Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü Организация Договора о коллективной безопасности
Kuruluş	15 Mayıs 1992 (Kolektif Güvenlik Antlaşması olarak) 7 Ekim 2002 (Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü olarak)
Tür	Askerî ittifak
Üyeler	6 üye  Belarus  Ermenistan[not 1]  Kazakistan  Kırgızistan  Rusya  Tacikistan 1 gözlemci  Sırbistan
Resmî diller	Rusça
Genel Sekreter	Nikolay Bordyuzha
Resmî site	odkb-csto.org

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) (Rusça: Организация Договора о коллективной безопасности, romanize: Organizacija Dogovora o kollektivnoj bezopasnosti (ODKB)), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi (Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan) tarafından kurulan hükûmetlerarası askerî ittifaktır.^[1]

Örgüt'ün temelleri 15 Mayıs 1992 tarihinde Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te imzalanan Kolektif Güvenlik Antlaşması'na dayanmaktadır. Rusya'nın 7 Mayıs 1992'de Rusya Silahlı Kuvvetleri'nin kuruluşuna ilişkin yayınladığı bildiride BDT üyesi ülkeler ortak güvenlik antlaşması yapılmaya davet ediliyordu. Ortak güvenliğe ilişkin Rusya'nın talebi doğrultusunda 15 Mayıs 1992'de Taşkent'te Devlet Başkanları Konseyi toplandı. Bu zirvede altı üye ülke (Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Ermenistan) Kolektif Güvenlik Antlaşması (Taşkent Antlaşması)'nı imzaladılar. Bu antlaşmayla taraflar kendi aralarında yeni bir askeri ittifak kurmuş oluyordu.^[2]

7 Ekim 2002 tarihinde Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan devlet başkanları Taşkent'te Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nü (KGAÖ) kurdular. İmza atan ülkeler, başka herhangi bir askeri ittifak ya da ülkeler grubuna dahil olamazlar. Bu ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilen bir saldırı, tüm üye ülkelere gerçekleştirilmiş gibi karşılanır. Mayıs 2007’de KGAÖ genel sekreteri Nikolay Bordyuja “KGAÖ açık bir organizasyondur. İran’ın birliğimize başvurması halinde, başvurusunu değerlendiririz.” açıklamasıyla İran’ın katılabileceğini belirtmiştir. Eğer İran katılsaydı eski Sovyetler Birliği ülkelerinden olmayan ilk üye ülke olacaktı.

28 Mayıs 2010 tarihinde Ukrayna Dışişleri Bakanı Kostyantin Hrişenko, Ukrayna'nın KGAÖ'ye katılmayı planlamadığını belirtti. 3 Haziran 2010 tarihinde Ukrayna Parlamentosu Ukrayna'nın herhangi bir askeri birliğe üye olmasını yasaklamış ancak askeri ittifaklarla iş birliği yapmasına izin vermiştir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

KGAÖ, Bağımsız Devletler Topluluğu çerçevesinde Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Rusya Federasyonu ve Tacikistan tarafından 15 Mayıs 1992 tarihinde Taşkent’te imzalanan Kolektif Güvenlik Antlaşması (KGA) doğrultusunda gelişmiştir. Azerbaycan, antlaşmayı 24 Eylül 1993 tarihinde; Gürcistan 9 Aralık 1993 tarihinde ve Belarus 31 Aralık 1993 tarihinde imzalamıştır. Antlaşma, 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe girmiş; 1 Kasım 1995 tarihinde BM sekreterliğince kaydedilmiştir.

KGA uzatılmadığı sürece 5 yıllıktır. 2 Nisan 1999’da sadece 6 ülke antlaşmayı bir beş yıllık daha uzatmak üzere yenilemiştir. Azerbaycan, Gürcistan ve Özbekistan antlaşmayı yenilemeyi reddetmiş ve çekilmişlerdir. Aynı zamanda Özbekistan, 1997 yılında Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova tarafından kurulan ve geniş ölçüde bölgedeki Rus etkisine karşı kurulmuş görünen GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü’ne katılmıştır. Özbekistan daha sonra 2005 yılında GUAM’dan da çekilmiştir.

İşleyiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Örgütün Organları: Kolektif Güvenlik Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, Savunma Bakanları Konseyi ve Güvenlik Konseyi Sekreterleri Komitesi’dir. Örgütün daimi görevli organı ise Örgüt Sekreterliğidir. En yüksek karar organı “Konsey” olarak anılan Kolektif Güvenlik Konseyi’dir. Konsey Başkanlığı görevi ise, bir sonraki olağan toplantıya kadar konsey toplantısının yapıldığı ülkenin devlet başkanı tarafından yürütülmektedir.

Örgütün tüzüğünde organizasyonun amaç ve görevleri arasında uluslararası terörizmle ve diğer geleneksel olmayan tehditlerle mücadele kuvvetlerinin koordinasyonu ve birleştirilmesi hususunun bulunması prensip olarak önemlidir. Olası bir saldırı halinde üye devletler antlaşmanın 4. maddesine göre saldırgan güçlerin askerî harekâtlara son vermesini sağlamak için gereken önlemleri alacaktır. Bu madde güvenliğin bütününü kastederek, bir üye devlete yapılan saldırının tüm üye devletlere yapılmış bir saldırı olarak değerlendirileceğine vurgu yapmaktadır. Bu maddeden dolayı KGAÖ, NATO karşıtı askeri yapı olarak görülmektedir. Güvenlik alanında çalışan AGİT, BM Güvenlik Konseyi Antiterör Komitesi, Avrasya Ekonomi Topluluğu, Şangay İşbirliği Örgütü, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Uluslararası Göç Örgütü uluslararası kurum ve kuruluşları ile iş birliği kurmak için çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün şekillenmesi ve gelişimindeki mantıksal adım, Kolektif Güvenlik Konseyi’nin kararına istinaden 2001 yılında “Kolektif Güvenlik Orta Asya Bölgesi Acil Müdahale Kolektif Gücü”nün kurulması olmuştur.

Güncel gelişmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılında KGAÖ üyeleri ortak askeri tatbikat gerçekleştirdiler. 2005 yılında Özbekistan GUAM'dan çekilerek 2006 yılında Rusya'ya daha yakın olmak için KGAÖ'ye katılmıştır. 2007 yılında Kırgızistan dönüşümlü başkanlığı devralmıştır. KGAÖ Şangay İşbirliği Örgütü ile güvenlik, suç ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi konularda iş birliğini geliştirmek üzere Tacikistan'ın başkenti Duşanbe’de 2007 yılı Ekim ayında bir antlaşma imzaladı. 6 Ekim 2007’de, KGAÖ üyeleri, BM himayesinde olsun ya da olmasın üye ülkelerde konuşlandırmak üzere bir barışı koruma gücü oluşturacak şekilde genişlemesinde mutabık kaldılar. Genişleme, aynı zamanda tüm üyelerin Rus silahlarını Rusya ile aynı fiyattan satın almasına izin verecekti.

29 Ağustos 2008'de Rusya, KGAÖ'nün Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıyacağını duyurdu. Üç gün önce 26 Ağustos'ta, Rusya Gürcistan'dan ayrılan Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıdı.^[3] 5 Eylül 2008'de, Ermenistan Moskova'daki KGAÖ toplantısında, dönem başkanlığını devraldı. 10 Aralık 2010 tarihinde, üye ülkeler bir takım ortak antlaşmaların yanında KGAÖ barışı koruma gücünü kuran bir bildiriyi onayladılar. 21 Aralık 2011 tarihinde, Rusya yeni yabancı askeri üslerinin Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü üye ülkelerin topraklarına kurulmasını veto etme hakkı kazandı. Ayrıca Kazakistan dönem başkanlığını Belarus'tan devraldı. 28 Haziran 2012 tarihinde Özbekistan KGAÖ üyeliğinden çıktı.^[4] 22 Şubat 2024 tarihinde Ermenistan KGAÖ üyeliğini askıya aldı.^[5]

Üye ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

•  Belarus (2002)
•  Ermenistan (2002)^{[not 1]}
•  Kazakistan (2002)
•  Kırgızistan (2002)
•  Rusya (2002)
•  Tacikistan (2002)

Eski üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

•  Azerbaycan (1994-1999 arasında üyeydi)
•  Gürcistan (1994-1999 arasında üyeydi; NATO'ya katılmayı planlıyor)
•  Özbekistan (1994-1999 ve 2006-2012 arasında üyeydi)

Gözlemciler[değiştir | kaynağı değiştir]

•  Sırbistan

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ ^{a b} Ermenistan, 22 Şubat 2024 tarihinde KGAÖ üyeliğini askıya aldı.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî site (Rusça)