Pan Arabizm

Pan-Arabizm veya Pan-Arapçılık, Kuzey Afrika'dan Batı Asya'ya, Atlantik Okyanusu'ndan Umman Denizi'ne kadar olan geniş bir coğrafyada Arap halkları arasında birlik ve beraberlik hedefine sahip, büyük oranda seküler ve sıklıkla sosyalist bir hareket. Genelde farklı, zengin ve çarpıcı bir Arap dili, tarihi ve kültürünün varlığından köken alır ve bu nedenle bir kültürel milliyetçilik biçimidir.

Pan-Arabizm bugün Arap milliyetçiliği ve Batı karşıtlığı ile ilişkilendirilse de geçmişte kökeni Osmanlı Devleti'nin egemenliğindeki Arap halklarına kadar uzanır. Şerif Hüseyin bin Ali, Mekke Şerifi, Osmanlı Devleti idaresinden bağımsızlık istemekteydi. Bu kişi Pan Arabizm söyleminin kurucusu sayılabilir. Yine de Pan-Arabizm asıl gelişimini I. Dünya Savaşı sonrasında yaşamış, özellikle Batı mandacılığı sırasında gelişimini hızlandırmıştır. Bağımsız Arap devletlerinin kurulmasıyla beraber Arap birliği elde edilemeyince hareket Arapların birlikte bir duruşu benimsemeleri ve ortak hareket etmeleri amacına yakınlaşmıştır. Özellikle İsrail'e karşıtlık ile 1950-1960'larda yükselişe geçmiştir. 1930'lu yıllarda Suriye'de Arap milliyetçisi fikirler Konstantin Züreyk, Mustafa Satı Bey,Mişel Eflak gibi isimlerce şekillendirilmiştir ve bu isimler Baas Partisi'nin kurulmasına da öncülük etmiştir. Marksist ve milliyetçi fikirleri birbiriyle birleştirerek 19. yüzyılda Avrupa'dakine benzer bir romantik milliyetçi hareket ortaya çıkartan bir parti haline geldi.

Ürdün Kralı I. Abdullah, Büyük Suriye olarak adlandıracağı şeyde Suriye, Filistin ve Ürdün'ü kendi liderliği altında birleştirmeyi hayal ediyordu . O sırada Filistin'i kontrol eden Birleşik Krallık'a bu yönde bir plan önerdi, başarısız oldu . Plan, Arapların çoğunluğu arasında popüler değildi ve diğer Orta Doğu ülkelerinin liderleri arasında Abdullah'a karşı güvensizlik yarattı. Bu durum 1945 yılında Arap Birliği'nin kurulmasına sebep oldu. I. Abdullah Filistinli bir milliyetçi tarafından öldürüldü. 1951'de Büyük Suriye vizyonu Ürdün gündeminden çıkarıldı.

Arap milliyetçiliği fikri 1950 yılında Cemal Abdünnâsır yönetimindeki Mısır'da bir devlet politikası haline getirildi. Onun öncülüğünde Birleşik Arap Cumhuriyeti adı verilen bir devlet kuruldu. 1958'de Ürdün ve Irak arasında Haşimi liderliğindeki bir rakip olan Arap Federasyonu kuruldu. Birleşik Arap Cumhuriyeti baskısı ve 14 Temmuz Devrimi sonrası ülke yıkıldı.

Daha sonbra Pan-Arabiz fikrini hayata geçirmek için Muammer Kaddafi öncülüğünde 5 yıllık ömrü olan Arap Cumhuriyetleri Federasyonu kuruldu. Tunus'ta Arap İslam Cumhuriyeti adlı bir devlet denemesi ise başarısızlıkla sonuçlandı. Bütün bu çabalardan sonra Arap Soğuk Savaşı adı verilen iki kutuplu bir Arap dünyası oluştu ve Körfez ülkeleri Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi'ni kurarak Pan-Arabizm fikirlerinden uzaklaştı.

Pan-Arabizm ve Pan-İslamizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Pan-Arabizm ile Pan-İslamizm her ne kadar özellikle Batı'da halk tarafından yakın terimler olarak algılansa da, anlam, süreç ve amaç açısından tamamen farklı, hatta birçok noktada zıt iki ideolojidir. Pan-Arabizm, Pan-İslamizmin tersine, dini temel ve amaçlara sahip değildir. Seküler bir hareket olarak kabul edilen Pan-Arabizmin ünlü düşünürlerin bir kısmı da Müslüman değildir. Ayrıca Pan-Arabizm dini değil, kültürel ve milli değer ve unsurlara önem verir, bunlardan köken alır ki bu Pan-İslamizmin zıddıdır.

