Kohen

Kohen (İbranice: כֹּהֵן, 'rahip', çoğ. כוהנים, Kohanim, Türkçe: Kâhin) Yahudiler'de baba tarafından Tora'daki Aaron (Harun)'un torunlarıdır.

Tora'da Yahudi olsun veya olmasın rahiplere verilen isimdir. Kudüs Tapınağı döneminde Kohenlerin gerek günlük gerekse kurban festivallerinde kendilerine düşen özel görevleri vardı.

Bugün, eski zamanlardaki kadar olmasa bile Kohenlerin Yahudilik içinde hâlâ bazı özel statüleri vardır. Diğer mezheplere oranla Ortodoks Yahudilik'te Kohenlerin görevleri biraz daha fazlayken, antik çağlara kıyasla bu görevler semboliktir.

Tora'da kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Kohen statüsü, Musa'nın kardeşi Harun'a ve onun oğullarına ihsan edilmiştir.^[1] Çöllerde 40 yıl dolaşmaktan Kutsal Tapınak inşa edilene kadar Kohenler rahipliklerini mişkanlarda icra etmiştir.^[2]^[3]^[4]^[5] Görevleri arasında, günlük ve bayramlara özel kurban sunma (İbr:Korbanot), "Elleri kaldırma" anlamına gelen Nesiat Kapayim denen halkı kutsama töreni ve Ruhbani Kutsama törenleri bulunur.

Kudüs'te Tapınak Dağı'ndaki Birinci ve İkinci Tapınaklar döneminde de Kohenler aynı vazifelerine devam etti. Kohenler 24 gruba ayrılırdı ve her grupta 6 rahip ailesi bulunurdu. Her grup bir hafta görev yapardı. Gruptaki altı aile haftanın bir gününde vazife yapmaktan sorumluyken Şabat günü altısı birden görev alırdı. Hafta bittiğinde ise 24 gruptan bir diğeri görevi devralırdı, dolayısıyla bir grup 24 haftada bir hizmet sunardı ve 24 haftalık süreye Musaf (hizmet devresi) denir. Özel dinî bayramlarda ise bu 24 gruptaki bütün rahipler ibadet hizmetlerine katılırdı.

Harun, İsrailoğulları'ndan Levi kabilesi'nden geliyordu bu yüzden Kohenlere bazen Levililer de denir fakat her Levili Kohen değildir.

Tapınak döneminde çoğu dinî hizmet (ör:Korbanot) Kohenler tarafından icra edilirdi. Kohen olmayan Levililerin ise kendilerine has görevleri vardı. Bunlar arasında Şehita, ibadetlerde şarkılar söyleyip enstrüman çalma, Kohenlere dinî vazifelerinde yardımcı olmak gibi görevler bulunur.

Tora'da rahiplerin soyu[değiştir | kaynağı değiştir]

Raşi'ye göre Nuh'un oğlu Şem (Sam)'in kendisi olan Salem'in kralı Melkisedek Tora'da kohen olarak adı geçen ilk kişidir.^[6]

İshak'ın ilk oğlu Esav doğum hakkını Yakup'a sattı; Raşi'ye göre rahiplik unvanı ilk doğan erkek çocuğun hakkı olduğundan bu takasla birlikte rahiplik hakkı da Yakup'a geçmiş oldu. Mısır'dan çıktıktan sonra ilk doğanlar (Levililer hariç diğer İsrailoğulları'yla birlikte) Altın Buzağı'ya taptığı için rahiplik görevi sonradan Levililere verildi.

Musa, liderlik vasfının yanı sıra rahiplik unvanını da alması gerekiyordu fakat Tanrı'ya kendisinin rahip olmaması gerektiğini söyleyince bu vazife Harun'a verildi.

Harun rahiplik unvanını oğullarıyla birlikte aldı ve bu nesilden nesile geçti. Fakat Harun'un torunu Pinhas'a rahiplik unvanı, Pinhas Şimon kabilesi prensi ve Midyan prensesini öldürdükten sonra verildi.^[7] Bundan sonra rahiplik Harun'un soyunda kalmaya devam etti.

Kral Davud zamanında Kudüs Tapınağı'nın bakımı ve ibadetleri için Kohenler 24 gruba bölüştürüldü ve her grup senede yaklaşık iki defa sorumluluk sahibi yapıldı.^[8] Talmud'daki şiirlere göre tapınakların yıkılması ve Birinci ve İkinci ayaklanmalar sonunda her rahip görevini sırayla kendi ikametgâhından sürdürdü. Bu Kohen yerleşim birimleri Aşağı Celile'deki Beyt Netofa Vadisi, Nasıra, Arbel ve Tiberya'ya yayılmıştı.

