İran yüce lideri

İran İslam Cumhuriyeti Yüce Lideri
İran İslam Cumhuriyeti Yüce Lideri;
	İran arması
	Görevdeki; Ali Hamenei; 4 Haziran 1989 tarihinden beri
Tür	Devlet başkanı; Başkomutan
Rapor verilen	Uzmanlar Meclisi
Atayan	Uzmanlar Meclisi
Görev süresi	Hayat boyu
Önceli	İran Şahı
Oluşum	3 Aralık 1979
Açılışı yapan	Ruhullah Humeyni
Bağlılık	İran Anayasası
Websitesi	www.leader.ir

İran yüce lideri, (Farsça: رهبر معظم ایران, rehber-i muazzam-i İran,^[2]) Devrim lideri, (Farsça: رهبر انقلاب, rehber-i inkılâb,^[3]) resmi adıyla Yüce Rehberlik Makamı (Farsça: مقام معظم رهبری, makam-ı muazzam-ı rehberi), İran'ın başı ve en yüksek siyasi ve dini otoritesi, yüce lideridir. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kilit hükûmet kuruluşları, yüce liderin kontrolü altındadır. Yüce lider seçildikten sonra Uzmanlar Meclisi tarafından denetlenir. Ancak bugüne kadar denetleme yapılmamıştır.

Mevcut yüce lider Ali Hamaney, kararnameler yayınlamakta ve ekonomi, çevre, dış politika, eğitim, ulusal planlama ve İran'daki diğer her şey hakkında nihai kararlar verme yetkisine sahiptir.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11]^[12] Hamaney ayrıca, İran'daki seçimlerde şeffaflığa ilişkin nihai kararlar vermiş^[13] ve cumhurbaşkanlığı kabinesinin bazı atamalarını iptal etmiş ve yeniden görevlendirmiştir.^[14] Ali Hamaney, Savunma, İstihbarat ve Dışişleri bakanlıklarının yanı sıra Bilim Bakanlığı gibi diğer bakanlıkları da doğrudan seçiyor.^[15]

İran Dışişleri Bakanlığının protokol ve törenle sınırlı olan görevleri, İran’ın bölgesel politikası, dini liderlik makamı tarafından doğrudan kontrol ediliyor. Örneğin, İran’ın Arap ülkelerinin büyükelçileri, dini lidere doğrudan rapor veren Kudüs Kolordusu tarafından seçilir. Anayasaya göre, İran'da hükümetin iktidarı, dini liderin gözetimi altında görev yapan yasama organı, yargı ve yürütme yetkisine sahiptir. Dini lider, İran Cumhurbaşkanından daha güçlüdür ve orduda, sivil hükümette ve yargıda pek çok güçlü makamın başkanlarını atar.^[16] Aslında İran anayasası, dini liderin Şiilikte dini fetvalar konusunda en yüksek rütbeli din adamı ve otorite olan merci-i taklid olması gerektiğini belirtiyordu ancak, 1989'da anayasa, liderin sadece İslami bilgin olmasının yeterli olabileceği yönünde değiştirildi, yani liderin daha düşük seviyeli bir din adamı olabilmesinin önü açıldı.^[17]

Görev ve Yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

İran dinî lideri, aynı zamanda İran'ın dinî liderini denetlemek, seçmek ve görevden almakla görevli tek devlet organı olan Uzmanlar Meclisi tarafından seçilir.^[18] Aşağıdaki büroları denetler, atar ve görevden alabilir:

