Afganistan'da konuşulan diller

Afganistan'da konuşulan diller
Afganistan'da konuşulan diller
Resmi	Darice, Peştuca
Bölgesel	Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice, Hazaragi, Nuristanice
Azınlık	Arapça, Urduca, İngilizce, Kırgızca, Tacikçe, Sindhî
İşaret	Afgan İşaret Dili

Afganistan, Peştuca ve Darice olmak üzere iki dilin hem resmi hem de en yaygın olarak konuşulduğu çok dilli bir ülkedir.^[1]

Darice, Afganistan'da konuşulan Farsça dil çeşitliliğinin resmi adıdır. Genellikle Afgan Farsçası olarak anılır.^[2]^[3] Hala yaygın olarak Farsça olarak bilinmesine rağmen, dilin ismi 1964 yılında Afgan hükûmeti tarafından resmi olarak Darice olarak değiştirilmiştir.^[4] Darice, anadili Peştuca olan Peştunların siyasete hakim olmasına rağmen, yüzyıllardır hükûmetin tercih edilen dili olmuştur.^[5]

CIA World Factbook'a göre, Dari Farsçası %78 (L1 + L2) oranında konuşulmakta ve lingua franca olarak işlev görürken, Peştuca %35, Özbekçe %10, İngilizce %5, Türkmence %2, Urduca %2, Peşeyice %1, Nuristanice %1, Arapça %1 ve Beluçça %1 oranında konuşulmaktadır (2021 tahmini). Veriler en çok konuşulan dilleri temsil etmektedir. Ülkede çok fazla iki dillilik olduğundan ve katılımcıların birden fazla dil seçmelerine izin verildiğinden, paylar %100'den fazladır. Türk dilleri olan Özbekçe ve Türkmence ile Beluçça, Peşeyice, Nuristanice ve Pamirce, çoğunluğun konuştuğu bölgelerde üçüncü resmi dillerdir.^[6]

Hem Farsça hem de Peştuca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri alt ailesindendir. Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice ve Nuristanice gibi diğer bölgesel diller, ülke genelinde azınlık grupları tarafından konuşulmaktadır.

Minör diller şunlardır: Aşkunu, Kamkata-viri, Vasi-vari, Tregami ve Kalasha-ala, Pamirce (Şugnanca, Munji, İşkaşimi ve Vahanca), Brohice, Arapça, Kızılbaş, Aymak ve Peşeyice, Kırgızca ve Pencapça.^[7] Dilbilimci Harald Haarmann, Afganistan'ın yaklaşık 200 farklı lehçeyle^[8] 40'tan fazla küçük dile ev sahipliği yaptığına inanıyor.

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Farsça veya Darice, ulusun ortak lingua franca'sı olarak işlev görür ve Tacikler, Hazaralar ve Aymaklar da dahil olmak üzere Afganistan'ın birçok etnik grubunun ana dilidir.^[9] Peştuca, Afganistan'daki baskın etnik grup olan Peştunların ana dilidir.^[10] Afganistan'ın çok etnikli karakteri nedeniyle çok dillilik yaygın bir olgudur.

Afganistan'da on yıllardır sistematik bir nüfus sayımı yapılmadığından, çeşitli etnolinguistik grupların büyüklüğü ve bileşimi hakkında kesin rakamlar mevcut değildir.^[11] Aşağıdaki tablo, örnek istatistiklere göre Afganistan'da konuşulan başlıca dilleri göstermektedir:

Afganistan'da Konuşulan Diller
Dil	2006 (L1) (6.226 üzerinden)^[12]	2006 (L2) (6.226 üzerinden)^[12]	2013 (9260 üzerinden)^[13]	2018 (13.943 üzerinden, L1+L2)^[14]	2019 (15.930, L1+L2)^[15]
Darice	%49	%26	%48	%77	%78
Peştuca	%40	%5	%25	%48	%50
Özbekçe	%9	%2	%9	%11	%10
Türkmence	%2	%3	%3	%3	%2
Beluçça	%0	%0	%1	%1	%1
Peşeyice	%0	%1	%1	%1	%1
Nuristanice	Yok	Yok	%1	%1	%1
Arapça	%0	%2	%1	%1	%1
İngilizce	%0	%8	%5	%6	%5
Urduca	%0	%7	%2	%3	%2