Yirmi dört bölük[değiştir | kaynağı değiştir]

Kral Davud, son hakim Samuel ile birlikte Kohenleri 24 gruba (Mişmarot, משמרות) böldü. Grup üyeleri dönüşümlü olarak bakım ve sunularını yerine getirdi.^[8] Birinci ve İkinci Tapınaklar inşa edildiğinde Kohenler görevlerini Kudüs'ün Tapınak Dağı'nda devam ettirdi. Her 24 bölük altışar rahip ailesinde oluşuyordu ve her aile haftanın bir gününden sorumlu olup Şabat'ta altısı birden sorumluydu. Bu 24 bölük her Şabat'ta değişiyordu fakat dinî festivallerde bu 24 bölüğün hepsi görev başındaydı. Bu gruplar senede yaklaşık iki kere görev alıyordu.

Nitelik ve yetersizlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Her ne kadar ergenlik çağına girmiş Kohenler görevlerine dinen başlayabilseler de genelde yirmi yaşına gelmesi beklenir,^[9] fakat kimi görüşe göre bu yaş otuzdur.^[10] Zorunlu emeklilik yaşı yoktur. Ancak fiziksel olarak görevlerini yerine getiremeyen Kohenler görevlerinden azat edilir.^[11] Kohenler ancak dinî görevlerini yanlış uygulama, evlilik dışı ilişkiye girme, fiziksel kusurlar gibi sebeplerle diskalifiye olabilirler. Kohenler hiçbir zaman görevlerinden ebediyen azat edilmezler ve kusurlar giderildikten sonra başa geçebilirler.

Yirmi dört Kohen hediyesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kohenler ulusları ve Tapınakları için sunduğu hizmetler sebebiyle 24 tür hediyeyle ödüllendirilir.^[12] Bu 24 hediyeden 10 tanesi İsrail diyarı dışında da verilir ve bunlar arasında Pidyon HaBen'de verilen 5 gümüş para, kaşer hayvanların ön ayakları, yanakları ve abomasumu (Geviş getiren hayvanların dördüncü mide bölümü) bulunur.

Kohen Gadol[değiştir | kaynağı değiştir]

Kohen Gadol "Büyük Kahin" veya başrahip anlamına gelir. Tapınakta her nesilde bir Kohen ayrı tutulup kendine has vazifeleri üstlenir. Bu görevler arasında en önemlisi Yom Kipur ibadetidir. Bunun yanı sıra günlük öğün kurban etme, bir Koheni görevinden azat etme ve istediği sunuları sunma gibi ayrıcalıklı hakları vardır.

Tora'da gerektiği zaman bir Kohen Gadol'ün seçilme prosedürü anlatılmasına rağmen Kudüs Tapınağı'nın eksikliği nedeniyle bugün bir Kohen Gadol bulunmamaktadır.

Modern uygulama[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci Tapınağın yıkılmasından sonra rahiplerin kurban kesme görevi de son buldu. Fakat Kohenler resmî ve umumi törenlerde kurban töreninin yerine geçn dualar ederler. Kohenlerin geçmişe oranla bugün çok az sayıda görevi ve ayrıcalığı vardır. Bu özel uygulamalar Ortodoks Yahudilik'te ve Muhafazakâr Yahudilerin bir kısmında devam etmesine rağmen Reformistlerde Kohenlerin ayrıcalığı yoktur.

Sinagog'da aliya[değiştir | kaynağı değiştir]

Her Pazartesi, Perşembe ve Şabat günleri Ortodoks sinagoglarda (ve çoğu Muhafazakâr sinagoglarda) Tora'nın bir bölümü cemaatin önünde yüksek sesle İbranice okunur. Gün içinde bu okuma üç parçadan oluşur; geleneksel olarak birinci bölüm bir Kohen tarafından okunur ve buna aliya denir, bir Levi ikinci bölümü ve bu iki gruba dahil olmayan başka bir İsrailoğlu üçüncü bölümü okur. Şabat'ta ise bu yedi parçaya bölünür, ilk iki bölüm aynı şekilde önce bir Kohen sonra bir Levi tarafından okunur, son beş bölüm ise diğer İsrailoğullarınca okunur.

