Pesah, Fısıh veya Hamursuz Bayramı (İbranice: פסח Pesach), bir Yahudi bayramı ve festivalidir. Mısır’da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göç hikâyesini anar. Pesah, Yahudi takvimindeki Nisan ayının 15. günü başlar, bu tarih Kuzey Yarım Küre’de bahara denk gelir ve bayram 7 veya 8 gün kutlanır. Yahudi bayramları arasında en çok kutlanan bayramlardan biridir.

Göç anlatısında, kutsal kitap, Tanrı’nın; on belayı Mısırlıların üzerine musallat ederek, İsrail Çocuklarını kölelikten kurtarılmasına yardım ettiğini belirtir. On belanın sonuncusu, her evde ilk doğan çocuğun ölmesi olduğundan, İsraillilerden evlerini kuzu kanıyla işaretlemeleri istendi. Böylece, bu son bela onların evlerine dokunmadan üzerlerinden geçecekti. Belalarla başlayan bu hikâye ve göç, hamursuz bayramının kökenini oluşturdu. Bayramın adının tam olarak nereden geldiği üzerine tartışmalar olmasına rağmen genelde inanılan hikâye; Firavun İsrailliler’i özgür bıraktığında, İsrailliler, ekmek hamurunun mayalanmasını beklemeden terk ettikleridir. Bunu anmak adına, Hamursuz Bayramı boyunca mayasız ekmek yenir. Bayram bu nedenle “Mayasız ekmek yeme Festivali” olarak adlandırılır Matza (düz mayasız ekmek) hamursuz bayramının sembolüdür.

Şavuot ve Sukot’la birlikte, Hamursuz Bayramı, üç hac festivalinden (Şaloş Regalim) biridir. Bu üç bayramda bütün Yahudi topluluğu tarihi bir şekilde Kudüs’teki tapınağa haccettiler.^[1][2] Samiriler, hâlen Gerizim Dağı’nda bu hac ibadetlerini gerçekleştirir ama sadece erkekler toplu ibadetlere katılır.

Tarihi ve süresi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamursuz Bayramı (Pesah), genelde Gregoryen takviminin mart ya da nisanına denk gelen, Nisan ayının 15. gününde başlar. Tevrat’a göre Nisan, Yahudi takvimindeki festival yılının ilk ayıdır. Nisan’ın 14. günü kuzey ilkbaharı ekinoksundan sonraki, dolunaylı bir geceyle başlar, bu nedenle, Pesah bir ilkbahar festivalidir. Pesah’ın bahardan önce başlamamasına emin olmak için, antik İsrail’de, arpaların olgunlaşması baharın başladığını anlamak için bir test olarak görülmüştür.^[3] Böylece, arpalar olgunlaşmadıysa, bahar daha yakın değildi ve araya ilave edilen Adar II ayıyla, Nisan başlatılmazdı. Bu ayarlama, 4. yüzyıl itibarıyla matematiksel olarak yapılıyor.^[4]

İsrail’de Pesah (mayasız ekmek festivali) yedi gün kutlanır. Bayramın ilk ve son günleri resmî olarak tatildir. Bu iki günün arasında kalan günler Hol HaMoed (Festivalin hafta günleri) olarak adlandırılır. Diaspora Yahudileri bayramı sekiz gün kutlarlar. Sekiz gün olmasının nedeni bir zaman ayarlaması (ibadetlere katılmak, bulundukları yerin takviminin Kudüs’teki tapınağa endekslenmesi, v. b) olarak görülür veya Yahudilerin tehlikede oldukları zamanlarda, Yahudilere karşı gelecek saldırıların günlerini şaşırtmak amaçlı ortaya atılmış ve günümüze gelmiş olan bir alışkanlık olduğu düşünülüyor.^[5]

Karaim ve Samiri Yahudiler, modern Yahudi takviminden bir iki gün sapan Yahudi Takvimi versiyonunu kullanırlar. Örneğin 2009 da, Rabinik Yahudiler tarafından kullanılan takvime göre nisan 15 Modern takvimde Nisan 9 u karşılamaktadır. Karaimler ve Samiriler tarafından kullanılan takvimde ise Abib ya da Aviv 15, Miladi takvimde Nisan 11 i karşılamaktadır. Karaim ve Samiri Hamursuz Bayramları 6 gün süren Mayasız Ekmek Festivalinden sonra bir gün sürer.

