Gaziantep
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İl sınırları haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Akdeniz Bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İl merkezi	Gaziantep
İdare
• Vali	Kemal Çeber[1]
Yüzölçümü
• Toplam	6.803 km²
Nüfus  (2014)[2]
• Toplam	1.889.466
• Kır	-
• Şehir	1889466
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	342
İl plaka kodu	27
Resmî site T.C. Gaziantep Valiliği

Gaziantep, Türkiye'nin bir ilidir. Gaziantep merkezli il, 2023 yılı sonu itibarıyla 2.164.134 nüfusa sahiptir.^[3]

Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri ve kollarıdır. Gaziantep ilinde çok az doğal orman bulunmaktadır. İldeki toprakların sadece %14'ü ormanlık alanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda özellikle meşe ve kızılçam ağaçları hâkimdir. Meşe ormanlarının hepsi bozuk olup koruma altındadırlar. Kızılçam ormanlarının çoğunluğu yapay ormandır. Gaziantep ilinin batı ve kuzey çevreleri ormanlık, bozkır ve meralarla çevrilidir. İlin topraklarının yüzde 60'ı tarıma elverişlidir. Bu kısım, tarlalar, zeytin, Antep fıstığı, meyve ve sebze bahçeleri ile bağlarla kaplıdır.^[4]

İldeki başlıca dağlar, ilin batısındaki Nur Dağları ile Sof Dağları'dır. Nur ve Sof Dağları arasındaki bölge levha hareketleri sonucu oluşmuş bir çöküntüdür. İldeki en yüksek dağ ise 1496 metre yüksekliği ile Büyük Sof Dağı'dır. İldeki başlıca ovalar ise İslahiye, Barak, Araban ve Tilbaşar ovalarıdır. Gaziantep ilinde Nurdağı ve İslahiye 1. derece, Yavuzeli ve Araban 2. derece, Oğuzeli, Nizip ve Karkamış ise 3. derece deprem bölgesidir.^[5] 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinde kent ağır hasar almıştır.^[6]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

İl merkezi, kuzeyde ve kuzeybatıda Kahramanmaraş, kuzeydoğuda Araban, doğuda Nizip, güneydoğuda Oğuzeli, güneyde Kilis, güneybatıda İslahiye ve batıda Nurdağı ile çevrilidir.
Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. Gaziantep şehri, Gaziantep Platosu üzerine kurulmuştur. Gaziantep'ten geçen Alleben Deresi iki merkez ilçeyi birbirinden ayırır. İl merkezinin yakınında hiç doğal orman bulunmaz. Bu yüzden il çevresinde kızılçam ağaçlarından oluşan yapay ormanlar oluşturulmuştur(dülükbaba ve burç ormanlıkları). İl merkezi 3. derece deprem bölgesindedir.^[5]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Gaziantep’te yazların sıcak ve kurak, kışların serin ve yağışlı geçtiği Akdeniz iklimi hüküm sürer. Sıcaklık sıfırın altına pek düşmez, karlı gün sayısı ortalama iki gündür. En sıcak ay ortalaması 27,7 derecedir. Akdeniz bitkisi olan zeytin, bağ, limon ve turunçgiller iklim şartlarına elverişlidir. Tarım olarak zeytin yetiştiriciliği ve fıstık yetiştiriciliği yaygındır. Nizip zeytini bu bölgeye has bir zeytin türüdür.^[7]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 70 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde %317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir. Bunun sebebi ise aşırı derecede göç almasıdır.^[8]

Gaziantep il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1927[9]	215.762	24		%36     76.721 139.041     %64
1935[10]	283.506	24	%31	%31     86.658 196.848     %69
1940[11]	306.906	22	%8	%32     98.567 208.339     %68
1945[12]	290.058	28	-%5	%36     104.251 185.807     %64
1950[13]	328.343	27	%13	%37     120.015 208.328     %63
1955[14]	376.969	23	%15	%41     153.699 223.270     %59
1960[15]	434.579	23	%15	%45     195.816 238.763     %55
1965[16]	511.026	19	%18	%48     244.215 266.811     %52
1970[17]	606.540	16	%19	%54     330.082 276.458     %46
1975[18]	715.939	15	%18	%60     427.017 288.922     %40
1980[19]	808.697	13	%13	%63     512.745 295.952     %37
1985[20]	966.490	12	%20	%67     642.938 323.552     %33
1990[21]	1.140.594	10	%18	%72     821.127 319.467     %28
2000[22]	1.285.249	11	%13	%79     1.009.126 276.123     %21
2007[23]	1.560.023	9	%21	%86     1.342.518 217.505     %14
2008[24]	1.612.223	8	%3	%87     1.410.286 201.937     %13
2009[25]	1.653.670	8	%3	%88     1.454.097 199.573     %12
2010[26]	1.700.763	8	%3	%88     1.501.566 199.197     %12
2011[27]	1.753.596	8	%3	%89     1.556.149 197.447     %11
2012[28]	1.799.558	8	%3	%89     1.604.933 194.625     %11
2013[29]	1.844.438	8	%2	Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[30]	1.889.466	8	%2
2015[31]	1.931.836	8	%2
2016[31]	1.974.244	8	%2
2017[31]	2.005.515	8	%2
2018[31]	2.028.563	9	%1
2019[31]	2.069.364	9	%2
2020[31]	2.101.157	9	%2
2021[31]	2.130.432	9	%1
2022[31]	2.154.051	9	%1
2023[31]	2.164.134	9	%0