Kohen'in bulunmadığı bir ortamda bir Levi "bimkom Kohen" (Kohen'in yerine) aliya yapabilir, bu durumda ikinci ve üçüncü bölümler ise İsrailoğulları tarafından okunur. Bu gelenek halaha'da zorunlu olarak gösterilmemesine rağmen bir İsrailoğlu da aliya yapabilir.^[13]

12.yy'ın sonu ve 13.yy'ın başında yaşamış Rothenburg'lu haham Rabbi Meir, sadece Kohenlerin bulunduğu bir cemaatte bir kadının aliya yapmasına hükmetmiştir.

Tutucu Musevilik'te bu "kanun"dan ziyade bir "gelenek"tir ve yapılması hahamın inisiyatifindedir. Nitekim, bazı Muhafazakâr sinagoglarda bu sistem uygulanmamaktadır.

Ruhbani kutsama[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortodoks ibadetlerde Amida sırasında Kohenler nesiat kapayim denen ruhbani kutsamada bulunurlar.^[14] Bu kutsama cemaat kalabalığına dönerek, kollar öne doğru uzatılarak ve ellerle parmakları özel bir şekilde tutarak yapılır.^[15] İsrail'de yaşayan Kohenler ve İsrail dışında yaşayan Sefaradlar bu kutsamayı günlük olarak yaparlar; Aşkenazlar ise İsrail dışında sadece bayramlarda yaparlar.^[16]

Pidyon HaBen[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinagog dışında bir Kohen Pidyon HaBen töreni düzenler. Bu, ilk doğan çocuğu "kurtarmak" için yapılan sembolik bir tören olup Tora'daki "Bütün ilk doğan erkek çocuklarınızın bedelini ödemelisiniz."^[17] emrine dayandırılır.

Kohen soyadı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Yahudilikte Kohen soyadı pek bir şey ifade etmeyebilir. Kohen torunları kendilerine soyadı seçtiklerinde "Kohen" soyadını seçtikleri gibi bu soyadını seçmeyen Kohenler de mevcuttur. Bunun yanı sıra Kohen olmayan Yahudilerin ve hatta Yahudi olmayanların dahi bu soyadı aldığı görülebilir.

Kohen soyadının değişik ülkelerde değişik yazılış ve telaffuz şekilleri bulunur. Aşağıdaki liste tam liste olmayıp sadece fikir vermek açısındandır:

İngilizce: Cohen, Cahn, Carne, Cohn, Conn, Conway, Cohan, Chaplan , Kaplan (Aynı zamanda Cohan bir İrlanda soyadı ve Conway bir Galler soyadıdır.)
Almanca: Kohn, Cohn, Kogen, Korn, Kuhn, Kahn, Kaner, Cön/Coen, Katz (İbranicede "dürüst rahip" anlamına gelen Kohen Zedek'in (כהן צדק) kısaltmasıdır.)
Felemenkçe: Cohen, Käin, Kohn, Kon
Fransızca: Cahen, Cohen, Caen
Yunan: Kots, Kotais, Kotatis, Kothanis
Farsça: Kohan, Kahen, Kohanzad, Kohançi, Kohani
Macarca: Kohen, Káhán
İtalyanca: Coen, Cohen, Sacerdote (İtalyanca "rahip"), Sacerdoti
İspanyolca: Coen, Cohen, Koen, Cannoh, Canno, Canoh, Cano, Corena , Correa
Rusça: Kogan, Brevda, Kagedan/Kagidan (Aramca'da "Rahipler cennetin ulaklarıdır" anlamına gelen "Kohaney Şluhey DeŞmaya Ninhu"nun kısaltmasıdır.) Kazhdan/Kazdan/Kasdan/Kasdin/Kasden olarak da yazılabilir.
Sırpça: Koen, Kon, Kojen
Lehçe: Kon
Portekizce: Cunha, Cão, Correia
Rus: Kogan, Kogen, Kokhen (Kochen), Pop (Priest) Brevda, Kagedan/Kagidan (İbranice, bu isim "kaf-shin-daled-rahibe" yazıldığından ve Aramice olduğu ", Kohanei Shluchei DeShmaya Ninhu" için kullanılan bir kısaltmadır edilir) "rahipler cennet habercilerdir" için. Kazhdan/Kazdan/Kasdan/Kasdin/Kasden/Kogan/Kogon/Kogensohn/Kağan/Kaganoviç/Kaganovsky de bu adı olası varyasyonları vardır
Gürcü: Kotais, Kotatis, Kutatisi, Kutaïssi
Türkçe: Kohen
Arapça: al-Kohen
Antik ve modern İbranice: Kohen, HaKohen, ben-Kohen, bar-Kohen
Diğer: Maze ("Harun'un tohumu" anlamına gelen mi zerat Aharon'un kısaltması), Azoulai (Kohenlerin uyması gereken "Yabancı veya boşanmış kadın alma" -ishah zonah ve'challelah lo yikachu- kuralının kısaltması), Rappaport, Şapiro, Kahane

Kohen soyadlı birisinin bu soyadı taşımayan birisine kıyasla gerçek Kohen olma ihtimalinin yüksek olmasına rağmen bunun bir garantisi yoktur. Bugün İsrail'de en çok kullanılan klasik soyadlardandır.