Kutsal Kitapta[değiştir | kaynağı değiştir]

Tevrat’ta Hamursuz Bayramı olarak adlandırılan emirin yerine getirilişi Levililer Kitabın’da şöyle bulunmaktadır:

İlk ayda, ayın on dördüncü günü iki akşam arası Tanrı’nın Hamursuz Bayramıdır. Aynı ayın on beşinci günü hamursuz ekmeğinin Tanrıya ziyafetidir: Yedi gün boyunca hamursuz ekmeği yiyeceksin. İlk gün kutsal bir davet alacaksın; bayağı işler yapmayacaksın. Ve yedi gün Tanrıya ateşte yapılmış, pişirilmiş bir armağan sunacaksın; yedinci gün kutsal davettir; bayağı işler yapmayacaksın.(Levililer 23:5)

Tevrat’taki Hamursuz Bayramı ile ilgili düzenlemeler, evdeki bütün mayalı yiyeceklerin 15 Nisan’dan önce evden çıkarılması gerektiğini belirtir.(Göç 13:7) Temiz bir kuzu ya da keçi 10 Nisan’a kadar hazırlanmalı(Göç 12:3) ve 14 Nisan’da iki akşam arasında kurban edilmelidir. Ve 15 Nisan gecesi iç organları çıkarılmadan rosto yapılarak mayasız ekmek ve acı baharatla yenmelidir. Sabah gün doğumundan sonra kurban edilen hayvandan kalan hiçbir şey yenmez, yakılmalıdır. Orijinal Hamursuz bayramına ait olan Tevrat’taki düzenlemeler, yemeklerin nasıl yeneceğini de belirtir.

Tevrat’taki, Hamursuz bayramını ilgilendiren emirleri, hatırlamanın önemini vurgular. Yahudilere; onların bir zamanlar mısırda köleler olduklarını, tanrının onları onuncu musibetten koruduğunu ve onları bulundukları güvenli yerlere getirdiğini hatırlamaları gerektiğini belirtir. Bunun yanı sıra, Hamursuz Bayramını nesiller boyunca, Tanrıya adanmış olarak devam ettirmeleri gerektiğini belirtir. Çünkü bu günde Mısırdaki köleliklerinden, tanrının yardımıyla kurtuldular.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

“Pesah” fiili (İbranice: פָּסַח‎) Tevrat’ta ilk olarak, Yahudilerin Mısırdan göçlerini (Göç 12:23) anlatan bölümde ortaya çıkar. Kesin anlamı üzerine bazı tartışmalar olsa da, genel olarak inanılan anlamı, Tanrı’nın 10. musibet esnasında, İbranilerin evlerine dokunmadan, onların evlerinin üzerinden geçmesi olarak bilinir.

Pesah sözcüğü aynı zamanda, Hamursuz Bayramı’nda kurban edilmek için hazırlanmış kuzu ya da keçi (İbranice; Korban Pesah). Göçten dört gün önce, İbranilere bir kuzu hazırlamaları ve her gün temizliklerini kontrol etmeleri emredilmiştir. Nisanın 14. gününde, bu hayvanları kesip, kanlarıyla kapı eşiklerini işaretlemeleri de emredildi. Nisanın 15’i gece yarısına kadar kurban edilen hayvanı tüketmeliydiler. Mısır’ı onuncu musibet mahvederken, her aile (ya da birkaç aile birlikte) içinde kurban edilen hayvanın etinin de olduğu yemekleri yemek için toplandılar.

Sonraki yıllarda, Mişkan’ın varlığı süresince ve Kudüs’teki Tapınak döneminden sonra; Kobran Pesach, Hamursuz Bayramı Sederi’nde (15 Nisan) yenildi. Buna rağmen, Tapınağın yıkılmasıyla birlikte, ne kurban bahşedildi ne de yenildi. Kobran Pesach hikâyesi, Hamursuz Bayramı Sederi’nde anlatılır ve sembolik olarak, Seder Tabağı’nda rosto kuzu inciği ya da tavuk kanadı yenir.^[6]

Pesah adağı; Korban Pesah[değiştir | kaynağı değiştir]

