Yunanistan tarihi

Yunanistan'ın ilk sakinlerine sıklıkla Pelasgi, yani "deniz halkı" denirdi. Yarımadanın bu sakinleri kuzeyden göçen işgalcilerin etkisi ile güneye kaçtılar. Birbiri ardı sıra gelen işgallerle güney kıyılarına ve Ege Adaları'na yayıldılar. MÖ 3200 civarında bölgeye yeni gelenler birlikte zamanla Yunancaya dönüşen bir Hint-Avrupa dili getirdiler.

Antik Yunanistan (Yunanca: Yunan=Ίωνες) MÖ 2. yüzyılda da Roma İmparatorluğu'nun hakimiyetine girerek ortadan kalktı.^[1]

Roma İmparatorluğu'nun 4. yüzyılda bölünmesiyle de 1821'e kadar Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluklarının başkenti olan Konstantinopolis / İstanbul tarafından yönetildi.^[2] Antik kültürler ve politeist dinler bu dönemlerde yerini Orta Doğu kaynaklı dinler olan Ortodoks Hristiyanlığa,^[3] 13.-14. yüzyıllardan sonra da Müslümanlığa bıraktı.

Günümüzdeki modern Yunanistan, 1821'de Osmanlı Devleti'nin İngiltere, Fransa ve Rusya karşısında aldığı yenilgiler sonucu, bu imparatorlukların koruma bölgesi olarak, İstanbul'un idaresinden koparılan Mora Yarımadası ve Atina'dan ibaret küçük bir bölgede 'Yunan Krallığı' adı altında kuruldu.^[4] İlk Yunan Kralı olarak da Bavyeralı aristokrat aileden gelen Otto isminde bir Alman atandı.^[5]

Daha sonraki yıllarda İngiliz ve Fransız yöneticiler, onlar açısından bu kabul edilemez durumu, Rumların doğuya olan benzerliğini, doğu düşmanlığına dönüştürmeyi başardılar.

Daha sonraki yıllarda İstanbul, savaş yenilgileri neticesinde, savaş galibi imparatorlukların baskılarıyla, Atina'ya şu bölgeleri vermeye mecbur kaldı:

1877-78 Rus harbi yenilgisi, verilen bölge: Tesalya, Orta Yunanistan

1912-13, Balkan Savaşları, verilen bölge: Selanik, Girit, Midilli, Sisam adaları

1918, 1. Dünya Savaşı yenilgisi, verilen bölge : Batı Trakya

1946'da, İtalya'nın 1912'de Osmanlı Devleti'nden almış 12 adanın, İngiltere'nin olmasıyla, bu adalar da Atina yönetimine geçtiğinde, Atina yönetimi 1821-1946 arasındaki 125 senede, hep savaş galibi emperyal devletlerin yanında yer alarak, İstanbul aleyhine, topraklarının yüzölçümünü yaklaşık 10 misline çıkarmayı başarmıştı.

Makedon Büyük İskender'in Feth Ettiği Topraklar

Yunanistan'ın kısa tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunanistan'ın kısa tarihi özetle şöyledir;