Seder[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir görüşe göre Pesah'ta üç parça matsa bulunmasının sebebi "Kohen, Levi ve Yisrael" yani "rahipler, Levi kabilesi ve diğer Yahudiler"dir.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Çıkış 28:1-4". 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
^ "Sayılar 1:47-54". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
^ Sayılar 3:5-13^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sayılar 3:44-51^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sayılar 8:5-26^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Yaratılış 14:18^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sayılar 25:7-13^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b "1 Tarihler 24:3-5". 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
^ Talmud Bavli Hullin 24b, and Maimonides' Yad, Hilchoth Klei HaMiqdash 5:15
^ Hizkuni to Devarim chapter 18
^ T.B. ibid., and Maimonides' Yad, Hilchoth Biath HaMiqdash 7:12, and Hilchoth Klei HaMiqdash 3:8
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
^ Joel B. Wolowelsky, "On Kohanim and Uncommon Aliyyot" 10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tradition 39(2), Summer 2005
^ Kutsama metni Sayılar 6:23-37 15 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'de bulunur.
^ Ezgiler Ezgisi 2:8-9 ile bağdaştırılır
^ İsrail dışında eğer bir bayram Şabat gününe geliyorsa bu kutsamanın yapılması cemaatten cemaate göre farklılıklar gösterir.
^ "Çıkış 13:13". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2010.
^ ""Preparing for Passover and the Seder," the Jewish Virtual Library". 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Isaac Klein A Guide to Jewish Religious Practice, p. 387-388. (Conservative view prior to takkanah on Kohen marriages.)
Isaac Klein Responsa and Halakhic Studies, p. 22-26. (Conservative view prior to takkanah on Kohen marriages.)
K. Skorecki, S. Selig, S. Blazer, R. Bradman, N. Bradman, P. J. Waburton, M. Ismajlowicz, M. F. Hammer (1997). Y Chromosomes of Jewish Priests. Nature 385, 32. (Available online: DOI 4 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Full text (HTML) | Full text (PDF)14 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
Proceedings of the CJLS: 1927-1970, volume III, United Synagogue Book Service. (Conservative)
Mishnayoth:Seder Nashim. Translated and Annotated by Philip Blackman. Judaica Press Ltd., 2000. pp. 134–135

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Genetic Genealogy: Aaron and the Cohen Model Haplotype 12 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Laws of Birchat Kohanim - the Priestly Blessing12 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Chabad.org
Holy Matrimony? All about the Kohen or Jewish priest's prohibitions in marriage.12 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Cohen-Levi Family Heritage29 Ocak 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
High priest's official apparel depicted 15 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Çıkış 28:1-4". 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

[2] "Sayılar 1:47-54". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

[3] Sayılar 3:5-13^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] Sayılar 3:44-51^{[ölü/kırık bağlantı]}

[5] Sayılar 8:5-26^{[ölü/kırık bağlantı]}

[6] Yaratılış 14:18^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] Sayılar 25:7-13^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1t2435-8] "1 Tarihler 24:3-5". 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

[9] Talmud Bavli Hullin 24b, and Maimonides' Yad, Hilchoth Klei HaMiqdash 5:15

[10] Hizkuni to Devarim chapter 18

[11] T.B. ibid., and Maimonides' Yad, Hilchoth Biath HaMiqdash 7:12, and Hilchoth Klei HaMiqdash 3:8

[12] "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

[13] Joel B. Wolowelsky, "On Kohanim and Uncommon Aliyyot" 10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tradition 39(2), Summer 2005

[14] Kutsama metni Sayılar 6:23-37 15 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'de bulunur.

[15] Ezgiler Ezgisi 2:8-9 ile bağdaştırılır

[16] İsrail dışında eğer bir bayram Şabat gününe geliyorsa bu kutsamanın yapılması cemaatten cemaate göre farklılıklar gösterir.

[17] "Çıkış 13:13". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2010.

[18] ""Preparing for Passover and the Seder," the Jewish Virtual Library". 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Kohen nedir