Ahî Evran

Ahî Evran
Ahî Evran
Doğum	Mahmud bin Ahmed Nasirûddin; 1171; Hoy
Ölüm	12 Nisan 1261 (90 yaşında); Kırşehir
Defin yeri	Kırşehir, Pîr Ahî Evran Velî Türbesi
Milliyet	Türkmen (Türk)
Diğer ad(lar)ı	Pîr Ahî Evran Velî
Meslek	Filozof, Şair, Pîr ve Tasavvuf limi
	Dini ; İslam (Alevî-Bektâşî)

Ahî Evran, Pîr Ahî Evrân Velî veya tam adıyla Pîr Mahmud bin Ahmed Nasirûddin Ahî Evran bin Abbas Velî (1171 - 12 Nisan 1261) 13. yüzyılda yaşamış Ahilik teşkilatının kurucularından ve debbağların piri.

Gerçek kişiliği menkıbeler içinde kaybolmuş bir tarihî şahsiyettir. Horasan'ın Hoy kasabasında doğan Ahî Evran, uzun bir yolculuğun ardından Horasan'dan geldiği Anadolu'da seyyid Hacı Bektaş Velî'nin Alevî-Bektâşî, tasavvufî Türkmen tarikatına bağlanmış, kendi adıyla adlanan Ahîlik Teşkilât'ın kurucusu olmuştur. Debbağların (dericilerin) Alevî Türkmen pîr ve şeyhi, 32 çeşit esnaf ve sanatkârın lideridir.

Hayâtı ve şâhsiyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahî Evran'nın doğum tarihi kesin olmamakla birlikte 1171 yılında İran'ın Hoy kasabasında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Hoy kasabası daha Büyük Selçuklu hükümdârı Tuğrul Bey'den beri Türkmen yerleşim bölgesidir.^[1]

Ahî Evran'ın çocukluğu ve tahsil devresi Azerbaycan'da geçmiştir. Bundan sonra Horasan ve Maveraünnehir bölgesine gelip o yöredeki büyük üstadlardan dersler almıştır. 1203 veya 1204 yılında Bağdat'a gelmiş ve burada tanıştığı Evhaddü'd Din Kirmanî'nin tavsiyesiyle Abbasi halifesi Nasır Lidinillah'ın kurmuş olduğu Fütüvvet Teşkilâtına katılmış ve bu teşkilatın önde gelen şeyhleriyle temas kurma imkânı bulmuş, başta Kirmanî olmak üzere birçok üstaddan istifade etmiştir. O dönemde Bağdat'ın ilim ve irfan merkezi olması, Ahi Evran'ın çok yönlü bir fikir adamı olarak yetişmesini sağlamıştır.^[2]

1204 yılında Anadolu Selçukluları sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev'ı göndermiş, buna karşılık bazı ilim adamları ile birlikte Ahi Evran da Anadolu'ya gelmiştir. Ahi Evran Kayseri'ye yerleşmiş ve Fütüvvet Teşkilâtından esinlenerek ilk Ahi Teşkilâtını burada kurmuştur. Keyhüsrev tarafından desteklenen teşkilâtın lideri olan Debbağ Ahi Evran Kayseri'de pek çok sanatın icra edildiği sanayi sitesinde hizmet vermiştir.^[3]

1227 ile 1228 yılları arasında muhtemelen Sultan I. Alaeddin Keykubad'ın arzusuyla Konya'ya yerleşen Ahi Evran, burada da sanatını icra etmiştir. Fakat Ahilerin en büyük hamisi olan Sultan I. Alaeddin Keykubad, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in tertiplediği bir suikast sonucu öldürülünce, pek çok Ahi ve Türkmen cezalandırılmış, Ahi Evran de hapsedilmiştir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra 1245 yılında serbest bırakılan Ahi Evran, Denizli'ye geçmiştir. 1247'de, Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi'nin Mevlana'nın hocası Şems-i Tebrizi'nin öldürülmesinde parmağı olduğu iddiası yayılmıştır.^[4] Ayrıca Ahi Evran ile Alaeddin Çelebi'nin bu süreçte birlikte olduğu ve Mevlana ve hocası Şems-i Tebrizi ile Ahi Evran arasında çekişme olduğu bilinmektedir.^[5]^[6] Bu olaydan sonra da Kırşehir'e gidip yerleşir ve hayatının sonuna kadar (15 yıl^[4]) burada kalır.^[7]