Kudüs’teki Tapınak yıkılmadan önce, Hamursuz Bayramı’nın odak noktası, Paskal kuzusu olarak da bilinen, kurbandı (İbranice Korban Pesach.) Bir kuzuyu veya dağ keçisini tamamıyla bitirebilecek bir ailenin, Yahudi Tapınağı’nda, Nisan’ın 14’ünde (öğle vakti) kurbanlarını kesmeleri (Num 9:11), ve Nisan’ın 15’i gecesinde yemeleri gerekliydi (Göç 12:6.) Eğer bir aile, kurbanın hepsini bir oturuşta bitiremeyecek kadar küçükse, kurban birden fazla aile için yapılırdı. Kurban hiçbir mayalı yiyecekle sunulmadı (Göç 23:18) ve kafası, ayakları ya da iç organları çıkarılmadan (Göç 12:9), rostolaşması gerekliydi. Mayasız ekmekle (matza) ve acı baharatlarla (maror) yenmeliydi (Göç 12:9.) Kurbandaki hiçbir kemiğin kırılmamasına dikkat etmek gerekliydi (Göç 12:46) ve kurbandan, sabaha kadar hiç et kalmamalıydı (Göç 12:10, Göç 23:18.)

Hamursuz Bayramı kurbanları kutsal sunular olduklarından, sadece kurban getirmekle yükümlü kişilerin yemesine izin verilirdi. Bayram’da kurban adayamayanlar arasında; Dönmeler (Göç 12:43), hizmetçiler (Göç 12:45), sünnetsiz erkekler (Göç 12:48), ritüele uygun dönemde olmayanlar (adet dönemindeki kadınlar) ve Yahudi olmayanlar vardı. Kurban, en az 30 kişilik bir topluluğun önünde yapılmalıydı (Pesahim 64b.) Tapınak’ta Levililer Hallel’i söylerken rahipler de kurbanı gerçekleştirdiler. Kadın ve erkekler eşit bir şekilde sorumluydular kurbandan (Pesahim 91b.) Kadınlar da bayramın bütün ritüellerine katılmakla yükümlüydüler.

Günümüzde[değiştir | kaynağı değiştir]

Tapınağın yokluğunda, Korban Pesach mitsvası, Korban Mitsva Seder’inde anılır. 14 Nisan’ın öğlesinde okunur ve sembolik olarak da Seder tabağına rosto incik eti konulur. Seder yemeğinin sonunda, Afikoman’ın yenilmesi, Korban Pesach’ın yerini telafi olarak alır (Mishnah Pesachim 119a.) birçok Sefarad Yahudi, Korban Pesach anısına kuzu ya da keçi eti yer.

Hametz’den Arınma[değiştir | kaynağı değiştir]

Hametz (חמץ, “Mayalı yiyecek”) beş tip tahıl ürününün birinden yapılmış ve su ile karıştırılarak, ham bir şekilde 18 dakikadan az süreyle bekletilmiş bir üründür. Hamursuz Bayram’ı süresince, Hametz’in tutulması, barındırılması ve tüketilmesi, birçok Yahudi geleneğine göre yasaktır. Maya ve fermente ürünlerin kendileri, şarapta da görüldüğü gibi yasak değildir. Halakha’ya göre, bu tür Hametz’leri de tutmak yasaktır.

Hametz, karbonat ve kabartma tozu gibi ürünleri içermez. Bunlar mayalamada kullanılıyor gibi görülse de, bu tür ürünlerin mayalaması, biyolojik fermantasyonla değil kimyasal reaksiyonlarla gerçekleşir. Bu nedenle, gözleme veya krep gibi yiyeceklere izin vardır. Tabi maya ile yapılmış olmamaları şartıyla.

Torah’daki Hametz ile ilgili emirler şöyledir:

- *Bayramın birinci gününden önce evdeki bütün Hametz ve Hametz’le yapılmış ürünlerden arınılmalıdır. (Göç 12:15.) Bitirebilir, atılabilir (tarihte yakılırdı) ya da Yahudi olmayan kişilere verilebilir. - *Bayram süresince, Hametz ya da Hametz’le karıştırılmış yiyeceklerden kaçınılmalıdır (Göç 13:3, 12:20) - *Yaşama alanında (ev, ofis, araba v. b.) hiç Hametz bulundurulmamalıdır (Göç 12:19.)

