Ülkelere göre idam cezası

Ölüm cezası olarak da adlandırılan idam cezası, bir suçun cezası olarak kişinin devlet onayıyla öldürülmesidir. Tarih boyunca dünyanın hemen hemen her yerinde uygulanmıştır. 2010'lu yıllar itibarıyla birçok ülke idam cezasını ya kaldırmış ya da uygulanmasını durdurmuştur.^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7] 2022 yılında en çok idam cezasının uygulandığı beş ülke, çoktan aza doğru şunlardır: Çin, İran, Suudi Arabistan, Mısır ve Amerika Birleşik Devletleri.^[8]

Birleşmiş Milletlere üye 193 ülke ve iki gözlemci devlet, idam cezasının uygulanmasına bağlı olarak genellikle dört kategoriye ayrılır. 2024 itibarıyla:^[9]

53 ülkede (%27) hem kanunen hem de uygulamada idam cezasını yürürlüktedir.
22 ülkede (%11) adi suçlar için kanunen yürürlüktedir ancak de facto olarak (uygulamada) kaldırılmıştır. Yani Uluslararası Af Örgütü standartlarına göre, idam cezası en az 10 yıldır uygulanmamıştır ve infazların gerçekleştirilmemesi yönünde bir politikaya veya yerleşik bir içtihada sahiptir.^[10]
10 ülkede (%5) bazı istisnai haller dışında (savaş gibi) tamamen kaldırılmıştır. En son olarak Gana (2023), Zambiya (2022), Ekvator Ginesi (2022) ve Burkina Faso (2018).
110 ülkede (%56) idam cezası hem tamamen kaldırmıştır; en son olarak Zimbabve (2024), Papua Yeni Gine (2022), Orta Afrika Cumhuriyeti (2022), Sierra Leone (2021) ve Kazakistan (2021).

İdam cezasının yürürlükten kaldırılma kronolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki tabloda, ölüm cezasını tamamen kaldıran BM üyesi veya BM gözlemci statüsüne sahip 109 bağımsız devlet kronolojik sırayla listelenmektedir. 1863'te Venezüella'nın idam cezasını kaldırmasını takip eden yüz yıl içinde, geçici olanları saymazsak, yalnızca 11 ülke daha cezayı kaldırdı. 1960'lardan itibaren cezanın kaldırılması çok daha popüler hale geldi. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından birçok ülke onu cezayı kaldırdı. 1990'larda 36, 2000'lerde 23, 2010'larda 11 ve 2020'lerde şu ana kadar 7 ülke idam cezasını kaldırdı.

Kaldırıldığı yıl	Ülke	Aynı yıl kaç ülkede kaldırıldı	O yıl toplamda kaç ülkede kaldılmıştı
1863	Venezuela	1	1
1865	San Marino	1	2
1877	Kosta Rika	1	3
1903	Panama	1	4
1906	Ekvador	1	5
1907	Uruguay	1	6
1910	Kolombiya	1	7
1928	İzlanda	1	8
1949	Almanya	1	9
1956	Honduras	1	10
1962	Monako	1	11
1966	Dominik Cumhuriyeti	1	12
1968	Avusturya	1	13
1969	Vatikan	1	14
1972	Finlandiya	1	15
1973	İsveç	1	16
1976	Portekiz	1	17
1978	Danimarka Solomon Adaları Tuvalu	3	20
1979	Kiribati Lüksemburg Nikaragua Norveç	4	24
1980	Vanuatu	1	25
1981	Yeşil Burun Adaları Fransa	2	27
1982	Hollanda	1	28
1985	Avustralya	1	29
1986	Marshall Adaları Mikronezya Federal Devletleri	2	31
1988	Haiti	1	32
1989	Kamboçya Lihtenştayn Yeni Zelanda	3	35
1990	Andorra ( Çekya Slovakya as Czechoslovakia) Macaristan İrlanda Mozambik Namibya Romanya São Tomé ve Príncipe	9	44
1991	Hırvatistan Kuzey Makedonya Slovenya	3	47
1992	Angola Paraguay İsviçre	3	50
1993	Gine-Bissau Seyşeller	2	52
1994	İtalya Palau	2	54
1995	Cibuti Mauritius ( Karadağ Sırbistan as Yugoslavia) Güney Afrika İspanya	6	60
1996	Belçika	1	61
1997	Nepal	1	62
1998	Ermenistan Azerbaycan Bulgaristan Estonya Litvanya Polonya	6	68
1999	Kanada Türkmenistan	2	70
2000	Fildişi Sahili Malta Ukrayna	3	73
2002	Kıbrıs Cumhuriyeti Doğu Timor Birleşik Krallık	3	76
2004	Bhutan Yunanistan Samoa Senegal Türkiye	5	81
2005	Meksika Moldova	2	83
2006	Gürcistan Filipinler	2	85
2007	Arnavutluk Kırgızistan Ruanda	3	88
2008	Özbekistan	1	89
2009	Arjantin Bolivya Burundi Togo	4	93
2010	Gabon	1	94
2012	Letonya Moğolistan	2	96
2014	Madagaskar	1	97
2015	Kongo Cumhuriyeti Fiji Surinam	3	100
2016	Benin Nauru	2	102
2017	Gine	1	103
2019	Bosna-Hersek	1	104
2020	Çad	1	105
2021	Kazakistan Sierra Leone	2	107
2022	Şablon:Ülke veri CAR Papua Yeni Gine	2	109
2024	Zimbabve	1	110