MÖ 20. yüzyıl önceler - Yunan kabileleri Balkanlar'a göç etti.
MÖ 20. yüzyıl - Makedonya'nın bazı yerlerine yerleşildi, Yunan Yarımadası'nda bazı şehirler kuruldu.
MÖ 17. yüzyıl - Minoan Uygarlığı'nın muhtemelen Santoron âfetinden kaynaklanan çöküşü, Miken Uygarlığı'nın başlangıcı.
MÖ 13. yüzyıl - Ön Asya'da (Anadolu'da) ilk yerleşim.
MÖ 11. yüzyıl - Dorlar'ın Yunanistan içlerine göçleri.
MÖ 9. yüzyıl - Asya'da önemli koloni kurma çalışmaları.
MÖ 8. yüzyıl - Güney İtalya ve Sicilya'da ilk koloniler.
MÖ 6. yüzyıl - Akdeniz ve Karadeniz'den aşırı koloniler kuruldu.
MÖ 4. yüzyıl - Büyük İskender'in hükümdarlığı, birçok yerde yeni Makedon şehirleri ve krallıkları kuruldu. En önemlisi İskenderiye kenti.
MÖ 2. yüzyıl - Yunanistan'ın Romalılar'ca fethi, Roma'ya göç dalgaları
MS 4. yüzyıl - Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılması. Doğu Roma İmparatorluğu'un kurulması(Bizans adı 19. yüzyılda Bazı tarihçiler tarafından verilmiştir). Yunanlar'ın geri, özellikle Konstantinopolis'a göçleri.
MS 7. yüzyıl Yunanistan'ın birçok bölümünün Slavlar tarafından fethi. Yunanların güney İtalya'ya göçleri. Bizans İmparatoru'nun yakaladığı Slavlar'ı Kapadokya Bölgesine sürmesi. Boğaziçi'nin Kıbrıs'lı ve Makedonya'lı göçmen Yunanlarca tekrar nüfuslanması.
MS 9. yüzyıl Roma İmparatorluğu'na göçen Yunanların geri dönmeleri ve Peloponnesia ile Tesalya'ya yerleştirilmeleri.
MS 13. yüzyıl - Bizans İmparatorluğu'nun zayıflaması nedeniyle Haçlıların Konstantinopolis'i ele geçirmesi. Buranın Latin İmparatorluğu'nun başkenti yapılması. Yaklaşık 50 yıllık bir mücadeleden sonra tekrar Bizans'ın canlanması.
MS 15. yüzyıl - Bizans İmparatorluğu'nun Osmanlı Devleti tarafından yıkılması. Yunan Diasporası'nın Avrupa'ya kaçması. Osmanlılar'ın Yunan topraklarında iskân çalışmaları yapması.
1820'ler - 1821 Yunan İsyanı'nın başlaması
1830'ler - Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanması (1830). Yeni Yunan şehirlerinin kurulmaya başlanması Anadolu ve İstanbul'dan Yunanistan'a göçler.
1913 - Makedonya'nın parçalanması ve burada yaşayana Yunanların, Türklerin ve Bulgarların dağınık göçleri.
1919 - Neuilly Anlaşması ile Yunanistan ve Bulgaristan nüfus mübadelesi yaptı.
1923 - Lozan Anlaşması ile Yunanistan ve Türkiye, -İstanbul, Bozcaada, Gökçeada'dakiler ile doğu Trakya'daki bazı Türk yerleşim birimleri istisna - nüfus mübadelesi yapmaya karar verdi. İzmir, Trabzon, Çanakkale ve Türkiye'nin çeşitli yerlerindeki 1,500,000 Rum ile, Yunanistan'da yaşayan 450,000 Müslüman yer değiştirdi.
1947 - Romanya'da komünist rejim Yunan vatandaşların mallarına el koymaya başladı. Yaklaşık 75,000 kişi göç etti.
1948 - Yunan İç Savaşı. Onbinlerce Yunan doğu bloğu ülkelerine sığındı. Taşkent'te bugün büyük bir azınlıklar.
1950'ler - Yunanların Batı Almanya'ya, Kanada'ya, ABD'ye ve Avustralya'ya büyük göçleri.
1955 - İstanbul'da Rumlara karşı saldırılar. Bunu müteakiben hızlı bir kaçış. Bugün İstanbul'da sadece 2000 Rum kaldı.
1958 - Birçok Rum, Cemal Abdünnasır'ın rejiminden kaçtı.
1974 - Türkiye'nin Kıbrıs'a çıkartma yapması ile binlerce Rum, adanın güneyine ve İngiltere'ye kaçtı.
1980'ler - İç savaşta sürülenlerin, ülkeye geri gelmesine izin verilir, aynı zamanda Almanya'dan da geri göçler başlar.
1990'lar - SSCB'nin dağılması ile Ermenistan, Gürcistan, Arnavutluk ve Rusya'dan yaklaşık 100.000 kişinin ülkeye göçü.
2000 - Schengen Antlaşması'nın şartlarını tamamen yerine getirdi.
2000'ler - Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'ne göçler.

