İran'da konuşulan diller

İran'da konuşulan diller
İran'da konuşulan diller
Resmi	Farsça
Ana	Farsça 53%, Azerice ve diğer Türk dilleri 18% (ö. Halaçça, Kaşkayca, Türkmence), Kürtçe 10%, Gilanca ve Mazenderanca 7%, Lurca 6%, Arapça 2%, Beluçça 2%, ve diğer diller (Tatça, Talışça, Ermenice, Gürcüce, Süryanice, Çerkes dilleri) 1%
Azınlık	Ermenice, Gürcüce, Çerkes dilleri, İbranice, ve Süryanice

İran'ın etnik çeşitliliği, İran'da konuşulan dilleri de etkiler. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, Farsçanın tek başına okul eğitimi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için kullanılması gerektiğini ileri sürmektedir. Anayasa ayrıca Arapçayı İslam'ın dili olarak tanır ve resmi statüsünü dinin dili olarak atar. Çok dillilik teşvik edilmese de, azınlık dili edebiyatı öğretimi sırasında azınlık dillerinin kullanımına izin verilmektedir. Farklı yayınlar İran dilleri için farklı istatistikler bildirmiştir, ancak konuşulan ilk üç dil sürekli olarak Farsça, Azerice ve Kürtçe olarak bildirilmektedir.

İran'ın dil politikası ve planlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

İran'ın mevcut Dil Politikası, İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'nın ikinci bölümünde ele alınmıştır (Madde 15 ve 16).^[2] Farsçanın İran ulusunun 'lingua franca'sı olduğunu ve bu nedenle okul sistemi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için gerekli olduğunu belirtir. Buna ek olarak, anayasa Arap dilini İslam'ın dili olarak kabul eder, ona din dili olarak resmi statü verir.

Ülkenin kendine özgü sosyal ve etnik çeşitliliği nedeniyle,^[3]^[4] anayasa ayrıca azınlık dili edebiyatını öğretmek için azınlık dillerinin kitle iletişim araçlarında ve okullarda kullanılmasına izin verir. İran'ın azınlık dillerinin resmi statüsü yoktur ve resmi olarak tanınmamaktadır.^[5]

Farsçaya statü veren ilk yasa, 1906'da İran devletinin, hükûmetinin, siyasi kurumlarının ve hukuk sisteminin resmi dili olarak konumlandıran yasanın bir parçası olarak başlatıldı. Zamanla, bu yasayı başkaları izledi ve sonunda İran rejimi tarafından tek dilli bir politikaya yol açtı.

Çok dilliliği ulusun birliğine ve toprak bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algılayan ve azınlık dillerinin kullanımını kısıtlayan ve Fars dilinin hegemonyasını ilerletme ihtiyacını gören İran'ın dil politikası, bir ana hattan oluşur: tüm hükûmet, yönetim ve eğitim kurumları herhangi bir yazılı iletişim için sadece Farsça kullanmak zorundadır. Bu, siyasi kurumlar (yani İran Parlamentosu), resmi bürokratik iletişim (formlar, tabelalar vb.) için geçerlidir ve okullarda (altı yaşından itibaren tüm çocuklar sadece Farsçayı öğrenir ve ders kitapları Farsçadır). Başka bir deyişle, İran makamları azınlıkların İran dilini devlet kurumlarıyla iletişim kurmalarına izin verecek ölçüde öğrenmeleri gerektiğine inanır.^[6]

İran'daki diller[değiştir | kaynağı değiştir]

Farklı yayınlar İran'da ki diller için farklı istatistikler bildirmiştir . 2001, 1991, 1986 ve 1949-1954 yıllarında İran'da bazı sınırlı nüfus sayımları yapılmıştır.^[7]^[8] En fazla konuşmacıya sahip diller şunlardır (CIA World Factbook'tan gelen veriler):^[1]

Hint-Avrupa (esas olarak Farsça, daha az sayıda diğer dallar, çoğunlukla Ermenice ve diğerleri tarafından temsil edilmektedir)
Türk dillleri (çoğunlukla Azerice, daha az miktarda Türkmence, Kaşkayca ve Afşarca)
Sami dilleri (çoğunlukla Arapça, aynı zamanda Süryanice ve İbranice)
Kafkas dilleri (Güney Kafkas dilleri ve Çerkesce gibi)

