoman Period). Ekmeleddin İlhsanoğlu". Isis. 92 (2): 357-359. doi:10.1086/385190. ISSN 0021-1753.
^ ERCAN, Yavuz (1991). "SEYYİD MEHMED EMİN VAHÎD EFENDİ'NİN FRANSA SEFARETNAMESl". OTAM(Ankara. doi:10.1501/otam_0000000320. ISSN 1019-469X.
^ SÜMER, Neslihan (1998). "BİR KÜLTÜR ÜRÜNÜ OLARAK HUKUK". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi: 313-321. doi:10.1501/dtcfder_0000001259. ISSN 0378-2905.

Genel

Yavuz Unat, Ali Kuşçu, Kaynak Yayınları, 2000

[1] Aydüz, Salim. "Bursa, Semerkant, İstanbul, Kâdîzâde Ali Kuşçu, Uluğ Bey ve Yakubov". bilimvetarih.com. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.

[2] Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s. 40-41, İstanbul 2014

[3] King, David A. (Haziran 2001). "Osmanli astronomi literatürü tarihi (History of Astronomy Literature during the Ottoman Period). Ekmeleddin İhsanoğluOsmanli matematik literatürü tarihi (History of Mathematics Literature during the Ottoman Period). Ekmeleddin İlhsanoğlu". Isis. 92 (2): 357-359. doi:10.1086/385190. ISSN 0021-1753.

[4] ERCAN, Yavuz (1991). "SEYYİD MEHMED EMİN VAHÎD EFENDİ'NİN FRANSA SEFARETNAMESl". OTAM(Ankara. doi:10.1501/otam_0000000320. ISSN 1019-469X.

[5] SÜMER, Neslihan (1998). "BİR KÜLTÜR ÜRÜNÜ OLARAK HUKUK". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi: 313-321. doi:10.1501/dtcfder_0000001259. ISSN 0378-2905.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d İslam Astronomları
8. yüzyıl	Ahmed en-Nihâvendî Fadl bin Nubaht İbrahim el-Fezârî Muhammed el-Fezârî Maşallah bin Athari Ziryab
9. yüzyıl	Dineverî Ebû Maşer el-Belhî Fergânî Kindî Mâhânî Hacac bin Yusuf bin Matar El Marvazi Ali bin İsa Ahmed bin Musa İranşahri Ebu Said Gürgani Halid bin Abdülmelik Hârizmî Sahl bin Bişr Sâbit bin Kurre Yakub bin Tarık
10. yüzyıl	Abdurrahman es-Sufî Meryem el-İcliyye Siczi Hucendi Ebu Ca'fer el-Hazin Hemdani Kûhî Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî Ahmed bin Yusuf Battanî Neyrizî El Sacânî İbn-i Yunus İbrahim bin Sinan Ma Yize
11. yüzyıl	Ebu Nasr Mansur Birûni Zerkâlî İbn-i Sina İbn el Saffar Kûşyâr bin Lebbân Said el-Endülüsî Ali bin Rıdvan Fatıma el-Mecritiyye
12. yüzyıl	Nureddin Batrucî Haraki Hazini Yahya el Mağribi Enveri İbn el Kammad Cabir bin Eflah Ömer Hayyam Şerafeddin el-Tusî İbn Bacce Kemaleddin bin Yunus
13. yüzyıl	İbn el Benna el Marrakuşi İbn el Haim el İşbilî Cemaleddin Muhyiddin el-Mağribî Nasîrüddin Tûsî Kutbeddin Şirazî Şemseddin Semerkandi Zekeriya el-Kazvinî Fahreddin Ahlatî Esireddin el-Ebherî Necmeddin Kazvini
14. yüzyıl	İbn eş-Şatir Kemaleddin el-Farisi Şemseddin Halîlî Ahmed Eflâkî Kadızâde-i Rûmî
15. yüzyıl	Ali Kuşçu Gıyaseddin Cemşid Bursalı Kadızade Rumi Uluğ Bey Molla Abdülvacid İbn Gazi el-Miknasi Bahaüddin Amilî Molla Abdülvacid
16. yüzyıl	Bircendî Bahaüddin Amilî Pîrî Reis Takiyüddin Mirim Çelebi
17. yüzyıl	Ahmed-i Hani Muhammed Salih Tahtavi Muhammed Rudani

Ali Kuşçu nedir?, Ali Kuşçu anlamı nedir?, Ali Kuşçu ne demektir?