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri^[3])

Gaziantep İl Nüfusu: 2.164.134 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 6.803 km²'dir. İlde  km²'ye 318 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 979 kişi ile Şahinbey’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,47 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Oğuzeli (%10,7)- İslahiye (-% -5,53)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 9 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 781 mahalle bulunmaktadır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gaziantep ulaşım olanakları ve liman kentlerine yakınlığı sebebiyle ekonomik açıdan Türkiye'nin en zengin kentlerindendir. Gaziantep'teki en önemli geçim kaynakları tarım, sanayi ve ticarettir. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanması ile kentte tarımın daha gelişmesi planlanıyor.
Maden kaynakları açısından son derece fakir olan Gaziantep'te fosfat, manganez ve boksit çıkarılır.^[33]

Tarım ve hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım şehir ekonomisinde önemli bir yer tutuyor olmasına rağmen özellikle yaz aylarında yağış az olduğu için tarım gerektiği kadar gelişememiştir. Gaziantep'teki en önemli tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'deki antepfıstığı üretimin büyük bölümü ise Gaziantep'ten sağlanır. Öyle ki, 2007 yılında sadece Gaziantep'te 60.000 ton antepfıstığı üretilmiştir. Zaten antepfıstığı adını bu kentten almaktadır. Hatta Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü de Gaziantep'tedir.^[34] Gaziantep'te antepfıstığı kadar zeytin ve üzüm de önemli tarım ürünlerindendir. Bu şekilde Gaziantep, tarımsal açıdan da çok gelişmiştir.

Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde çok önemli bir yer tutar. İlde mera alanları çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilir. Kentte en çok yetiştirilen hayvan koyundur. Ancak verimli ırk olmadıkları için yeterince ürün elde edilememektedir. Kentten Arap ülkelerine çok sayıda canlı hayvan ihraç edilir.^[33]

Sanayi ve ticaret[değiştir | kaynağı değiştir]

Gaziantep, sanayi ve ticarette çok gelişmiştir. Kentteki bütün gelişme özel sektörün çabaları ile oluşmuştur. Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük sanayi sitesi bulunur.^[35] Ayrıca Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaretinde 5. sıradadır.^[35][36] Yakın zamana kadar ticareti büyük ölçüde sınır kaçakçılığına dayanan Gaziantep, şimdi gelişmiş bir ticaret merkezi haline gelmiştir.^[33] Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir.

Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %13'tür.^{[kaynak belirtilmeli]} Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %90'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %60'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %10'unu elinde tutmaktadır.

Ticaretin gelişmesi sonucu Gaziantep'te birçok büyük AVM bulunmaktadır. Bunlardan En Büyükleri İse Sanko AVM Forum Gazianteptir.

Uluslararası Irak Fuarı, 2006 ile 2010 yılları arasında Gaziantep'te yapılmıştır.^{[37][38][39][40]}

Madenler ve enerji kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Gaziantep, madenler bakımından çok zengin değildir. Bu yüzden de ilde madencilik yaygın bir uğraş değildir. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'ne (MTA) göre Gaziantep'te boksit, demir, dolomit, fosfat, gümüş, krom, maden kömürü, doğalgaz ve petrol bulunur.^[41] Ancak sadece kum, kil ve taş çıkarılmaktadır.

İlde elektrik üretiminde en çok hidroelektrik enerjiden faydalanılmaktadır. Elektrik üretiminde Karkamış ve Birecik barajları bulunur. Su ısıtmak amacıyla ise güneş enerjisinden faydalanılmaktadır.

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[42]	Önceden bağlı olduğu ilçe	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze km[43]*	Ulaşan Yollar[43]
Araban	1957	Merkez	592	530	63	-13
İslahiye	Cumh.önce		865	503	90	-06
Karkamış	1990	Nizip	298	358	71	-23=>
Nizip	1926		944	535	42	/ -23, -K17,
Nurdağı	1990	İslahiye	697	529	68	-22, / -K12, -05,
Oğuzeli	1946	Merkez	689	687	19	-14=> , -K5=>
Şahinbey	1987	Merkez	960	875	2	-22, , -14
Şehitkamil	1987	Merkez	1.290	838	1	/ , -22, -13
Yavuzeli	1958	Merkez	468	568	37	-13
GAZİANTEP	Cumh.önce		6.803	838

• Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkezî Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir illerinde Merkezî yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Gaziantep, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Gaziantep Valisi 1972-Artova doğumlu Kemal ÇEBER  Haziran 2023/312 kararla, Rize Valisi iken atanmıştır.^[44]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Gaziantep'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Valiler

Yerel yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.^[46][47] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur.(5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı, 1966-Gaziantep doğumlu Fatma Şahin (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %51,93 oy oranıyla seçilmiştir.^[48]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 6'sı AK PARTİ, 2'si CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır.^[49]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Gaziantep (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• T.C. Gaziantep Valiliği