CIA World Factbook[değiştir | kaynağı değiştir]

En fazla konuşmacıya sahip diller şunlardır (CIA World Factbook'tan gelen veriler):^[1]

Farsça 53%
Azerice ve diğer Türk Lehçeleri 18%
Kürtçe 10%
Gilanca ve Mazenderanca 7%
Lurca 6%
Arapça 2%
Beluçça 2%
Diğer diller %1 (Tatça), Talışça, Gürcüce, Ermenice, Çerkes dilleri)

İran'ın toplam nüfusu 83,508,226'dır (2020 nüfus sayımı)^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "The World Factbook — Central Intelligence Agency". Cia.gov. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "CIA World Factbook" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "Constitution". Islamic Parliament of Iran. Parliran.ir. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020.
^ "Atlas of the languages of Iran". Geomatics and Cartographic Research Centre (GCRC) at Carleton University, Ottawa, Canada, and Shahrekord University, Iran. 2016. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Linguistic diversity and language contact in Chahar Mahal va Bakhtiari Province, Iran" (PDF). Erik Anonby (Carleton & Bamberg) & Mortaza Taheri-Ardali (Shahrekord). 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Riazi, Abdolmehdi. The Four Language Stages in the History of Iran. 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Martin, Peter W; Lin, Angel (Eds.). Decolonisation, Globalisation: Language-in-education Policy and Practice. (Buffalo: Multilingual Matters, Ltd. 2005). pp. 98-114.
^ Haddadian-Moghaddam, Esmaeil; Meylaerts, Reine. What about Translation? Beyond “Persianization” as the Language Policy in Iran.^{[ölü/kırık bağlantı]} Iranian Studies, Vol. 78, No. 6 (2015). pp. 851-870.
^ Iran. rtish. Sitād-i Artish. Dāyirah-i Jughrāfiyāʾī. Title: Farhang-i jughrāfiyāʾī-i Irān : ābādīhā. Imprint: [Tihrān] : Dāyirah-i Jughrafiyāʾī-i Sitād-i Artish, 1328–1332 [1949–54] Description: 10 v. : illus., maps (part fold. col.) Notes: Vols. 1–9 compiled under the general editorship of Hossein ʻAlī Razmārā. See for summary: (Ehsan Hooshmand, “Faslnaameyeh Goftegoo”, “A closer look at religious and ethnic statistics in modern Iran”, 2005, Tehran)
^ "فصلنامه گفتگو، شماره 43". Magiran.com. 29 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
^ "Iran – کاهش غیرمنتظره نرخ رشد جمعیت در ایران". DW Persian. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2012.

[CIA_World_Factbook-1] "The World Factbook — Central Intelligence Agency". Cia.gov. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "CIA World Factbook" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

[2] "Constitution". Islamic Parliament of Iran. Parliran.ir. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020.

[3] "Atlas of the languages of Iran". Geomatics and Cartographic Research Centre (GCRC) at Carleton University, Ottawa, Canada, and Shahrekord University, Iran. 2016. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] "Linguistic diversity and language contact in Chahar Mahal va Bakhtiari Province, Iran" (PDF). Erik Anonby (Carleton & Bamberg) & Mortaza Taheri-Ardali (Shahrekord). 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[:0-5] Riazi, Abdolmehdi. The Four Language Stages in the History of Iran. 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Martin, Peter W; Lin, Angel (Eds.). Decolonisation, Globalisation: Language-in-education Policy and Practice. (Buffalo: Multilingual Matters, Ltd. 2005). pp. 98-114.

[6] Haddadian-Moghaddam, Esmaeil; Meylaerts, Reine. What about Translation? Beyond “Persianization” as the Language Policy in Iran.^{[ölü/kırık bağlantı]} Iranian Studies, Vol. 78, No. 6 (2015). pp. 851-870.

