On İki İmam

On İki İmam veya On İki İmamlar, İslâm Dîni'nin Şiî mezheplerinden biri olan İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye (veya Onikiciler; fıkhî mezhep olarak Câferîlik ile Alevîlik) Onikicilik itikadındaki imâm silsilesine verilen addır. Ehl-i Sünnet vel Cemaat inancında da On İki İmamlar'a saygı gösterilir. Ehl-i Beyt'ten Ali ile başlayan On İki İmamlar; Muhammed'in torunlarından Hüseyin bin Ali'nin soyundan devam eder.

Şiîlik / Alevî-Câferî ve Sünnîlik arasındaki farklı görüşler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsnâaşeriyye'ye göre İslâm'ın meşrû halifeliği (velâyet gereği) On İki İmâm'a aittir. İmâmet adı verilen bu husus, Câferî fıkhının temel kaynağını oluşturur. Şiî ve Alevî-Câferî Müslümanların, Sünnîlerden farklı İmam Mehdi beklemektedirler. İmam Mehdi dışındaki İmâmı, Sünnîler kabul etmezler ve Bâtıl zannederek şiddetle reddederler. Fakat Sünnîlikte, Alevîlerin nesebi olan ve Alevî-Câferîlik'teki On İki İmamlar yerine, Sünnîlerin kendilerine halife seçtikleri Ebu Bekir, Ömer, Osman ve Muaviye'yi kabul ederler. Mehdî'nin ortaya çıkmasında görüşler farklıdır. Mâsum (günahsız ve hatasız olmak) sıfatının yalnız Peygamberlere has olduğu gibi, On İki İmamlar'ın herhangi hata veya günah işlemediklerinden dolayı On Dört Mâsum (günahsız ve hatasız olmak) denir ve kaynak olarak da Kur'an-ı Kerîm'deki Ahzâb Sûresi 33. Ayeti buna dair delildir.

Muhammed, Ali el-Mûrtezâ ve Fatıma Zehra'nın isimlerini de ihtiva eden bir haliyle On İki İmâm'ın adlarının İslam hat sanatı ile yazılımı.

On İki İmâm listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

On İki İmâm, sırasıyla şu şekilde sıralanır:

No	İmâm Adı	Künyesi	Nesebi	Lâkabı	Yaşadığı tarihler
1	Ali (علي)	Ebu-l Hasan (أبو الحسن)	İbn Ebu Talib (إبن أبي طالب)	Emir-el Mu'minin^[1] (أمیر المؤمنین) El-Mûrtezâ (Beğenilmiş, seçilmiş. Makbûl. Rağbet gören. Beğenilen.) (المرتضى) Birinci Ali^[2]	599 – 661
2	Hasan bin Ali (ألحسن)	Ebu Muhammed (أبو محمد)	İbn Ali ibn Ebu Talib (إبن علي إبن أبي طالب)	El-Müctebâ (Seçilmiş. Kıymetli) (ألمجتبی) İkinci Ali^[2]	624 – 670^[3] 3–50^[4]
3	Hüseyin bin Ali (ألحسین)	Ebu ʿAbdillah (أبو عبد الله)	İbn Ali ibn Ebu Talib (إبن علي إبن أبي طالب)	Seyyid eş-Şühedâ (Şehidlerin efendisi) (سید الشھداء) Üçüncü Ali^[2]	626 – 680^[5] 4–61^[6]
4	Ali bin Hüseyin (علي)	Ebu Muhammed (أبو محمد)	İbn el-Hüseyin (إبن الحسین)	Zeyn el-bidîn (زین العابدین) ^[7] (Secde eden; Kulların ziyneti) Dördüncü Ali^[2]	658/9^[7] – 713^[8]
5	Muhammed el-Bakır (محمد)	Ebu Cafer (أبو جعفر)	İbn Ali (إبن علي)	El-Bâkır (ألباقر) ^[9] (Alîm) Beşinci Ali^[2]	676–734^[9] 57–114^[9]
6	Ca'fer es-Sâdık (جعفر)	Ebu ʿAbdillah (أبو عبد الله)	İbn Muhammed (إبن محمد)	Es-Sâdık (ألصادق) ^[10] (Dürüst) Altıncı Ali^[2]	699–765^[10] 83–148^[10]
7	Musa el-Kâzım (موسی)	Ebu İbrahim (أبو إبراھیم)	İbn Câfer (إبن جعفر)	El-Kâzım (ألکاظم) ^[11]^[12] (Sâkin) Yedinci Ali^[2]	745–799^[12] 128–183^[12]
8	Ali er-Rıza (علي)	Ebu-l Hasan (أبو الحسن)	İbn Musa (إبن موسی)	Er-Rıza (ألرضا) ^[11]^[13] (Lâtif) Sekizinci Ali^[2]	765–818^[13] 148–203^[13]
9	Muhammed el-Cevâd (محمد)	Ebu Cafer (أبو جعفر)	İbn Ali (إبن علي)	El-Cevâd (الجواد) Muhammed Takî (التقي) ^[14] (Cömert) Dokuzuncu Ali^[2]	810–835^[14] 195–220^[14]
10	Ali Naki (علي)	Ebu-l Hasan (أبو الحسن)	İbn Muhammed (إبن محمد)	El-Hâdî (ألھادي), Ali en-Nakî (ألنقي) ^[15] (Mürşîd, Hâlis) Onuncu Ali^[2]	827–868^[15] 212–254^[15]
11	Hasan el-Askerî (ألحسن)	Ebu Muhammed (أبو محمد)	İbn Ali (إبن علي)	El-Askerî (ألعسکري) ^[16] (Neferî) On birinci Ali^[2]	846–874^[16] 232–260^[16]
12	Muhammed Mehdi (محمد)	Ebu Kasım (أبو قاسم)	İbnü'l-Hasan (إبن الحسن)	El-Mehdi (ألمھدي) ^[17] (Delil) On ikinci Ali^[2]	868 255

