Muazzam bin Adil (Tam ismi: Melik Muazzam Şerafeddin İsa bin Adil) (1176 – 1227), 1218-1227 döneminde dördüncü Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hüküm sürdü.^[1]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Muazzam bin Adil Selahaddin Eyyubi'nin küçük kardeşi ve en yakın yardımcısı olan sonra Eyyubiler Suriye Sultanı ve Eyyubiler Mısır Sultanı olan Melik Adil Seyfeddin'in ikinci oğludur.

Mısır Sultan naibi olan, Mısır ordusuyla babası Adil Seyfeddin'i Şam'da kuşatan ama savaşa girmeyip onunla anlaşan yeğeni Afdal Mısır'a dönmüştü. Barışa uymayan Sultan Adil Suriye ordusu ile Mısır'a girip ordusunu dağıtmış olan Afdal'ı "Bilhays Muharebesi"'nde yenip Kahire'ye girdi. 5 Şubat 1200'de çocuk Mısır Sultanı Mansur bin Aziz'i tahttan indiren Adil, Eyyubiler Mısır Sultanı ve üst Eyyubiler Sultanı oldu. Suriye Sultanlığı unvanı Adil'in elinde kaldı ama o bu ülkenin idaresini Eyyubiler Şam Emiri unvanı ile küçük oğlu Muazzam bin Adil'e verdi.^[2]

Şam Emiri Muazzam 1203'te babası Sultan Adil'in talebine uyarak Haçlı Kudüs Krallığı başkenti Akka'yı kuşatmaya aldı. Ama bu gerçekten çok azimli bir kuşatma olmayıp Haçlılara gözdağı vermek için bir askeri gösteri olmaktan ileri gitmedi ve Muazzam çok geçmeden Akka'yı kuşatmaktan vazgeçti.^[2]

Temmuz 1211'de Kudüs Kralı olan Jean de Brienne'inin Akka'da yapılan taç giyme törenini fırsat bilerek Jean de Brienne'in ana üssü olan Sur kalesinin asker ve subaylarının çoğunun bu taç giyme törenine iştirak etmek için Akka'da olacağını düşünerek Muazzam Sur kalesine bir hücuma geçti. Fakat Sur kalesinde bırakılan askerler ve şehir halkı beklenmedik bir direniş gösterince Muazzam bu kuşatmadan da vazgeçti.^[2]

1217'de Beşinci Haçlı Seferi başlaması, Kasım 1217'de ilk Haçlı ordusu olarak Avusturyalı ve Macar Kralı I. Andras komutasında bulunan Macar Haçlı ordusu gemilerle Akka limanına çıkması ve bu büyük Haçlı ordusunun Akka kalesine yerleşmesi ile oldu. Yaşı 70'i aşkın olan Eyyubiler Sultanı Adil Seyfeddin Haçlı seferinin başlayacağı haberini almış; Mısır'dan Filistin'e gelmiş ve karşı harekâtın planlarını yapmakta idi. Sultan Adil oğlu Şam Emiri Muazzam'ın ordusunun çoğunu Haçlıların Kudüs'e gidiş yolunu kesmek için gönderdi. Ama gayet büyük Haçlı ordusuyla açık sahrada çarpışmanın rizikolu olduğuna karar vererek Eyyubiler ordusunun kaleler ve şehir surları arkasına çekilmesini emretti. Macar Haçlı ordusu 3 Kasım günü Akka'dan ayrıldı ve "Esdralon" ovasında yürüyüşe geçip Baisan'a yöneldi. Baisan'ı girip şehri talandan sonra, Şeria Nehri'ne gidip nehri geçip Taberiye Gölü'nün doğu sahiline geçti ve oradan "Telhum" (günümüzde İsrail de "Kefar Nahum") etrafından geçerek Celile'den Akka'ya geri geldi. Bundan sonraki Macar ordusu "Cebel-i Tur (Tabor Dağı)" kalesine hücum etti ama kuşatma aletleri olmadığı için Akka'ya geri döndü. Bu Macar Haçlı ordusunu kaleler ve surlu şehirlerin duvarlı savunma mevkilerine karşı hiç etkisiz olduğu ortaya çıktı. 1218'in başında Macar kralı II. Andras birden çok hastalandı ve iyileşince Macaristan'a dönmeye karar verdi. Diğer Haçlıların caydırma tavsiyelerini hiç dinlemeyen Macar Kralı Macar Haçlı ordusu ile karadan ülkesine döndü.^[2]