Ritüellere riayet eden Yahudiler, Hamursuz Bayram’ından haftalar önce evi en detaylı şekilde temizleme telaşında olurlar. Böylece evlerinin her tarafından her bir zerre Hametz’i arındırırlar. Kurallar, zeytin büyüklüğü ve daha büyük miktardaki Hametz’lerden arınılması gerektiğini belirtir, ama çoğu zaman, bu arınma işlemi bu kuralı aşarak, mutfaktaki en küçük zerrelerin temizlenmesine kadar gider (Un veya mayanın mutfak tezgâhlarından iyice silinmesi.) Bu işlemi yaparken kullanılan gereçlerde bir yere saklanır ve bayram boyunca kullanılmaz. Bazı Amerikan, Avrupalı ve İsrail’deki oteller de bu temizliği yaparlar.

Mayalı yiyeceklerin aranması ve yakılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel olarak, Hamursuz Bayram’ından önceki gece, arta kalan Hametz’leri temizlemek için arama yaparlar. Bunu yaparken, (על ביעור חמץ – ' al biyur chametz, “mayalılardan arınırken”) duası okunur ve bir ya da birkaç kişi oda oda kontrol ederek, hiçbir köşede Hametz parçasının arta kalmadığına emin olurlar.

Bu aramayı, ışıkları söndürerek, mum ışığıyla, kuş tüyü ve tahta kaşıkla yapmak bir gelenektir. Mum ışığı köşeleri, gölge düşmeden daha etkili bir şekilde aydınlattığı için; tüyün köşedeki bütün kırıntıları almasından dolayı ve tahta kaşığında Hametz’leri topladıktan sonra yakılabilmesinden dolayı bu gereçler kullanılır.

14 Nisan sabahında, evde arta kalan bütün mayalı yiyecekler ve aramada bulunan bütün artıklar yakılır (s'rayfat chametz.) Evin lideri evde hiç Hametz kalmadığını, kalanların da toz kadar az olduğunu (biyur chametz) belirtir tekrar. Bayram esnasında evde bulunan Hametz, olabildiğince hızlı yakılmalıdır.

Hametz’in satılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Yiyeceklere göre daha değerli olan Hametz’ler (buğday’dan damıtılmış likör gibi) atılmak yerine, geri alınacak şekilde birine satılabilir. Bazı durumlarda, bu satıştan dolayı o tür ürünler evi hiç terk etmek zorunda kalmadan bir kasada saklanılabilir, çünkü satıldıktan sonra o evin kullanacağı bir ürün olmaktan çıkar ve yeniden alınana kadar kasada saklanırsa kurallara uyulmuş olunur. Bu satış durumu hahamlar tarafından düzenlenebilir.

Ayrı tabaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tevrat’ın, Hamursuz Bayram’ında Hametz tüketmeyi yasaklaması nedeniyle, bazı aileler, sadece Hamursuz Bayramı’nda kullanmak amaçlı farklı tabak, çatal, bıçak ve bardak setlerine sahiptir ve bu farklı gereçlere daha önce hiç Hametz bulaşmamıştır. Hametz’in bulaşmış olduğu mutfak gereçleri kaynar suda yıkanır ve yıl boyunca tekrar kullanılmaz.

Matza[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamursuz Bayramı’nın sembollerinden biri olan Matza, sadece su ve unla yapılan, pişirilirken devamlı karıştırılıp, kabarması engellenen mayasız ekmektir. Matza elle ya da makineyle yapılabilir. Elle yapılan Matza’ya shmura matzo denir ve bu tür Matza’yı genelde Ortodoks Yahudi toplumları tercih eder. Tevrat’ta Hamursuz Bayramı’nın özellikle ilk gününde Matza yenmesi hakkında ilahi bir emir vardır. Emir ayrıca, bayramın diğer günlerinde de Matza yenmesi gerektiğini söyler.