Antik Yunanistan (MÖ 1100-146)[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Yunanistan tarihi Yunanistan tarihinde Karanlık Çağlardan Klasik Antik Çağın sonuna (y. MS 600) değin süren tarihsel dönemi kapsamaktadır. Yaygın kullanımda Roma İmparatorluğu döneminden önceki tüm Yunan tarihini ifade etmektedir ancak terim tarihçiler tarafından daha kesin bir dönemi ifade etmek için kullanılır. Bazı yazarlar Minos ve Miken uygarlıkları dönemini de bu dönem içine dahil ederken diğer bazı yazarlar ise bu toplumların ileriki yıllardaki Yunan kültürlerinden çok farklı olduklarını ve ayrı bir kategoride değerlendirilmeleri gerektiğini savunmaktadırlar. Geleneksel tarihyazımında Antik Yunan döneminin başlangıcı olarak MÖ 776'da Olimpiyat Oyunları'nın ilk defa düzenlendiği tarih kabul edildi ancak çoğu tarihçi günümüzde dönemin başlangıç tarihini MÖ 1000 yılına değin dayandırmaktadır.

Klasik Yunan döneminin sonu için geleneksel tarih Büyük İskender'in MÖ 323'teki ölümüdür. Bunu izleyen dönem Helenistik Dönem olarak adlandırılır. Herkes Klasik Yunan ve Helen dönemlerini ayrı olarak ele almaz; ancak bazı yazarlar Antik Yunan uygarlığını MS 3. yüzyılda Hristiyanlığın gelişine kadar devam eden bir süreklilik olarak ele alırlar.

Antik Yunanistan, çoğu tarihçi tarafından Batı medeniyeti kültürünün temeli olarak kabul edilmektedir. Yunan kültürü, kendi versiyonunu Avrupa'nın birçok yerine taşıyan Roma İmparatorluğu'nda güçlü bir etkiydi. Antik Yunan uygarlığı, modern dünyanın dili, siyaseti, eğitim sistemleri, felsefesi, sanatı ve mimarisi üzerinde, özellikle Batı Avrupa'daki Rönesans döneminde ve yine 18. ve 19. yüzyıl Avrupa ve Amerika'sındaki çeşitli neo-klasik canlanmalar sırasında son derece etkili olmuştur.

Roma Yunanistanı (MÖ 146-MS 324)[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeri olarak Yunanistan'ın kendisi Romalıların bölgeyi feth etmesine değin geriledi ancak kültürel açıdan Yunan kültürü Roma yaşantısını fethedecekti. Korint'in Roma generali Lucius Mummius tarafından MÖ 146 yılında yağmalanıp ele geçirilmesi geleneksel tarih yazımında Yunanistan'daki Roma yönetiminin başlangıcı olarak kabul edilmesine rağmen kral Perseus tarafından yönetilen Makedonya, Roma generali Aemilius Paullus'un MÖ 164 tarihinde Pitna'da Perseus'u yenilgiye uğratmasından beri halihazırda Roma yönetimi altında idi.

Romalılar bölgeyi dört küçük cumhuriyete böldüler ve MÖ 146'da Makedonya başkenti Selanik olan resmi bir eyalet haline geldi. Geri kalan Yunan şehir devletleri de yavaş yavaş sonunda Roma'ya saygılarını sundular ve de jure özerklikleri son bulmuş oldu. Romalılar, bölgenin geleneksel siyasi yönetim şeklini ortadan kaldırmak için herhangi bir girişimde bulunmayarak yerel yönetimi Yunanlara bırakmışlardır. Atina'daki agora, sivil ve politik yaşamın merkezi olmaya devam etti.