Bu haçlı seferinin ikinci dalgası halinde Haçlı ordusu Batı Avrupalılardan oluşmakta idi. Bu büyük Haçlı ordusu gemilerle gelip Nisan 1218'de Akka'da karaya çıkmaya başladı. Kudüs Kralı Jean de Brienne Eyyubiler'in başkenti olan Kahire'ye hücum edip bu şehir Haçlılar eline geçirilirse, bu topraklar ile Filistin'deki Kudüs'ün değiş tokuş yapma imkânı olduğunu ve bu değiş tokuş sonucu Kudüs'ün Haçlı eline geçeceğini planladı. Kahire'ye gidebilmek için önce Nil Deltası'nada bulunan Dimyat kalesinin Haçlılar'ın eline geçmesi gerekmekteydi. Bu plana uygun olarak Haçlı ordusu Mayıs 1218'da gemilerle Akka'dan ayrılıp Mısır'a Dimyat kalesine yöneldi ve çıkartma yapıp bu kaleyi kuşatmaya başladılar. Şam'da bulunan Eyyubiler Sultanı Adil bunu hiç beklemiyordu. Mısır'da direniş Dimyat kalesine ve Kahire'den Mısır ordusuyla gelen Sultan Adil'in Mısır naibi olan büyük oğlu Kamil bin Adil komutasına verildi. Kaleyi kuşatan Haçlılarla Mısır ordusu arasında muharebeler ve çatışmalar kesin sonuç vermeden devam etti. Eyyubiler Şam Emiri olan Muazzam Haçlıların dikkatini Filistin'e geri çekmek için Haçlı Kaseriya kalesine hücum edip bu kaleyi eline geçirip şehir surlarını yıkıp şehri savunmaya imkânsız hale getirdi; ama bu Mısır'daki haçlılara tesir etmedi.^[2]

Dimyat kalesinin karşı yakasında bulunan ve Nil Nehri'ni Haçlı gemilerine kapayan zincirin ucunda bulunan kule stratejik öneme haizdi. 4 Ağustos 1218'dir Frisyalı gemiler ve diğer Haçlılar kara güçleri ile kuleye hücum edip 24 saat kadar karşılıklı çatışmadan sonra bu kuleyi ellerine geçirdiler. Bu haber Şam'a ulaştığı zaman 75 yasında ve hasta olan Sultan Adil'e bu haber çok tesir yapıp onun 31 Ağustos'ta Şam'da vefat etmesine neden oldu. Sultan Adil'in büyük oğlu olan ve Mısır'da naip olan Kamil bin Adil Eyyubiler Mısır Sultanı ve üst Eyyubiler Sultanı oldu. Eyyubilerin Şam Emiri olan küçük oğlu Muazzam da Eyyubiler Suriye Sultanlığı'na geçti.^[2]

4 Şubat 1219'da Sultan Kamil'in ve ordusunun şehrin dışındaki Adiliye ordugahının boşalttığı Haçlılarca anlaşıldı. Emir İmaddinin Ahmed bin el-Mastub adlı bir kölemen emiri Kahire'de bir komplo hazırlayarak Sultan Kamil bin Adil'i öldürmek ve yerine küçük kardeşi Faiz'i sultanlığa geçirmek istemesi öğrenilmiş ve ordugah boşaltılmıştı. Tam bu sırada Suriye Eyyubi Sultanı Muazzam Suriye ordusu ile Mısır'a Mısır Eyyubiler ordusunu takviyeye geldi. İki kardeş 7 Şubat'ta görüşüp bu komployu bastırdılar. Buna Sultan Muazzam'ın yeni getirdiği Suriye ordusu çok etkili oldu. Fakat Sultan Muazzam'ın yeni takviye ordusu ile bile Sultan Kamil Haçlıları Dimyat kuşatmasından söküp atamadı. Eyyubilerin asker sayısının çok artmasına rağmen kale yakınındaki nehir, göl ve kanallar bu kara ordusunun etkili kullanılmasına engel oldu.^[2]