On İki İmam ile Sûfilik ve Şiîlikteki diğer önemli şâhsiyet, tarikât, ve mezhepler arasında mevcût tarihî yakınlıkların basitleştirilmiş şeması:[değiştir | kaynağı değiştir]

Haşim bin ʿAbd Menâf

Haşimoğulları

ʿAbd el-Muttalib bin Haşim

Amine bint Vehb

ʿAbd Allâh bin ʿAbd el-Muttalib

Ebû Tâlib

Ez-Zûbeyr

Hamza

`Abbâs‘binʿAbd‘el’Muttalib

Hatice bint Hüveylid

Muhammed

ʿAbd Allâh bin `Abbâs

Fatıma

Ali

Havlet bint Câ'fer

`Alî bin ʿAbd Allâh

Selman-ı Farisî

Hasan bin Ali

Hüseyin Seyyid eş-Şühedâ

Muhammed bin Hanefiyye

Abbâsîler

Muhammed "el-İmâm" bin `Alî bin el-`Abbâs

Hasan bin Zeyyîd

Zeyyîd bin Hasan

Hasan el-Mû'tenâ

Zeynelâbidîn

Keysanilik

Bû'Müslim’îyye

Mazdekçilik

Taberistan Alavîleri

Hasan bin Zeyd

ʿAbd Allâh el-Kâmil

Muhammed el-Bakır

Zeyd bin Ali eş-Şehid

Sinbâd

Neo’Mazdekçilik

İbrahim bin ʿAbd Allâh

Muhammed bin ʿAbd Allâh (Muhammed bin Abdullah el-Mehdi)

İdris bin ʿAbd Allâh
İdrîsîler (Zeyd’îyye)

İmamet

Zeydilik

El-Mukanna’îyye

Hurremiyye
(Babek Hûrremî)

Yahya bin ʿAbd Allâh

Zû'n-Nûn el-Mısrî

Câ’bir bin Hayyân^[18]

Câʿfer es-Sadık^[19]

Hasan bin Zeyd'ül-Alevi

Kızılbaş

Gnostisizm

Beyazid-i Bestami

ʿAbd`Allâh‘el’Eftâh‘bin’Câʿfer‘i’Sâdık

İsmail bin Ca‘fer es-Sâdık

Musa el-Kâzım

Çepniler

Tahtacılar

Fethîlik (Eftâh’îyye)

Vâfî Ahmed (ʿAbd Allâh bin Muhammed bin İsmâ‘il) el-Vâfî

Muhammed‘bin’İsmâ‘il‘eş’Şâkir (Yediciler)