Tevrat’a göre Matza’nın yenilme sebebi, İbrani’lerin Mısır’ı çabucak terk etmelerini anmaktan doğdu.^[7] Hızlı bir şekilde Mısır’dan ayrılabilmeleri için ekmeğin kabarmasını beklemeyen İbrani’ler, düz ve mayasız Matza ile yola koyuldular. Bazı bilginler, Matza’nın, o dönemde, kolay korunduğundan ve hafif olduklarından, yola çıkanlar tarafından zaten tercih edildiğini ve İbrani’lerin bilerek Matza yaptıklarını öne sürerler. Bunu yanı sıra, Matza’nın fakirliği anımsatarak, insanlarda mağrurluk duygusunu artırdığını ve bir zamanlar köleliğin nasıl olduğunu sembolize ettiğini anlatan açıklamalar da mevcut.^[8]

İlk doğan çocuğun orucu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamursuz Bayramı’nın Sederi sabahında, evin ilk doğan erkek çocuğu oruç tutar (' ' ' ' 'Ta'anit B'khorot ' ' ' ' ' - ilk doğan orucu) ve bu oruç İbrani ilk doğanlarının hayatta kalmasını anar. Göç’e (Göç 12:29) göre, Tanrı Mısır’lı ilk doğan erkek çocukların hayatlarına son verirken, İbrani çocukları korudu. Buna rağmen, bir gelenek olarak sinagoglar, sabah ibadetinden sonra, Siyum töreni yapar. Tören yemeği yenilir ve ilk doğan orucunun zorunluluğu iptal edilir.

Pesah Sederi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahudi aileleri için, Hamursuz Bayramı’nın ilk gecesi, (İsrail dışındaki toplumlarda ilk iki gece) Seder (düzen) adı verilen özel akşam yemeği için toplanmak bir gelenektir. Masada bayramın önemini vurgulamak için en iyi yemek ve gümüş takımları bulunur. Bu yemek esnasında, Mısır’dan göç hikâyesi anlatılır. Anlatım esnasında, dört bardak şarap tüketilir. Gece ve bu anlatım farklı prosedürler olarak 15 kısımdır:

1. Kadeish קדש – Kiduş duasının okunması ve ilk bardaktaki şarabın içilmesi.
2. Urchatz ורחץ – Ellerin dua okunmadan yıkanması.
3. Karpas כרפס – Karpas’ın (kereviz veya maydanoz) suya banılması.
4. Yachatz יחץ – Matza’nın kırılması; büyük parça (afikoman) sonra Tzafun adı verilen ritüel esnasında yenilir.
5. Maggid מגיד – Göç hikâyesinin anlatılması, “dört soru” nun okunması ve ikinci şarabın içilmesi.
6. Rachtzah רחצה – Ellerin ikinci defa yıkanması- dua okuyarak.
7. Motzi מוציא – Ekmek ürünleri yemeden önce yapılan geleneksel dua.
8. Matzo מצה – Matza yemeden önceki dua.
9. Maror מרור – Maror’un yenilmesi.
10. Koreich כורך – Matza ve Maror’dan yapılmış sandviçin yenilmesi.
11. Shulchan oreich שולחן עורך – “masayı hazırlama” – bayram yemeğinin servis edilmesi.
12. Tzafun צפון – Afikoman’ın yenilmesi.
13. Bareich ברך – Yemekten sonraki dua ve üçüncü şarabın içilmesi.
14. Hallel הלל – Hallel’in okunması, geleneksel olarak festivallerde okunur; dördüncü şarabın içilmesi.
15. Nirtzah נירצה – son

Bu 15 kısım, Kudüs’teki Tapınakta izlenen 15 kısımla paraleldir.^[9]

Seder, masadaki çocukların ilgisini artırmak için; sorular, cevaplar ve olağandışı aktivitelerle doldurulur. Ayrıca çocuklar göç hakkında sorular sorduklarında fındık ve şekerlemelerle ödüllendirilir. Şarkılar ve tartışmalarla geçer Bayram Sederleri.

Maror[değiştir | kaynağı değiştir]

Maror, Mısır’daki köleliğin ne kadar acı olduğunun sembolüdür. Tevrat'taki şu sözler, o sembolizmi anlatır: "Ve hayatlarını ağır işlerle; çamurla, tuğlalarla ve tarladaki her tür işle acılaştırdılar. Onların yaptırdıkları her iş ağır işlerdi" (Göç 1:14.)