Suriye Sultanı Muazzam Mart 1219'dan itibaren elinde bulunan Kudüs'ün önemli olan kule ve duvarlarının yıkılmasını ve böylece Kudüs'ün bir kuşatmaya karşı savunma imkânının ortadan kaldırmasını emretti. Haziran 1219 ve Temmuz 1219'da Eyyubiler Mısır ve üst Sultanı olan Kamil bin Adil Dimyat'taki Haçlı ordusuna antlaşma teklif etti ve bu antlaşma ile Kudüs'ün Haçlılara teslim edilebileceğini bildirdi. Fakat Dimyat'taki Haçlı ordusunu Papalık Temsilcisi olarak idare eden Albano Kardinalı Pelagius ısrarı ile bu teklifler reddedildi. 5 Kasım 12109'da Haçlı ordusu Dimyat kalesini ele geçirdi. Şehri ele geçiren Haçlılar savunucu askerleri ve kuşatma sırasında şehirde kalmış Müslüman halka bir katliam uygulayıp hepsini öldürüp elemine edip şehri bir Hristiyan kolonisine dönüştürmeye koyuldular. Sultan Kamil ve Sultan Muazzam'ın birleşik orduları Dimyat'daki Haçlıları kuşatmaya aldılar; ama yaptıkları hücumlarla kaleyi geri almayı başaramadılar.

15 Kasım 121'de Pelagius'in isteklerine uygun olarak Haçlı ordusunun büyük bir kısmı kaleden çıkış yaparak Nil Nehri kıyısından Kahire'yi ele geçirmek için yürüyüşe başladı. Bu ordu Mansure önüne geldiğinde mevsimlik olarak Nil Nehri yükselmeye başlamıştı. Eyyubiler öncüleri Mansure yakınlarında Nil Nehri'ni tutan kıyı duvarlarını yıktılar. Yükselen sel suları ile Kahire'ye yürümekte olan Haçlı ordusu bir adaya dönüşen bir arazide mahsur kaldı. Eyyubilere teslim olmak için müzakerelere başladılar. Sultan Kamil ile Haçlılar bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşma şartları şunlardı:

• Kahire üzerine yürümekte olan ve Nil Nehri'nin taşması ile bir adada mahsur kalan Haçlılar ordusunu teslim olacaktı.
• Dimyat'da geride kalmış bulunan Haçlı ordusu bu kaleyi tümüyle terk edip Haçlı gemileri ile kaleden ayrılacaklardır;
• Dimyat'tan çekilme bitince teslim olup esir düşmüş olan Haçlı ordusu Nil Nehri ağzında açık denizde bekleyen Haçlı gemilerine götürülerek serbest bırakılacaklardı.

Bu antlaşma hemen hemen pürüzsüz uygulandı ve Beşinci Haçlı Seferi Haçlılar ordusu Dimyat'tan ve Mısır'dan ayrıldı.^[2]

Beşinci Haçlı Seferine karşı Eyyubilerin galip gelmesi Eyyubiler hükümdarları olan üç kardeşin yani Mısır Sultanı Kamil bin Adil, Suriye Sultanı Muazzam bin Adil ve Elcezire Emiri Eşref bin Adil'in, birbirleriyle anlaşıp birbirine destek sağlaması ile mümkün olmuştu. Fakat Suriye'de Muazzam ve Elcezire'de Eşref Haçlılarla yapılan barış antlaşmasından ve daha önce onlara Sultan Kamil bin Adil tarafından teklif edilen Kudüs'ü Haçlılara teslim edilme önerisinden hoşlanmamışlardı. 1223'te kardeş Eyyubiler hükümdarlar arasındaki anlaşma bozuldu ve ihtilaflar askeri çatışmalara yol açacak şekilde büyüdü.

Sultan Muazzam Elcezire Emiri olan ve Mısır Sultanı taraftarı olan Sultan Kamil'i tutan kardeşi Eşref bin Adil'e karşı bir sıra politik uygulamaya koyuldu. Eyyubiler Hama Emirliği ve Eyyubiler Humus emirliğinin kendi himayesi altına girmeleri için girişimlere başladı. 1222'de Eyyubiler Hama Emiri Mansur Muhammed ölmüştü ve varisleri arasında taht kavgası başlamıştı. Bunu fırsat bilen Suriye Sultanı Muazzam Hama şehrini eline geçirmek için girişimlere başladı. Fakat kardeşleri Mısır Sultanı Kamil bin Adil ve Elcezire Emiri Eşref buna karşı geldiler ve Muazzam da Hama'yı eline geçirme hedefinden ayrılmak zorunda kaldı. 1224'te Erdebil Emiri olan Muzaffedddin Gökbörü ile ve Mardin ve Diyarbakır'da bulunan Artuklular beylikleri ile ittifak yaptı.