Ali er-Rızâ

Taberistan Zeydî-Alavîler Emîrliği

Melamilik

Muhammed bin ʿAbd Allâh el-Eftâh

Takî Muhammed (ʿAhmed bin ʿAbd Allâh bin Muhammed) et-Tâkî

İsmaililik (İsmâ‘il’îyye/Yedicilik)

Muhammed el-Cevâd

Tavvûsîlik (Tavvûs’îyye/Altıcılık)

Bâtınîlik (Bâtınî İsmâ‘il’îyye)

Ezoterizm

Tasavvuf

Razî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed bin ʿAbd Allâh) ez-Zeki

Kufeli Hamdân Kârmat (Karmatîyye/Yediciler)

Ali el-Hâdî

Vâkıfîlik (Vâkıf’îyye)

Mitraizm

Sâbiîlik

Mehdi (Fatımi)

Ebû-Saʿid Hasan bin Behrâm Cennâbî (Bahreyn)

Hasan el-Askerî

Muhammed‘bin’Ali‘en’Nakî

Muhammedîlik (Muhammed’îyye)

Muhammed ed-Derezî

Fâtımî Devleti

Karmatîlik (Yediciler/elʿBakl’îyye)

Muhammed el-Mehdi

FazlʿAllâh Esterâbâdî (Hurûfilik)

Muhammad bin Nusayr

Dürzîlik

Mustalilik

Nizarîlik

On İki İmam

Hurûfilik

Nusayrilik

Mecîd’îyye/Hâfız’îyye

Tâyyîb’îyye

Türkistan Aleviliği

Kabbalah

Sünnî Buhra

DavudîʿBuhra’1094

Alamut Kalesi
(Sabbahiyye)

Muhammed Kebir Arizî

Mahmud Pâsikhânî

Câʿferî Buhra (1426)

Patanî Buhra (1538)

SüleymanîʿBuhra’1591

Alavî Buhra (1625)

Tâcü’l-rifîn Ebu’l Vefâ Vefâîlik (Vefâ’îyye)

Nûktâvîlik (Hurûfilik)

Hebtiahs Buhra (1754)

Etbeî’MelekʿBuhra’1840

İleri Davudî Buhra (1977)

Tac’ed-Dîn Geylânî Halvet’îyye/Zahid’îyye

Ebu’l Bekâ Baba İlyas Bâbâîlik (Bâbâ’îyye)

Seyyid Nesîmî (Hurûf’îyye)

Yusuf Hemedanî Melâmet’îyye/Kalender’îyye

Ûveys bin mir-î Karenî (Üveys’îyye)

İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)

Safî’ûd-Dîn İshak Safev’îyye

Baba İshak İshak’îyye

Dedebabalık (Bektaş’îyye)

Ahmed Yesevî Yesevilik / Melâmet’îyye

Hallâc-ı Mansûr
(En-el Hak)

Cûneyd El-Bağdâdî

Sadr’ed-Dîn Mûsa / Hoca lâ’ed-Dîn li

Hâmid’ûd-Dîn-i Veli / Hacı Bayram-ı Veli

Ahmed er-Rifâi

Kutb’ûd-Dîn Haydar Kalenderilik / Yesevilik

Muhy’ûd-Dîn-i rabî
(Sufi metafiziği)

Abdülkâdir Geylânî (Kadir’îyye)

Şeyh İbrahim Cûneyd / Haydar

Bayram’îyye/Celvet’îyye Azîz Mahmûd Hüdâyî

Rıfâ’îyye

Hacı Bektaş-ı Veli Haydarîlik / Ekberîlik

Sadr’ed-Dîn Konevî (Ekber’îyye)

Yefâ’î / Şah Ni'metullah-i Veli

Sultân Ali Mirza Safevî Devleti / I. İsmail

Sarı Saltık Dede (Saltuk’îyye)