[7] Iran. rtish. Sitād-i Artish. Dāyirah-i Jughrāfiyāʾī. Title: Farhang-i jughrāfiyāʾī-i Irān : ābādīhā. Imprint: [Tihrān] : Dāyirah-i Jughrafiyāʾī-i Sitād-i Artish, 1328–1332 [1949–54] Description: 10 v. : illus., maps (part fold. col.) Notes: Vols. 1–9 compiled under the general editorship of Hossein ʻAlī Razmārā. See for summary: (Ehsan Hooshmand, “Faslnaameyeh Goftegoo”, “A closer look at religious and ethnic statistics in modern Iran”, 2005, Tehran)

[8] "فصلنامه گفتگو، شماره 43". Magiran.com. 29 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.

[DW_Persian-9] "Iran – کاهش غیرمنتظره نرخ رشد جمعیت در ایران". DW Persian. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d İran konuları
Tarih	Antik İran Hint-İranlılar diller Ciruft kültürü Aryanlar Pers İmparatorluğu Monarşi Safevî Devleti Afşar Hanedanı Kaçar Hanedanı Pehlevî Hanedanı İran İslam Devrimi Askerî tarih Ekonomi tarihi
Siyaset	Anayasa Başkent Seçimler Dinî Lider Cumhurbaşkanı Yargı sistemi Uzmanlar Meclisi İslamî Şûra Meclisi Anayasa Koruma Konseyi Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Ulusal Yüksek Güvenlik Konseyi İdari yapılanma Şehir ve köy konseyleri İnsan hakları Sansür Dış ilişkiler İstihbarat Bakanlığı Silahlı Kuvvetler İran Ordusu Devrim Muhafızları
Coğrafya	Şehir Adalar Dağlar Göller Nehirler İran platosu Depremler
Demografi	Dil Etnik gruplar Din LGBT hakları Kadın hakları
Ekonomi	Tarım Sanayi Su temini ve sanitasyon Sağlık hizmeti Merkez Bankası Şirketler Otomobil üretim şirketleri Bankalar Araştırma merkezleri Beyin göçü İran Elektronik Sanayi (IEI) Askeri teçhizat IDRO İran Milli Petrol Şirketi (NIOC) İran Havacılık Endüstrileri Örgütü (IAIO) Uzay Milad Tower ve Kompleksi Askeri ihracat Riyal Tümen Tahran Menkul Kıymetler Borsası Elektronik bankacılık Fikri mülkiyet Uluslararası Petrol Borsası Bonyad Asalouyeh sanayi koridoru Kiş Adası Serbest Ticaret Bölgesi Çabahar Serbest Ticaret-Sanayi Bölgesi Çalışma ve vergi kanunları Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Madencilik İnşaat Özelleştirme Doğrudan Yabancı Yatırım Yüksek Denetim Mahkemesi İletişim İran Telekomünikasyon Şirketi (TCI) Ulaşım Demiryolları Metro Havayolları Denizyolları Enerji Petrol endüstrisi Nükleer Program Turizm Çevre konuları Ekonomik Reform Planı Ortadoğu ekonomisi Ekonomi yasaları İran ve DTÖ İran ekonomi tarihi İmam Humeyni Fermanı İcra Kurulu
Kültür	İran vatandaşı İranoloji Education Yükseköğretim Bilim Bilim adamları ve öğretmenler üniversiteler Felsefe İranlılar listesi Edebiyat Medya Haber ajansları öğrenci gazete Mimari mimarlar Sanatı modern/çağdaş Pers biteyi Sinema Mutfak Resmi tatil günleri Ulusal semboller Bayrak Arma Ulusal marş Afyon üretimi Müzik Ey İran Selâm-i Şah Heavy Metal İran geleneksel müziği Halk Pop Rap ve hip-hop Rock ve alternatif Blog Mitoloji Folklor İslam İslamlaşma İzcilik Spor Futbol
Diğer konular	Takvim Kraliyet mücevherleri Farsça isimler Tehrangeles İran'ın uluslararası sıralamaları
İran portalı

g t d Asya'da konuşulan diller
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao
Kategori

İran'da konuşulan diller nedir?, İran'da konuşulan diller anlamı nedir?, İran'da konuşulan diller ne demektir?