Afganistan'da, özellikle Kabil'de oldukça büyük bir nüfus, bölgedeki Bollywood filmlerinin ve şarkılarının popülaritesi ve etkisi nedeniyle Hindustani konuşabilir ve anlayabilir.^[16]^[17]

Dil politikası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin resmi dilleri, 1964 Afganistan Anayasası tarafından belirlenen Darice ve Peştuca'dır. Darice, Afganistan'ın resmi dilleri arasında en çok konuşulan dildir ve ülke için ortak bir dil görevi görür. 1980'de diğer bölgesel dillere, çoğunluğun dili oldukları bölgelerde resmi statü verildi.^[18] Bu politika, nüfusun çoğunluğu tarafından konuşulan bölgelerde Özbekçe, Türkmence, Beluçça, Peşeyice, Nuristanice ve Pamirce'yi üçüncü resmi dil olarak belirleyen 2004 Afganistan Anayasası'nda kodlanmıştır.^[19]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "What Languages are Spoken in Afghanistan?". 2004. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012. Pashto and Dari are the official languages of the state. are – in addition to Pashto and Dari – the third official language in areas where the majority speaks them
^ "Documentation for ISO 639 identifier: prs". Sil.org. 18 Ocak 2010. 3 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2014.
^ "The World Factbook: Afghanistan". Cia.gov. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
^ R. Farhadi and J. R. Perry, Kaboli 13 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopaedia Iranica, Online Edition, originally in Vol. XV, Fasc. 3, pp. 276–280, 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
^ "The World Factbook". 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
^ A Brief History of Afghanistan (İngilizce). Infobase Publishing. 2007. s. 18. ISBN 9781438108193. Afghan Hindus and Sikhs speak Hindi or Punjabi in addition to Pashto and Dari.
^ Harald Haarmann: Sprachen-Almanach – Zahlen und Fakten zu allen Sprachen der Welt. Campus-Verl., Frankfurt/Main 2002, 3-593-36572-3, S.273–274; Afghanistan
^ "Languages of Afghanistan". Encyclopædia Britannica. 1 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Ethnic groups". BBC News. 20 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2013. Pashtun: Estimated to be in excess of 45% of the population, the Pashtuns have been the most dominant ethnic group in Afghanistan.
^ O'toole (6 Ekim 2004). "Afghan poll's ethnic battleground". BBC News. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2010.
^ ^a ^b The Asia Foundation. Afghanistan in 2006: A Survey of the Afghan People. 28 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ The Asia Foundation. Afghanistan in 2013: A Survey of the Afghan People. 23 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ The Asia Foundation. Afghanistan in 2018: A Survey of the Afghan People. 7 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ The Asia Foundation. A Survey of the Afghan People: Afghanistan in 2019. 18 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Languages as a Key to Understanding Afghanistan's Cultures" (PDF) (İngilizce). National Geographic. 2012. 14 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2018. In the 1980s and '90s, at least three million Afghans--mostly Pashtun--fled to Pakistan, where a substantial number spent several years being exposed to Hindi- and Urdu-language media, especially Bollywood films and songs, and being educated in Urdu-language schools, both of which contributed to the decline of Dari, even among urban Pashtuns.
^ "Kabul Diary: Discovering the Indian connection" (İngilizce). Gateway House: Indian Council on Global Relations. 28 Haziran 2013. 17 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2018. Most Afghans in Kabul understand and/or speak Hindi, thanks to the popularity of Indian cinema in the country.
^ "AFGHANISTAN v. Languages". Ch. M. Kieffer. Encyclopædia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012. A. Official languages. Paṧtō (1) is the native tongue of 50 to 55 percent of Afghans... Persian (2) is the language most spoken in Afghanistan. The native tongue of twenty five percent of the population, it is split into numerous dialects.
^ "What Languages are Spoken in Afghanistan?". 2004. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012. Pashto and Dari are the official languages of the state. are – in addition to Pashto and Dari – the third official language in areas where the majority speaks them