Dört bardak şarap[değiştir | kaynağı değiştir]

Rabinik kurallara göre, Seder’de dört bardak şarap içilmelidir. Bu hem erkek hem de kadın için geçerli olan bir kuraldır. Mişna (Pes. 10:1) der ki: İsrail’deki en fakir adam bile içmekle yükümlüdür. Her bardak Seder’in farklı bir kısmıyla bağlantılıdır: birincisi Kiduş için, ikincisi Göç’ün anlatılmasıyla, üçüncü bardağın içilmesi Birkat Hamazon’u sonuçlandırır ve dördüncü kadeh ise Hallel’le bağlantılıdır.

Çocukların katılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çocuklar, Hamursuz Bayramı Seder’inde çok önemli bir role sahip. Geleneksel olarak, çocukların Seder hakkında; Mah, Nishtana, HaLeila, Hazeh (Neden bu gece diğer bütün gecelerden farklıdır?) sözcüklerinden başlayarak, soru sormaları beklenir. Sorular, yemekteki sembollerin öneminin konuşulmasını sağlar. Çocukların sorduğu bazı sorular şöyledir:

• Neden bu gece diğer bütün gecelerden farklıdır?
• Diğer günlerde (akşam yemeğinde) mayalı ya da mayasız ekmek yiyoruz, neden bu akşam sadece mayasız ekmek yiyoruz?
• Diğer günlerde (akşam yemeğinde) her türlü sebzeyi yiyebiliyoruz, ama neden bu akşam sadece acı baharatlar yiyoruz?
• Diğer bütün günlerde (akşam yemeğinde) yiyeceklerimizi banmıyoruz, ama neden bu gece iki defa banıyoruz?

Seder’in lideri ve diğer büyükler, çocuklara Göç’ten bahsetmenin ne kadar önemli olduğunu söyler ve dualarla, hikâyelerle Göç’ü onlara anlatır. Ayrıca kendi yorumlarını katarak, Göç’ün dünya’ya getirileri ve özgürlük üzerine etkilerini anlatır.

Afikoman[değiştir | kaynağı değiştir]

Seder’in tamamlayıcı bir parçası olarak, afikoman, masada çocukları heyecanlandırmak ve ilgilerini artırmak için kullanılır. Seder’in dördüncü kısmında (Yachatz), Matza’yı ikiye böler lider. Büyük parçasını afikoman olarak bir kenara bırakır. Birçok aile afikomanları, çocukları Seder boyunca uyanık ve ilgili tutmak için bir yerlere saklar ve bulanlara ödüller verir.

Bitiş şarkıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Hallel’den sonra, dördüncü kadehteki şarap da içilir, ve katılımcılar dua okur. Bu kısımdan sonra, Tanrı’nın merhametini ve lütfünü anlatan lirik dualar söylenir. Yahudi halkın sürgün ve zorlu hayatla geçen tarihleri boyunca hayatta kaldıkları için Tanrı’ya teşekkür edilir. “' ' ' Echadi Mi Yodea? ' ' ' ' '” (Kim bir’i bilir?) şen şakrak bir şarkıdır ve çocukların (ve büyüklerin) genel kültürlerini test eder. “Chad Gadiyah” gibi bazı şarkılar alegoriktir.

Hol Hamoed[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail’de, Hamursuz Bayramı yedi gün sürer ve bu yedi günün ilki ve sonuncusu büyük Yahudi tatillerindendir. Ortodoks ve Muhafazakâr toplumlarda, Şabat’taki birçok kuralın geçerli olduğu bu iki günde çalışılmaz. Birinci günce bir Seder gerçekleşir.

İsrail dışında, Ortodoks ve Muhafazakâr toplumlarda, bayram sekiz gün sürer, ve bayramın ilk iki ve son iki günleri tatildir. Seder iki defa gerçekleşir, ilki ilk gün ikincisi ikinci gün olarak. Aradaki günlerde gerekli işler yapılabilir. Reformist Yahudiler, bayramı yedi gün kutlar ve Seder ilk ve son gün gerçekleşir.

Sukot Bayramı gibi, Hamursuz Bayram’ının ara günleri Hol Hamoed (festival günleri) olarak bilinir ve yarı-festival statüsü verilmiştir. Bu günler aileler için dışarı çıkıp, piknik yaptığı, Matza’larla, meyvelerle, sebzelerle ve ev yapımı şekerlemelerle süsledikleri eğlencelerle geçirdiği zamanlardır.