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ömrünün sonlarına doğru Anadolu Selçuklu Devletindeki taht mücadelelerine karışır ve II. İzzeddin Keykavus tarafını tutar. Mevlana ve çevresi ile siyasi ihtilafa düşer. Bu ihtilafta da Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi Ahi Evran'ın yanındadır. Mevlana'nın diğer oğlu Sultan Veled'in, Ahi Evran'ın ölümü üzerine yazdığı rubaide geçen ay tutulmasına dayanarak 12 Nisan 1261'deki meydana gelen parçalı ay tutulması aynı zamanda Ahi Evran'ın ölüm günüdür. (İÜ Fen Fakültesi Astronomi Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Tarık Gökmen'e göre)^[8] Anadolu'nun Moğol istilası sırasında Moğollar tarafından öldürüldüğü iddia edilir. Bir başka iddia ise Mevlana'nın müridi olan Nurettin Caca Bey tarafından öldürüldüğüdür.

Diğer bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahi Evran, 1205 yılında Kermani'nin kızı Fatma Bacı ile evlendi. Ahiliğe kadınlar giremediği için Fatma Bacı da Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuş ve Kadın Ana olarak tanınmıştı. Ahi Evran’ın şeyhliği altında 13. yüzyılda Ankara ve Kırşehir’de toplanan Ahiler, kısa sürede Selçuklu şehirlerine yayılmışlardı. Osmanlı devletinin kuruluşunda etkili olmuşlardır.

Velâyetnâme adlı eserinde Hacı Bektaş-ı Velî'nin sık sık Kırşehir'i ve Ahi Evran'ı ziyareti, onunla sohbetlerini anlatır. 13. yüzyıl'da Anadolu'dan geçen ünlü seyyah İbn-i Batuta da Burdur, Gölhisar, Ladik, Milas, Gerçin, Konya, Niğde, Aksaray, Kayseri, Sivas, Gümüş, Erzincan, Erzurum, Birgi, Tire, Manisa, Balıkesir, Bursa, Görele, Geyve, Yenice, Mudurnu, Bolu, Kastamonu, Sinop gibi Anadolu şehirlerindeki ahi zaviyelerinden bahsetmekte ve buralarda misafir olduğunu zikretmektedir.^[9]

Kırşehir'de adını taşıyan Ahi Evran Üniversitesi, 2006 yılında kurulmuştur. Ayrıca adının içinde "Ahi Evran" bulunan birçok lise ve mahalle adı vardır.

Folklorik Ahî Evran[değiştir | kaynağı değiştir]

Mudurnu’daki tabakların (sepicilerin) inanışına göre Ahi Evran Muhammed’in ve Ali’nin çağdaşı olup, buradan derlenen bir anlatıda ‘Evranlar (ejderhalar) gibi savaştı’ diye Ali ona kızını vermiş; Medine’de düğünü yapılmıştır. Gelen koyunların derisi yığılmış; Ahi Evran onları sepilemiş, boyamış, çeyiz gibi asmış. Ali kamçısı ile bu derileri perdahlamış. İşte, sepicilere göre, açıcıların piri de Ali sayılır. Ahi Evran’a peygamber dua etmiş: ‘-Senin izninle olsun otuz iki saat’ demiş. İşte bunun için deriden otuz iki sanat sayarlar, hepsi Ahi Evran'ı pir tanırlar. Onların hepsinin kalfalarına tabakların şeyhleri peştamal kuşatırlardı.^[10]

Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Trabzon'da bulunan Ahi Evran Camii
Trabzon'da yer alan Ahi Evran Dede Kitabesi
Kırşehir'de bulunan Ahi Evran Camii ve Türbesi.
Kırşehir'de Ahi Evran Türbesi bilgilendirme levhası.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.135
^ Salih Özkan, Türk Eğitim Tarihi, Nobel Yayım Dağıtım, 2.basım Mart 2008, s.44 ISBN 978-605-395-089-9
^ Pek çok kaynakta Ahiliğin ilk Kırşehir'de kurulduğu yazmaktadır ancak bu bilgi yanlıştır. Mikail Bayram bu tespiti Evhaddü'd Din Kirmani'ye dayandırmaktadır. Ayrıca bkz: Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.82
^ ^a ^b *ahiyan.org. "Ahi Evran". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
^ *huseyingazi.org.tr. "Ahi Evran". 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
^ *sosyalarastirmalar.com. "Ahi Evran Veli'nin Doğduğu Şehir Hoy: Farsça ve Arapça Kaynaklara Göre". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. (Türkçe) (21 Mart 2012).
^ Salih Özkan, age s.46
^ Mikail Bayram / Ahi Evran - Mevlana Mücadelesi / 3. Baskı, pages.207
^ Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar Ankara 1984 s.211
^ Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi. Ankara, 2009 s. 795

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahi Evran'ın Hayatı 9 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ahi Evran'in Hayatı 1
Ahi Evran'ın Hayatı 2 20 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı / Ahi Evran'ın hayatı

[1] Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.135

[2] Salih Özkan, Türk Eğitim Tarihi, Nobel Yayım Dağıtım, 2.basım Mart 2008, s.44 ISBN 978-605-395-089-9

[3] Pek çok kaynakta Ahiliğin ilk Kırşehir'de kurulduğu yazmaktadır ancak bu bilgi yanlıştır. Mikail Bayram bu tespiti Evhaddü'd Din Kirmani'ye dayandırmaktadır. Ayrıca bkz: Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.82

[ahiyan-4] *ahiyan.org. "Ahi Evran". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).

[husgaz-5] *huseyingazi.org.tr. "Ahi Evran". 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).

[sosars-6] *sosyalarastirmalar.com. "Ahi Evran Veli'nin Doğduğu Şehir Hoy: Farsça ve Arapça Kaynaklara Göre". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. (Türkçe) (21 Mart 2012).

[7] Salih Özkan, age s.46

[8] Mikail Bayram / Ahi Evran - Mevlana Mücadelesi / 3. Baskı, pages.207

[9] Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar Ankara 1984 s.211

[10] Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi. Ankara, 2009 s. 795

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d İslâmiyet, Tarikat ve Sûfilik
Kavramlar	Abdal Bekâ Çile Derviş Evliya Fakir Fena Fenafillah Hakikat Hakikat kapısı İhsan Keramet Keşf Letâif Marifet Kapısı Marifetullah Nefis Nûr Râbıta Ruh Seyru Süluk Silsile Silsile-i saâdât Tarikat Kapısı Sufi metafiziği Vecd
Uygulamalar	Adak Berat Kandili Cem Dua Edep Erbain Allah'ın isimleri Halvet İlâhî Kadir Gecesi Kurban Kıraât Mevlid Kandili Miraç Murakabe Namaz Oruç Regaip Kandili Salavat Sema (Sufizm) Semah Sohbet Zikir
Tasavvuf tarikât listesi	Alevilik Bâbâî Bayramî Bektaşi Celâlî Celvetî Cerrahî Ekberî Galibî Halvetî Hatmiyye Haydarî Hurûfî Kadirî Kalenderî Melâmetî Mevlevilik Nakşbendî Hâlidî Erenköy Cemaati Gümüşhânevî Hakkânî Işıkî İskenderpaşa Cemaati İsmailağa Cemaati Menzilî Süleymancılar Ni'metullahî Nursî Aczmendi Rahmanî Rüfâ'î Rûşenî Safevî Sühreverdî Şâzelî Üveysî Vefâî Yesevî Zahidî

Ahî Evran nedir?, Ahî Evran anlamı nedir?, Ahî Evran ne demektir?