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan ve Komşularında Dil Politikası ve Dil Çatışması: Değişen Dil Seçimi Politikaları 29 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Columbia Üniversitesi'nden dil haritasının dağılımı
Afganistan'ın dil haritası 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[AO-1-1] "What Languages are Spoken in Afghanistan?". 2004. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012. Pashto and Dari are the official languages of the state. are – in addition to Pashto and Dari – the third official language in areas where the majority speaks them

[2] "Documentation for ISO 639 identifier: prs". Sil.org. 18 Ocak 2010. 3 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2014.

[3] "The World Factbook: Afghanistan". Cia.gov. 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.

[Kaboli-4] R. Farhadi and J. R. Perry, Kaboli 13 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopaedia Iranica, Online Edition, originally in Vol. XV, Fasc. 3, pp. 276–280, 2009.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.

[6] "The World Factbook". 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.

[WahabYoungerman2007-7] A Brief History of Afghanistan (İngilizce). Infobase Publishing. 2007. s. 18. ISBN 9781438108193. Afghan Hindus and Sikhs speak Hindi or Punjabi in addition to Pashto and Dari.

[8] Harald Haarmann: Sprachen-Almanach – Zahlen und Fakten zu allen Sprachen der Welt. Campus-Verl., Frankfurt/Main 2002, 3-593-36572-3, S.273–274; Afghanistan

[Encyclopædia_Britannica-9] "Languages of Afghanistan". Encyclopædia Britannica. 1 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[10] "Ethnic groups". BBC News. 20 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2013. Pashtun: Estimated to be in excess of 45% of the population, the Pashtuns have been the most dominant ethnic group in Afghanistan.

[11] O'toole (6 Ekim 2004). "Afghan poll's ethnic battleground". BBC News. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2010.

[Afghan2006-12] The Asia Foundation. Afghanistan in 2006: A Survey of the Afghan People. 28 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[13] The Asia Foundation. Afghanistan in 2013: A Survey of the Afghan People. 23 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Afghan2018-14] The Asia Foundation. Afghanistan in 2018: A Survey of the Afghan People. 7 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[A_Survey_of_the_Afghan_People:_Afghanistan_in_2019-15] The Asia Foundation. A Survey of the Afghan People: Afghanistan in 2019. 18 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Hakala2012-16] "Languages as a Key to Understanding Afghanistan's Cultures" (PDF) (İngilizce). National Geographic. 2012. 14 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2018. In the 1980s and '90s, at least three million Afghans--mostly Pashtun--fled to Pakistan, where a substantial number spent several years being exposed to Hindi- and Urdu-language media, especially Bollywood films and songs, and being educated in Urdu-language schools, both of which contributed to the decline of Dari, even among urban Pashtuns.

[Krishnamurthy2013-17] "Kabul Diary: Discovering the Indian connection" (İngilizce). Gateway House: Indian Council on Global Relations. 28 Haziran 2013. 17 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2018. Most Afghans in Kabul understand and/or speak Hindi, thanks to the popularity of Indian cinema in the country.

[Iranica-Afghanistan-lang-18] "AFGHANISTAN v. Languages". Ch. M. Kieffer. Encyclopædia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012. A. Official languages. Paṧtō (1) is the native tongue of 50 to 55 percent of Afghans... Persian (2) is the language most spoken in Afghanistan. The native tongue of twenty five percent of the population, it is split into numerous dialects.

[AO-19] "What Languages are Spoken in Afghanistan?". 2004. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012. Pashto and Dari are the official languages of the state. are – in addition to Pashto and Dari – the third official language in areas where the majority speaks them

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Asya'da konuşulan diller
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao
Kategori

Afganistan'da konuşulan diller nedir?, Afganistan'da konuşulan diller anlamı nedir?, Afganistan'da konuşulan diller ne demektir?