Omer’in Sayılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamursuz Bayramı’nın ikinci gecesi itibarıyla (16 Nisan), Yahudiler Omer’i saymaya başlar. Bu sayış, yaklaşan Şavuot’u hatırlatmak amaçlı olan, Şavout’tan 50 gün önce başlayan bir süreçtir. İlk geceden itibaren, ’Bugün Omer’deki ilk gün,’ ikinci gün, ‘Bugün Omer’deki ikinci gün diye sayılır. Bu sayış ayrıca haftaları da içerir, böylece, yedinci gün özellikle anılır: “Bu gün yedinci gün, Omer’deki ilk hafta.” Sekizinci gün, “Bugün sekizinci gün, Omer’deki bir hafta ve bir gün,” gibi.

Omer’in sayılmasıyla ilgili bir diğer açıklama, Hamursuz Bayramı’yla Şavuot arasındaki bağı gösterdiğidir. İbrani’lerin Göç’le birlikte kavuştukları fiziksel özgürlük, Sina Dağı’nda, Tevrat’la birlikte kazandıkları ruhsal özgürlükle devam eden bir sürecin sadece başlangıcıydı.

Hamursuz Bayramı’nın yedinci günü[değiştir | kaynağı değiştir]

Shvi’i shel Pesach (שביעי של פסח “Pesah’ın yedinci günü) özel dualara ve özel festival yemeklerine sahip olan başka bir kutsal gündür. İsrail dışındaki diaspora Yahudileri, bu yedinci günü, Hamursuz Bayram’ının yedinci veya sekizinci günü kutlar. Bu günde, İsrail evlatlarının Kızıl Deniz’e ulaşmaları ve o günün mucizeleri olan; Kızıl Deniz’in ikiye yarılması, Mısır’lı asker ve atlılarının suya gömülmeleri ve Kızıl Deniz’in içinden geçişleri anılır. Midraş’a göre, gerçekleşen mucizeyi anlatması için sadece Firavunun canı bağışlandı.

İkinci Pesah[değiştir | kaynağı değiştir]

İbrani takvimindeki Lyar ayının 14’ünde, “İkinci Pesah” (Pesach Sheni) adı verilen, ilk Pesah’ın telafisi olan ikinci bir Pesah günü vardır ve bu Tevrat’ta geçer. Bu telafi, ilk Pesah’ta kurban adayamamış, fiziksel olarak bayrama uygun olamamış, Pesah ritüellerinde kuralları bozmuş Kurban kemiklerinin kırılması gibi) veya Kudüs’ten uzakta olan insanlar için geçerlidir.

Günümüzde, Pesach Sheni, küçük çağlı bir kutsal olarak kutlanır ve tutucu Yahudiler dışında pek hatırlanmaz. Özel dualar veya takip edilmesi gereken kurallar yoktur. Tek bir fark vardır, o da gelenek hâline gelmiş olan, sadece bir parça Matza yemek.

Geleneksel yiyecekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Evlerin sekiz gün boyunca mayalı yiyeceklerden arındırılmış olması nedeniyle, Yahudi ev sakinleri, Hamursuz Bayramı haftası boyunca farklı yemekler yer. Bunların bazıları:

• Matzah Brei – Yumurta ve yağla yumuşatılmış, kızarmış matza. Tuzlu veya tatlı servis yapılır.
• Matzo Gevreği – Suda kaynatılmış matza yemeği. Genelde süt ve yağ ile servis edilir.
• Matzo Kugel – Erişte yerine Matza ile yapılan, Kugel adı verilen yemek.
• Haroset – Şarap içinde doğranmış fındık ve elmalar.
• Chrain – Yaban turpu ve pancar çeşnisi
• Balık – Pişirilerek ya da çekilmiş balık parçalarıyla yapılmış balık yemekleri.
• Matza ile yapılmış minik yuvarlak köftelerin içinde olduğu tavuk çorbası.
• Üzümlü ya da safranlı pilav. Sefarad ve Mizrahi Yahudiler, pilavı, Hamursuz Bayramı’nın önemli bir parçası olarak görürler. Hasidik ve Aşkenaz Yahudiler, gelenek (minhag) olduğu için pilav yemezler.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]