Mesazōn (Yunanca: μεσάζων "arabulucu") Bizans imparatoru'nun başbakanı ve baş yardımcısı olarak hareket eden Bizans İmparatorluğu'nun son yüzyıllarında yüksek bir makam ve görevlisi.

Tarih ve işlevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Terimin kökenleri, üst düzey bakanların bazen mesiteuontes (μεσιτεύοντες), yani imparator ve kulları arasındaki "arabulucular" olarak adlandırıldığı 10. yüzyılda yatmaktadır (cf. paradynasteuōn). Unvan, ilk olarak 11. yüzyılın ortalarında, Konstantinopolis ekümenik patriği olan Konstantinos Leyhudis'e verildiği zaman resmileşti.^[1] Komninos Hanedanı'nda, epi tou kanikleiou and the logothetēs tōn sekretōn gibi de facto başbakanlar olarak görev yapan üst düzey devlet görevlilerinin arasına girdi, fakat henüz kalıcı ve belirli bir işlev, ne de daha sonraki yıllarda onu karakterize edecek gücü kazanmamıştı.^[1][2] Aksine, imparator ve diğer yetkililer arasında tam olarak bir "aracı" olarak hareket eden anın baş imparatorluk sekreterine verilen bir unvandı.^[3] Bu, Komninos Hanedanı altındaki Bizans hükûmetinin eski Roma tarzı bürokrasisinden, feodal Batı Avrupa'da olduğu gibi imparatorluk idaresinin uygulandığı daha kısıtlı, aristokrat bir yönetici sınıfa geçişini yansıtıyordu.^[4]

Mesazōn makamı resmen İznik İmparatorluğu'nda kurumsallaştı,^[5] mesastikion sahibi (işlevi bilindiği gibi), diğer bakanları koordine eden İmparatorluğun başbakanı olarak görev yaptı.^[4] İmparator ve tarihçi VI. İoannis (h. 1347-1354), mesazōn "imparatorun gece ve gündüz ihtiyaç duyduğudur" şeklinde kaydetmiştir.^[1] Bu düzenleme, Paleologos Hanedanı Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurduğunda devralındı ve Mayıs 1453'te İstanbul'un Fethi'ne kadar kullanılmaya devam etti. Makam, aynı işlev ile, Epir, Mora ve Trabzon'un Bizans saraylarında da kullanıldı. Sonraki durumda, mega ("büyük") eklenmiştir.^[1]

Mesazontes Listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Konstantinos Leyhudis, 1050'ye kadar.
• Theodore Styppeiotes, İmparator I. Manuil (h. 1143-1180 hükümdarlığında.
• John Doukas Kamateros, İmparator I. Manuil hükümdarlığında.
• Michael Hagiotheodorites, İmparator I. Manuil hükümdarlığında.
• Theodore Maurozomes, İmparator I. Manuil hükümdarlığında.
• Demetrios Komnenos Tornikes, İmparator III. İoannis (h. 1221-1254) hükümdarlığında.
• Theodore Mouzalon, 1294'e kadar.
• Nikephoros Choumnos, 1294–1305, İmparator II. Andronikos (h. 1261-1328) hükümdarlığında.
• Theodoros Metokhites, 1305–1328, İmparator II. Andronikos hükümdarlığında.
• Aleksios Apokaukos, 1328–1345, İmparator III. Andronikos (h. 1328-1341) ve V. İoannis (h. 1341-1391) hükümdarlığında.
• Demetrios Kydones, 1347–1354, İmparator VI. İoannis (h. 1347-1354); 1369–1383 İmparator V. İoannis; 1391–1396 İmpartor II. Manuil (h. 1391-1425).
• George Goudelis, İmparator II. Manuil hükümdarlığında 1390ların sonları
• Demetrios Chrysoloras, 1403–1408, İmparator VII. İoannis hükümdarlığında Selanik'te.
• John Phrangopoulos, 1428/9, despot II. Theodoros Paleologos hükümdarlığında Mora'da.
• George Doukas Philanthropenos, 1430–1439.
• Demetrios Palaiologos Kantakouzenos, 1434/5–1448 İmparator VIII. İoannis hükümdarlığında (h. 1425-1448).
• George Doukas Philanthropenos ve Manuel Iagaris Palaiologos, 1438–1439, İmparator VIII. İoannis'e İtalya'ya gidişinde eşlik ederlerken.
• Lukas Notaras, 1434–1453, Bizans İmparatorluğu'nun son mesazōn, İmparatorlar VIII. İoannis ve ve XI. Konstantinos (h. 1449-1453) hükümdarlıklarında.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Angold, Michael (1975). A Byzantine Government in Exile: Government and Society under the Laskarids of Nicaea, 1204–1261. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-821854-8. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
• Bartusis, Mark C. (1997). The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453. Philadelphia, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1620-2. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
• Beck, Hans-Georg (1955). "Der byzantinische „Ministerpräsident"" [The Byzantine 'Prime Minister']. Byzantinische Zeitschrift (Almanca). 48 (2). ss. 309-338. doi:10.1515/byzs.1955.48.2.309. 
• Haldon, John F. (2009). "The State – 1. Structures and Administration". Jeffreys, Elizabeth; Haldon, John; Cormack, Robin (Ed.). The Oxford Handbook of Byzantine Studies. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925246-6. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Loenertz, Raymond-Joseph (1960). "Le chancelier impérial à Byzance au XIVe et au XIIIe siècle" [The imperial chancellor in Byzantium in the 14th and 15th century]. Orientalia christiana periodica (Fransızca). Cilt 26. ss. 275-300. 
• Magdalino, Paul (2002) [1993]. The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
• Oikonomides, Nikolaos (1985). "La chancellerie impériale de Byzance du 13e au 15e siècle" [The Imperial Chancery of Byzantium from the 13th to the 15th Centuries]. Revue des études byzantines (Fransızca). Cilt 43. ss. 167-195. doi:10.3406/rebyz.1985.2171. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
• Raybaud, Léon-Pierre (1968). Le gouvernement et l'administration centrale de l'empire byzantin sous les premiers Paléologues (1258-1354) [The government and central administration of the Byzantine Empire under the first Palaiologoi (1258-1354)] (Fransızca). Éditions Sirey. 
• Trapp, Erich; Beyer, Hans-Veit; Walther, Rainer; Sturm-Schnabl, Katja; Kislinger, Ewald; Leontiadis, Ioannis; Kaplaneres, Sokrates (1976–1996). Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit (Almanca). Viyana: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-3003-1. 
• Verpeaux, Jean (1955). "Contribution a l'étude de l'administration byzantine: ὁ μεσάζων" [Contribution to the study of Byzantine administration: ὁ μεσάζων]. Byzantinoslavica (Fransızca). Cilt 16. ss. 270-296.