İmparator Caracalla'nın 212 yılında yayınladığı Antoninianus Anayasası vatandaşlık hakkını İtalya dışındaki bütün özgür yetişkin erkekleri kapsayacak şekilde genişletti ve bölgesel tebaanın statüsü başkent Roma ile eşit olacak şekilde yükseltilmiş oldu. Bu kanunun önemi politik değil tarihseldir. Bir zamanlar Latium'dan tüm İtalya'yı kapsayacak şekilde yayıldığı gibi, devletin ekonomik ve adli mekanizmalarının tüm Akdeniz'de uygulanabileceği fikri entegrasyonun temelini oluşturdu. Elbette entegrasyon uygulama aşamasında tek tip bir şekilde gerçekleşmedi. Yunanistan gibi zaten Roma ile bütünleşmiş toplumlar, Britanya, Filistin ya da Mısır gibi uzaktaki çok fakir ya da çok yabancı eyaletlere kıyasla bu kararname ile iltimas görüyordu.

Caracalla'nın kararnamesi gücün İtalya ve Batı'nın elinden Yunanistan ve Doğu'ya geçmesine yol açan süreçleri harekete geçiren olay değildi ancak bu süreci hızlandırmıştır ve Yunanistan'ın Orta Çağ'da Avrupa ve Akdeniz'de büyük bir güç olarak Doğu Roma İmparatorluğu şeklinde bin yıllık yükselişinin temellerini atmış oldu.

Venedik ve Osmanlı dönemi (15. yüzyıl-1821)[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunanlar 1460 yılına değin Mora Yarımadası'nın kontrolünü elinde tutarken, Venedikliler ve Cenevizliler Ege'deki adaların bazılarını kontrol ediyordu ancak 16. yüzyılın başlarında bütün Yunanistan ana karası ve en önemlileri Anabolu, Monemvasia, Parga ve Modon olmak üzere Venedikliler tarafından yönetilen birkaç liman şehri dışında Ege adalarının çoğunluğu Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi. Ege'nin merkezinde bulunan Kiklad Adaları 1530'lara değin vasal olarak Osmanlı'ya bağlı olmasına rağmen 1579 yılında resmi olarak direkt Osmanlı yönetimine bağlanmıştır. Kıbrıs 1571 yılında fethedildi ve Girit 1669 yılına kadar Venediklilerin hâkimiyetinde kaldı. Kefalonya dışındaki diğer İyon Adaları hiçbir zaman Osmanlı tarafından yönetilmemiştir ve Venedik Cumhuriyeti'nin yönetiminde kalmıştır. 1800 yılında Yedi Ada Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla modern Yunan devletinin doğduğu yer İyon Adaları olmuş oldu.

Osmanlı Yunanistanı farklı milletlerin bir arada yaşadığı bir toplumdu. Bununla birlikte, modern Batılı çokkültürlülük kavramı, ilk bakışta millet sistemine tekabül ediyor gibi görünse de, Osmanlı sistemiyle bağdaşmadığı düşünülmektedir. Yunanlar bir yandan bazı ayrıcalıklar ve özgürlüklere sahip olmuşken diğer yandan tüm Osmanlı halkı için geçerli olduğu gibi merkezi hükûmetin sadece uzaktan ve yetersiz kontrolündeki idari personellerin yanlış uygulamalarından kaynaklanan haksızlıklara da maruz kalmışlardır. Osmanlı fethi sonrası iki Yunan göçü meydana geldi. İlk göç, Yunan aydınlarının Batı Avrupa'ya göç etmesidir ve Rönesans'ın başlangıcını tetiklemiştir. İkinci göç ise Yunanların, Yunan yarımadasının ovalarını terk ederek dağlara yerleşmesidir. Millet sistemi, Osmanlı İmparatorluğu içindeki çeşitli halkları dine dayalı olarak ayırarak Ortodoks Rumların etnik bütünlüğüne katkıda bulunmuştur. Osmanlı yönetimi sırasında ovalarda yaşayan Rumlar, ya yabancı yönetimin getirdiği zorluklar ile uğraşan Hristiyanlar ya da kripto-Hıristiyanlardı (Rum Ortodoks inancının gizli uygulayıcıları olan Rum Müslümanlar). Bazı Yunanlar, ağır vergilerden kaçınmak ve aynı zamanda Rum Ortodoks Kilisesi ile bağlarını koruyarak kimliklerini sürdürmek için kripto-Hristiyan oldular. Ancak İslam'ı seçen ve kripto-Hristiyan olmayan Rumlar, Türk dilini benimsemeseler bile Ortodoks Rumların bakış açısına göre "Türk" (Müslüman) olarak adlandırıldılar.

Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılın başlarına kadar Yunanistan'ın çoğunu yönetti. Orta Çağ'dan beri kendi kendini yöneten ilk Helen devleti, 1800'de, Yunanistan anakarasında Yunan isyanının patlak vermesinden 21 yıl önce, Fransız Devrim Savaşları sırasında kurulmuştur. Bu devlet başkenti Korfu olan Yedi Ada Cumhuriyeti idi.

İlgili filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

'Kitera'ya Yolculuk (Yunanca: Ταξίδι στα Κύθηρα, İngilizce: Voyage to Cythera)', (1984); Yönetmen: Theodoros Angelopoulos (Θόδωρος Αγγελόπουλος)
'Leyleğin Geciken Adımı (Yunanca: Το Μετέωρο βήμα του πελαργού, İngilizce: The Suspended Step of the Stork), (1991); Yönetmen: Theodoros Angelopoulos Fragman 21 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
'Ulis'in Bakışı (Yunanca: Το Βλέμμα του Οδυσσέα, İngilizce: Ulysses' Gaze)' (1995); Yönetmen: Theodoros Angelopoulos Fragman 8 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dans 1 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dans 2 17 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
'Ağlayan Çayır (Yunanca: Τριλογία - Το Λιβάδι που Δακρύζει, İngilizce: Trilogy: The Weeping Meadow)', (2004); Yönetmen: Theodoros Angelopoulos Fragman 3 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tribute 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
'Bir Tutam Baharat (Yunanca: Πολίτικη Κουζίνα, İngilizce: A Touch of Spice)', (2003) İmam 12 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Papaz 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Son1 Son2

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195170726.
^ n.a., n.a. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195046526.
^ Louth, Andrew (1989). The history of the church from Christ to Constantine. Londra: Oxford University Press. ISBN 978-0140445350.
^ Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.
^ Lewis, Derek (2016). Historical dictionary of contemporary Germany (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442269569.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunanistan'ın 1832 - 1947 arasındaki genişlemesini gösteren harita:^{[ölü/kırık bağlantı]}

[AntikYunanAntikRoma-1] Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195170726.

[OxfordBizansSözlüğü-2] .a., n.a. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0195046526.

[KiliseİlkDörtyüzYıl-3] Louth, Andrew (1989). The history of the church from Christ to Constantine. Londra: Oxford University Press. ISBN 978-0140445350.

[OsmanlıSözlüğü-4] Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.

[AlmanyaSözlüğü-5] Lewis, Derek (2016). Historical dictionary of contemporary Germany (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442269569.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Avrupa tarihi
Egemen devletler	Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Azerbaycan Belarus Belçika Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Karadağ Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Moldova Monako Norveç Polonya Portekiz Romanya Rusya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Türkiye Ukrayna Yunanistan Vatikan
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Güney Osetya Kosova Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Transdinyester
Bağımlı ve diğer bölgeler	Åland Aynoroz Cebelitarık Faroe Adaları Gagavuzya Guernsey Jersey Man Adası Svalbard

Yunanistan tarihi anlamı nedir