Galip Hasan Kuşçuoğlu

Ahî Evran / Ahilik

Kızılbaş

İsnâ‘aşer’îyye

Galibi Tarikatı

Burhan’ed-Dîn Hâlil’ûllâh

Alevilik

Kürt Alevîliği

Bektaşilik

Nûrbakş’îyye

Câʿfer’îyye

Yâresânîler

Êzidîler

li’îyye

Harabât’îyye

Usûlî

Ahbârî

Pir Sultan Abdal

Celâl’îyye

Afşarlar

Luviler

Kabalizm

Kul Himmet

Kaçar Hanedanı

Işık Alevîliği

Şeyhilik

Babilik

Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî

Ezelî Bâbîler

Bahâîlik

İran

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Nasr, Seyyed Hossein. "Ali". Encyclopædia Britannica Online. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2007.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. 2004. ISBN 978-0-02-865769-1.
^ "Hasan". Encyclopædia Britannica Online. 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ Tabatabae (1979), pp.194–195
^ "al-Husayn". Encyclopædia Britannica Online. 31 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ Tabatabae (1979), pp.196–199
^ ^a ^b Madelung, Wilferd. "'ALÈ B. AL-HUOSAYN". Encyclopaedia Iranica. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ Tabatabae (1979), p.202
^ ^a ^b ^c Madelung, Wilferd. "AL-BAQER, ABU JAFAR MOHAMMAD". Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ ^a ^b ^c Tabatabae (1979), p.203–204
^ ^a ^b Madelung, Wilferd. "'ALÈ AL-HAÚDÈ". Encyclopaedia Iranica. 21 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2007.
^ ^a ^b ^c Tabatabae (1979), p.205
^ ^a ^b ^c Tabatabae (1979), pp.205–207
^ ^a ^b ^c Tabatabae (1979), p. 207
^ ^a ^b ^c Madelung, Wilferd. "'ALÈ AL-HAÚDÈ". Encyclopaedia Iranica. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ ^a ^b ^c Halm, H. "'ASKARÈ". Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ "Muhammad al-Mahdi al-Hujjah". Encyclopædia Britannica Online. 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^ Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
^ Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)

Bibliografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc.
Encyclopædia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. ISBN 1-56859-050-4.
Martin, Richard C. Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; vol.1. MacMillan. ISBN 0-02-865604-0.
Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. 2004. ISBN 978-0-02-865769-1.
Corbin, Henry (1993). History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard. London; Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies. ISBN 0-7103-0416-1.
Momen, Moojan (1985). An Introduction to Shi`i Islam: The History and Doctrines of Twelve. Yale University Press. ISBN 0-300-03531-4.
Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (1988). The Just Ruler (al-sultān Al-ʻādil) in Shīʻite Islam: The Comprehensive Authority of the Jurist in Imamite Jurisprudence. Oxford University Press US. ISBN 0-19-511915-0.
Tabatabae, Sayyid Mohammad Hosayn (1979). Shi'ite Islam. SUNY press. ISBN 0-87395-272-3.

[Ali_in_Britannica-1] Nasr, Seyyed Hossein. "Ali". Encyclopædia Britannica Online. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2007.

[Alevi-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. 2004. ISBN 978-0-02-865769-1.

[Hasan_in_Britannica-3] "Hasan". Encyclopædia Britannica Online. 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[4] Tabatabae (1979), pp.194–195

[Husayn_in_Britannica-5] "al-Husayn". Encyclopædia Britannica Online. 31 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[6] Tabatabae (1979), pp.196–199

[Ali_ibn_Husayn_in_Iranica-7] Madelung, Wilferd. "'ALÈ B. AL-HUOSAYN". Encyclopaedia Iranica. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[Tabatabae-8] Tabatabae (1979), p.202

[Muhammad_al-Baqir_in_Iranica-9] Madelung, Wilferd. "AL-BAQER, ABU JAFAR MOHAMMAD". Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[Jafar_al-Sadiq-10] Tabatabae (1979), p.203–204

[Ali_al-Reza_in_Iranica-11] Madelung, Wilferd. "'ALÈ AL-HAÚDÈ". Encyclopaedia Iranica. 21 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2007.

[Musa_al-Kazim-12] Tabatabae (1979), p.205

[Ali_al-Reza-13] Tabatabae (1979), pp.205–207

[Muhammad_al-Taqi-14] Tabatabae (1979), p. 207

[Ali_al-Hadi_in_Iranica-15] Madelung, Wilferd. "'ALÈ AL-HAÚDÈ". Encyclopaedia Iranica. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[al-Askari_in_Iranica-16] Halm, H. "'ASKARÈ". Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[al-Hujjah_in_Britannica-17] "Muhammad al-Mahdi al-Hujjah". Encyclopædia Britannica Online. 17 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.

[18] Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)

[19] Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

12 imam anlamı nedir