1225'te Suriye'de Guta bölgesinden ortaya çıkan ve devlet idaresini bu bölgede hiçe indiren Şemseddin bin Kakı adlı bir yerel eşkıya ile uğraşıp bu eşkıyayı tenkil etti.

Eylül 1226'da Moğollardan kaçıp Azerbaycan ve Tebriz'e girmiş olan Harezmşahlar şahı Celaleddin Harezmşah'ın orduları ve akıncıları Eyyubilerin kuzey sınırları olan Elcezire'yi tehdide başladılar. Elcezire Emiri Eşref bin Adil kardeşi Suriye Sultanı Muazzam bin Adil'den destek istemek için Şam'a gitti. Sultan Muazzam kardeşine bu desteği sağlamadan kaçındı. Muazzam, Eşref'i Şam'da gayet iyi ağırlayıp ama 10 ay bu şehirden ayrılmasını önleyerek kardeşleri olan Mısır Sultanı Kamil bin Adil'e karşı ittifaka çağırdı. Sonunda Muazzam Eşref'in Şam'dan ayrılmasına izin verdi. Eşref bin Adil Elcezire'ye döndükten sonra Suriye Sultanı Muazzam Harezmşahlar ile bir askeri ittifak yapmak üzere onlara bir elçi gönderdi.

Diğer taraftan Avrupa'da Altıncı Haçlı Seferi hazırlıkları devam etmekteydi. Bunun Kutsal Roma İmparatoru ve Sicilya Kralı II. Friedrich tarafından yapılacağı öğrenilmişti. Hem Sultan Kamil hem de Sultan Muazzam, II. Friedrich'in desteğini sağlamak üzere Sicilya'ya elçiler gönderdiler. Sultan Kamil'in elçisi olan Emir Fahreddin imparator ile çok yakın ilişki kurdu ve imparator ile Sultan Kamil arasında gayet yakın yazışmaların ortaya çıkmasını sağladı. Bu şahsi yazışmalarında Sultan Kamil Kudüs'ü imparatorun Haçlılarına terk etmeye hazır olduğunu bildirmişti. Bazı tarihçiler Sultan Kamil'in Kudüs'ü Haçlılara bırakma teklifinin sırf askeri ve jeopolitik nedenlere dayandığını ve Kamil'in Mısır Eyyubiler sultanlığı ile kardeşi Suriye Eyyubiler Sultanı Muazzam arasında Hristiyanlara ait Kudüs ve Kudüs'ü deniz limanına bağlayan bir kara koridorunun bir tampon bölge şeklinde olup Mısır'ı Suriye'den gelebilecek bir hücumdan koruyacağını düşündüğünü yazmaktadırlar.^[3]

Eyyubiler hükümdarları arasındaki bu ihtilafların bir askeri çatışmaya neden olacağı beklenmekte idi. Fakat 11 Kasım 1227'de Suriye Sultanı Muazzam doğal nedenlerle 51 yaşındayken öldü. Yerine 21 yaşındaki oğlu Nasır Davud Eyyubiler Suriye Sultanı oldu.^[2]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Eyyubiler Suriye Sultanlığı
• Beşinci Haçlı Seferi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fransızca Wikipedia "Malik al-Mu'azzam Musa" maddesi5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Runciman, Steven (çev. Fikret Işıltan) (1992), Haçlı Seferleri Tarihi: II. Cilt Kudüs Krallığı ve Frank Doğu, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0497-4
• Grousset, Rene (1936) Histoire des Croisades et du royaume franc de Jérusalem Cilt III. 1188-1291 L'anarchie franque. Paris: Plon ISBN 978-2-262-02569-4 [1]27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20140627002648/http://books.google.com/books?id=EA9eNQAACAAJ&dq=Histoire+des+croisades+et+du+royaume+franc+de+J%C3%A9rusalem&lr=&client=firefox-a |tarih=27 Haziran 2014 }}, 3 Cilt. Paris: Plon. OCLC 37267632 (Fransızca)
• Eyyûbîler Hanedani soyağacı (Fransızca)
• Husain, Shahnaz (1998) Muslim Heroes of the Crusades, Londra:Ta-Ha Publishers Ltd. ISBN=1-897940-71-8 (İngilizce)
• Humphreys, R. Stephen, (1977) From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus 1193-1260, Albany: State Univ of New York ISBN 0873952634 s.112 (İngilizce)