Cumhurbaşkanını göreve gelmesini onaylar ve ayrıca Parlamentonun üçte iki çoğunluğu ile birlikte görevden alabilir.
8 yıllık bir dönem için Yargı Erki başkanını,
5 yıllık bir süre için Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyelerini,
Kültür Devrimi Yüksek Konseyi üyelerini atar.
Uzmanlar Meclisi üyeleri arasından 12 Anayasa Koruma Konseyi üyesinden 6'sını atar, diğer 6'sı ise Dini liderin tayin ettiği İran Yargı Erki Başkanı tarafından aday gösterilen İslami hukukçu adayları arasından parlamento tarafından seçilir.^[19]^[20]
Savunma, İstihbarat, Dışişleri ve Bilim bakanlarının atanmasını onaylar.
Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'ne iki temsilci,
8 yıllık bir süre için İran Radyo Televizyon Kurumu başkanını,
Her eyaletin başkenti için Cuma namazı imamlarını,
İran Silahlı Kuvvetleri komutanını ve İran Silahlı Kuvvetleri birimlerinin komutanlarını,
İran Devrim Muhafızları Ordusu komutanını ve İran Devrim Muhafızları Ordusu birimlerinin komutanlarını atar.
Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi ile görüştükten sonra İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarını düzenlemek.
Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi aracılığıyla, geleneksel yöntemlerle çözülemeyen sorunları çözmek.
Sistemlerin genel politikalara uygun yürütülmesini denetlemek.
Ulusal referandumlar için kararnameler çıkarmak.
Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak:
- Savaş ve barış ilan etmek.
- Silahlı kuvvetleri seferber etmek.
- Silahlı kuvvetlerin yapısındaki farklılıklardan kaynaklanan sorunlara çözüm bulmak.

Dinî liderler[değiştir | kaynağı değiştir]

№	Görev Süresi	Resim	İsim Türkçe · Farsça · İmza	Hayatı	Doğum Yeri	Siyasi Bağlantı		Notlar
1	3 Aralık 1979 – 3 Haziran 1989 (9 yıl, 182 gün)		Büyük Ayetullah Seyyid Ruhullah Humeyni Farsça: سیدروح‌الله خمینی	22 Eylül 1902(1902-09-22) – 3 Haziran 1989 (86 yaşında)	Humeyn, Merkezi		Bağımsız	1979 İran İslam Devrimi'nin lideri ve İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu
2	4 Haziran 1989 – günümüz (34 yıl, 327 gün)		Büyük Ayetullah Seyyid Ali Hamaney Farsça: سیدعلی خامنه‌ای	19 Nisan 1939 (85 yaşında)^[21]	Meşhed, Razavi Horasan		Savaşçı Ruhbanlar Derneği	Humeyni'nin ölümüne kadar 1981-1989 yılları arasında İran cumhurbaşkanı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Iran's possible next Supreme Leader being examined: Rafsanjani". 13 Aralık 2015. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2016 – Reuters vasıtasıyla.
^ Article 108, Iranian Constitution
^ Article 89-91, Iranian Constitution
^ "Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke". Middle East Eye. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "Khamenei says Iran must go green - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Louis Charbonneau and Parisa Hafezi (16 Mayıs 2014). "Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks". Reuters. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "IranWire - Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "PressTV-'Economic issues, Iran's foremost problem'". 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ kjenson (22 Mayıs 2014). "Khamenei outlines 14-point plan to increase population". 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Iran: Executive, legislative branch officials endorse privatization plan". www.payvand.com. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "Khamenei slams Rouhani as Iran's regime adopted UN education agenda". 8 Mayıs 2017. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ Al-awsat, Asharq (25 Eylül 2017). "Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government - ASHARQ AL-AWSAT English Archive". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "Leader outlines elections guidelines, calls for transparency". 15 Ekim 2016. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ "BBC NEWS - Middle East - Iranian vice-president 'sacked'". 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
^ mshabani (23 Ekim 2017). "Did Khamenei block Rouhani's science minister?". 24 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008
^ Moin, Baqer, Khomeini, (2001), p.293
^ "The Assembly of Experts - The Iran Primer". iranprimer.usip.org. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.
^ "خانه ملت". 5 Temmuz 2009. 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.
^ "Iranian Government Constitution, English Text". 17 Haziran 2011. 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüce Lider Resmi Web Sitesi29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İran anayasası21 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
WorldStatesmen- İran8 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İran Seçim Arşivi - Yüce Lider

[1] "Iran's possible next Supreme Leader being examined: Rafsanjani". 13 Aralık 2015. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2016 – Reuters vasıtasıyla.