Günümüzdeki durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Suriye'de Baas Partisi hükûmettedir ki bu parti Pan Arabizmi desteklemektedir. Yine eski Irak hükûmeti de Baas Partisinin elindeydi. Pan Arabizm 1960'larda doruk noktasına ulaşmıştır. Fakat Altı Gün Savaşı ve Pan Arabist hükûmetlerin ekonomik gelişmeyi sağlayamamaları harekete büyük bir darbe indirmiş, daha sonra, 1980'lerin sonunda yükselen İslami ideolojilerle birlikte Pan Arabizm önemini yitirmiştir. Yine de, Arap entelektüel çevrelerin yanı sıra Arap halklarında ve Arap medyasında önemi hâlâ görülmektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Jan Palmowski, "Dictionary of Twentieth-Century World History", Oxford University Press, 1997.

Siyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

g t d Etnik milliyetçilik
Milliyetçilikler	Acholi Afrikaner Alman Avusturya Arnavut Arnavutluk Kosova Kuzey Makedonya Arap Aragon Asur Asturias Avusturya Azerbaycan Balkar ve Karaçay Beluç Bask Bavyera Belarus Bengal Berberi Bodo Boşnak Breton Çek Çikano Çin Çerkez Endülüs Ermeni Eston Filipinli Filistin Fin Fransız Galiçya Galli Gürcü Hırvat İngiliz İgbo İran İrlanda İskoç İspanyol İtalyan İzlanda Japon Kanarya Kastilya Katalan Kernevek Khmer Kıpti Kore Korsika Kürt Leh Macar Makedon Malay Mançu Karadağ Mısır Naga Norveç Oksitan Ogoni Peştun Pencap Rumen Rus Sahravi Sırp Sicilya Sindhi Sinhala Somali Slovak Sloven Svabya Tamil Sri Lanka Tripuri Türk Ukrayna Uygur Valensiya Vietnam Yunan Kıbrıs Zaza
Panmilliyetçilikler	Amerikan Arap Kelt Alman Hispanik Hint İran Latin Moğol Pakistan Slav Turan Türki
Hareketler	Assam ayrılıkçı hareketleri Doğu Türkistan bağımsızlık hareketi Faroe bağımsızlık hareketi Flaman Hareketi Grönland bağımsızlığı Māori protest hareketi Ryukyu bağımsızlık hareketi Silezya Özerklik Hareketi Tibet bağımsızlık hareketi Valon Hareketi
Konseptler	Hutu Gücü Kaşmiriyat Katarismo Ketuanan Melayu Marathi Abhimaangeet Saraikistan
Diğer	Irk Amerika Yerlisi Siyahi Yerli Beyaz Siyonizm
Not: Yukarıda etnik grup bazlı milliyetçilikler listelenmiştir. Bu, belirli bir etnik gruptaki her bir milliyetçinin o grubun etnik milliyetçisi olduğu anlamına gelmez..

g t d Panmilliyetçi kavramlar
Fikirler	Pan-Afrikanizm Pan-Amerikanizm Pan-Arabizm Pan-Asyanizm Berberizm Keltçilik Çekoslavakizm Pan-Fin-Ugrizm [fi; ru; uk] Pancermenizm Avrasyacılık Pan-Avrupa milliyetçiliği Panhispanizm Pan-İberizm Kızılderilicilik Pan-İranizm Pan-Latinizm Akdenizcilik Moğolculuk Okyanusyacılık İskandinavcılık Büyük Sırbistan Panslavizm Rattachizm Tatarcılık Turancılık Türkçülük Yugoslavizm
Bölgesel kavramlar	Büyük Arnavutluk Bask Ülkesi Birleşik Krallık'ta birlikçilik Büyük Bulgaristan Büyük Kamboçya Büyük Antiller Katalan Ülkeleri Büyük Kolombiya Büyük Çin Büyük Hırvatistan Eritre milliyetçiliği Etiyopya milliyetçiliği Büyük Finlandiya Galicia irredenta Büyük Macaristan Büyük Hindistan Büyük Endonezya Büyük İran Büyük Irak Büyük İsrail Büyük İtalya Büyük Moritanya Büyük Meksika Büyük Moldova Büyük Fas Büyük Nepal Büyük Hollanda Büyük Norveç Büyük Filistin Büyük Polanya Portugaliza Büyük Romanya Büyük Rusya Büyük Sırbistan Büyük Somali Büyük İspanya Büyük Sırbistan Büyük Ukrayna Büyük Viyetnam Büyük Yugoslavya Yunan Megali İdea Kürdistan Oksitanya Padanya milliyetçiliği Patria Grande Tamazɣa Mîsâk-ı Millî Büyük Ermenistan Birleşik İrlanda Birleşik Makedonya Avrupa Birleşik Devletleri Bütün Azerbaycan Turan
Pan-ethnik gruplar	Latinolar, Hispanikler Habeşler