[2] Article 108, Iranian Constitution

[3] Article 89-91, Iranian Constitution

[Middle_East_Eye-4] "Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke". Middle East Eye. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[al-monitor.com-5] "Khamenei says Iran must go green - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Louis_Charbonneau_and_Parisa_Hafezi-6] Louis Charbonneau and Parisa Hafezi (16 Mayıs 2014). "Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks". Reuters. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[en.iranwire.com-7] "IranWire - Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[presstv.com-8] "PressTV-'Economic issues, Iran's foremost problem'". 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[9] son (22 Mayıs 2014). "Khamenei outlines 14-point plan to increase population". 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[10] "Iran: Executive, legislative branch officials endorse privatization plan". www.payvand.com. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[11] "Khamenei slams Rouhani as Iran's regime adopted UN education agenda". 8 Mayıs 2017. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[auto-12] Al-awsat, Asharq (25 Eylül 2017). "Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government - ASHARQ AL-AWSAT English Archive". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[13] "Leader outlines elections guidelines, calls for transparency". 15 Ekim 2016. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[news.bbc.co.uk-14] "BBC NEWS - Middle East - Iranian vice-president 'sacked'". 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.

[15] shabani (23 Ekim 2017). "Did Khamenei block Rouhani's science minister?". 24 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[who-16] "Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008

[17] Moin, Baqer, Khomeini, (2001), p.293

[18] "The Assembly of Experts - The Iran Primer". iranprimer.usip.org. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.

[19] "خانه ملت". 5 Temmuz 2009. 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018.

[20] "Iranian Government Constitution, English Text". 17 Haziran 2011. 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[21] "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

g t d İran konuları
Tarih	Antik İran Hint-İranlılar diller Ciruft kültürü Aryanlar Pers İmparatorluğu Monarşi Safevî Devleti Afşar Hanedanı Kaçar Hanedanı Pehlevî Hanedanı İran İslam Devrimi Askerî tarih Ekonomi tarihi
Siyaset	Anayasa Başkent Seçimler Dinî Lider Cumhurbaşkanı Yargı sistemi Uzmanlar Meclisi İslamî Şûra Meclisi Anayasa Koruma Konseyi Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Ulusal Yüksek Güvenlik Konseyi İdari yapılanma Şehir ve köy konseyleri İnsan hakları Sansür Dış ilişkiler İstihbarat Bakanlığı Silahlı Kuvvetler İran Ordusu Devrim Muhafızları
Coğrafya	Şehir Adalar Dağlar Göller Nehirler İran platosu Depremler
Demografi	Dil Etnik gruplar Din LGBT hakları Kadın hakları
Ekonomi	Tarım Sanayi Su temini ve sanitasyon Sağlık hizmeti Merkez Bankası Şirketler Otomobil üretim şirketleri Bankalar Araştırma merkezleri Beyin göçü İran Elektronik Sanayi (IEI) Askeri teçhizat IDRO İran Milli Petrol Şirketi (NIOC) İran Havacılık Endüstrileri Örgütü (IAIO) Uzay Milad Tower ve Kompleksi Askeri ihracat Riyal Tümen Tahran Menkul Kıymetler Borsası Elektronik bankacılık Fikri mülkiyet Uluslararası Petrol Borsası Bonyad Asalouyeh sanayi koridoru Kiş Adası Serbest Ticaret Bölgesi Çabahar Serbest Ticaret-Sanayi Bölgesi Çalışma ve vergi kanunları Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Madencilik İnşaat Özelleştirme Doğrudan Yabancı Yatırım Yüksek Denetim Mahkemesi İletişim İran Telekomünikasyon Şirketi (TCI) Ulaşım Demiryolları Metro Havayolları Denizyolları Enerji Petrol endüstrisi Nükleer Program Turizm Çevre konuları Ekonomik Reform Planı Ortadoğu ekonomisi Ekonomi yasaları İran ve DTÖ İran ekonomi tarihi İmam Humeyni Fermanı İcra Kurulu
Kültür	İran vatandaşı İranoloji Education Yükseköğretim Bilim Bilim adamları ve öğretmenler üniversiteler Felsefe İranlılar listesi Edebiyat Medya Haber ajansları öğrenci gazete Mimari mimarlar Sanatı modern/çağdaş Pers biteyi Sinema Mutfak Resmi tatil günleri Ulusal semboller Bayrak Arma Ulusal marş Afyon üretimi Müzik Ey İran Selâm-i Şah Heavy Metal İran geleneksel müziği Halk Pop Rap ve hip-hop Rock ve alternatif Blog Mitoloji Folklor İslam İslamlaşma İzcilik Spor Futbol
Diğer konular	Takvim Kraliyet mücevherleri Farsça isimler Tehrangeles İran'ın uluslararası sıralamaları
İran portalı

İran yüce lideri nedir?, İran yüce lideri anlamı nedir?, İran yüce lideri ne demektir?