g t d Arap milliyetçiliği
İdeoloji	Arap sosyalizmi Baasçılık Nâsırcılık Pan Arabizm Üçüncü Enternasyonel Teori
Tarih	Arap Ayaklanması Filistin Mandası'nda toplumlararası çatışma 1936-39 Arap ayaklanmaları 1920 Irak İsyanı Huzistan'da Arap ayrılıkçılığı 1979 Huzistan ayaklanması Büyük Suriye İsyanı 1941 Irak askerî darbesi Anglo-Irak Savaşı Arap-İsrail savaşları Süveyş Krizi Altı Gün Savaşı Yıpratma Savaşı Yom Kippur Savaşı İsrail-Filistin çatışması 1952 Mısır Devrimi Irak İntifadası Cezayir Bağımsızlık Savaşı 14 Temmuz Devrimi 1959 Musul Ayaklanması 1961 Suriye askerî darbesi Arap Soğuk Savaşı Kuzey Yemen İç Savaşı Ramazan Devrimi 1963 Suriye askerî darbesi Zufar Ayaklanması Kasım 1963 Irak askerî darbesi Aden Krizi 1966 Suriye askerî darbesi 17 Temmuz Devrimi 1969 Sudan askerî darbesi 1969 Libya askerî darbesi Kara Eylül Olayları Lübnan İç Savaşı
Konseptler	Araplaşma Arap kimliği Arap Birliği (plan) Arap dünyası
Kişiler	Mişel Eflak Casim Elvan Yaser Arafat Abdürrahman Arif Abdüsselam Arif Zeki el-Arsuzi Beşşar Esad Hafız Esad Cemal el-Etâsî Mansur el-Atraş Sultan el-Atraş Tarık Aziz Ahmed Hasan el-Bekir Ahmed bin Bella Selahaddin el-Bitar İzzet Derveze I. Faysal Muammer Kaddafi Reşid Ali Geylani George Habaş Mustafa Satı Bey Hüseyin bin Ali (Mekke emiri) Saddam Hüseyin Emin el-Hüseynî Salah Cedid Abdurrahman el-Kevakibi Cemal Abdünnâsır Adnan Paçacı Amin Rihani Fuad er-Rikabi Abdullah Rimavi Hamdin Sabahi Konstantin Züreyk
Örgütler	El-Evde El-Fetat Cemiyeti Al-Mourabitoun Arap Baası Arap Baas Hareketi Arap Federasyonu Arap Yüksek Komitesi Arap İslam Cumhuriyeti Arap Kurtuluş Ordusu Arap Milliyetçi Hareketi Arap Sosyalist Eylem Partisi Arap Sosyalist Birliği (Mısır) Arap Sosyalist Birliği (Irak) Arap Sosyalist Birlik Partisi (Suriye) Arap Yarımadası Halk Birliği Nakşibendi Ordusu Baas Partisi Baas Partisi (Irak ağırlıklı hizip) Baas Partisi (Suriye ağırlıklı hizip) Fetih (siyasi parti) Arap Cumhuriyetleri Federasyonu Irak Devrimcileri Genel Askeri Konseyi Bağımsızlık Partisi (Filistin Mandası) Lübnan Ulusal Hareketi Libya Arap Sosyalist Birliği Ulusal Kurtuluş Cephesi (Cezayir) Filistin Kurtuluş Örgütü Filistin Halk Kurtuluş Cephesi Retçi Cephe Cihad ve Kurtuluş Yüksek Komutanlığı Arap Cumhuriyetleri Birliği (1972) Birleşik Arap Cumhuriyeti Birleşik Arap Devletleri Birleşik Siyasi Komutanlık
Edebiyat	Arap Uyanışı Diriliş Yolunda Tek Kader için Savaş
Semboller	Birleşik Arap Cumhuriyeti arması Selahaddin Kartalı Arap Federasyonu bayrağı Arap İsyanı bayrağı Kureyş Şahini Pan-Arap renkleri
İlgili konular	Cezayir milliyetçiliği Mısır milliyetçiliği Büyük Moritanya Büyük Fas Büyük Somali Büyük Suriye Büyük Yemen Irak milliyetçiliği İslamcılık Ürdün milliyetçiliği Lübnan milliyetçiliği Libya milliyetçiliği Filistin milliyetçiliği Ümmetçilik Sahravi milliyetçiliği Somali milliyetçiliği Suriye milliyetçiliği Tunus milliyetçiliği
Kategori

Pan Arabizm nedir?, Pan Arabizm anlamı nedir?, Pan Arabizm ne demektir?