Preston
Şehir
Preston
Ülke	Birleşik Krallık
Kurucu Ülke	İngiltere
Bölge	Kuzey Batı İngiltere
Kontluk	Lancashire
Yüzölçümü
• Toplam	142,22 km²
Nüfus  (2011)
• Toplam	122,719
Zaman dilimi	UTC±00.00 (BAS)
• Yaz (YSU)	UTC+01.00 (BAYS)
Resmî site www.preston.gov.uk

Preston, (sesletim (yardım·bilgi) Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde birinci seviyede yerel idare olan Lancashire kontluğu ve ikinci seviyede yerel idare olan Preston Şehri içinde bulunan yerleşim merkezidir. Preston hem birinci seviyede yerel idare olan Lancashire Kontluğu; hem de ikinci seviyede metropoliten olmayan bölge statülü yerel idare olan Preston Şehri'nin merkez şehridir.^[1]

Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston, İrlanda Denizi'ne akan "Ribble Nehri" kuzeyinde kurulmuştur. Preston Manchester'dan 27 mil kuzeybatısında; Liverpool'un ise 26 mil kuzey-doğusundadır.

Şehrin güney sınırının Ribble Nehri olduğu kabul edilmektedir. Ribble Nehri deniz kenarından çok uzak olmadığı için gelgit olayından etkilenmektedir. Yelkenli gemiler döneminde bu nedenle Preston'da bir liman bulunmaktaydı; gemiler istimle işleyip boyutları büyümeye başladığında 19. yüzyıl ve sonra Ribble Nehri taranarak liman olma niteliğini korumuştu. Ancak 20. yüzyıl sonlarına doğru Kuzey Batı İngiltere geleneksel sanayilerini kaybedince Preston limanına talep gittikçe azalmış ve Ribble'ın taranması bırakılarak Preston'un limanı ortadan kalkmıştır.

Şehrin batısında en önemli şehri Blackpool olan Flyde bölgesi bulunmaktadır. Kuzey-doğusunda ise "Bowland Ormanı" vardır.

19. yy. hızla büyüyen Preston kenti etrafında bulunan eski köysel yerleşkelere taşmıştır ve etrafına Preston'a ekonomik olarak bağlı olan bir şehirleşmiş alan bulunmaktadır. Böylece kentin varoşu olan "Penwortham" Ribble'in güneyindedir; kuzeyde eski bir köy olan "Fulwood" şehrin bir varoşudur. Doğuda ise kent M6 otoyoluna doğru özellikle şehirdışı büyük alışveriş alanlarıyla gelişmiş ve "Ribbleton" köyünü içine almıştır. 20. yüzyılda ise 1970'ten beri yeni bir şehir olarak Preston merkezli bir sıra uydu köylerden oluşan "Central Lancashire New Town (Merkezi Lancashire Yeni Şehri)" kurulma planı uygulanmıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston Ribble ırmağı üzerinde, bir antik Roma İmparatorluğu askerî kampı olan ve etrafında bulunan yerleşke olarak ortaya çıkmıştır.

Preston, Orta Çağlarda bir kasaba olarak yaşamış ve 1179'da merkezî hükûmetten alınan Lonca İmtiyazı ile pazar kasabası olmuştur. 13. yüzyıldan itibaren Preston bir kumaş dokuma merkezi olarak büyümeye başlamıştır.

İngiltere'de 17. yüzyıl ve 18. yüzyıldaki sanayi devrimi öncesi sırasında Preston hızla gelişip büyümüş ve 19. yüzyılda ise Sanayi Devrimi'nin sayılı merkezlerinden biri olarak büyüyüp ün yapıp İngiltere'nin sayılı tekstil üretimi ve tekstil makineleri yapım merkezlerinden biri olmuştur. Şehir merkezi 19. yüzyılda yapılan özel sektör ve yöresel idare binaları ile bezenmiştir. Bu arada Ribble Nehri taranıp Preston bir kara-içi limanı karakteri de almıştır.

Preston şehir merkezi 19. yüzyılda yapılmış büyük binalar (örneğin Harris Müzesi ve Galerisi) ve açık Market Square ve üstü kapalı (Covered Market)dan oluşan şehir hali ile birlikte 20. yüzyılda yapılmış kırmızı tuğla ve betonarme yapılı kapalı çarşılar, dükkânlar, ofis blokları ve binalarla, karışık bir mimari manzara arz etmektedir. Preston şehrinin panoramasında en ilgi çeken bina ise St. Walburge Kilisesi olup ince ve yüksek kilise kulesi, İngiltere'nin en yüksek, en sivri, katedral olmayan kilise kulesidir.

20. yüzyılda İngiltere'de tekstil endüstrisi çökmeye ve kaybolmaya başlaması ile Preston büyük sanayi şehri olma karakterini kaybetmiş, kara-içi limanı kapatılmış ve işsizlik, evsizlik ve bununla ilişkili sosyal sorunlar dolayısıyla büyük bir buhran içine girmiştir.

Preston kenti her zaman Lancashire içinde olduğu kabul edilmekteydi. 1972 Yerel İdare Kanunu ile kurulan birinci seviyede yerel idare olan Lancashire Kontluğu merkezi olduğu kabul edilmiştir. Bu yerel idare merkezi şehirde büyük istihdam sağlamış ve büyük bir binalar blokunu oluşturmuştur. Bunun yanında ikinci seviyede yerel idare olan Preston Şehri'nin de merkezi olmuştur. Ayrıca Preston'da 1828'de kurulan "Harris College" adlı ileri eğitim sağlayan bir kolej büyümüş 1973'te yüksek öğretim diploması veren "Preston Politeknik" ve "Lancashire Politeknik" olmuş ve 1992'de tam üniversite statüsü verilerek "UCLAN - University Central Lancashire (Merkezi Lancashire Universitesi)" olmuştur. Böylece 19. yüzyılda büyük bir sanayi merkezi olan Preston 20. yüzyılın sonlarında (özellikle yerel idare ve üniversite eğitimi alanlarında) büyük hizmet sektörün merkezi olmuştur.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston Şehri tarafından Preston kenti yerleşkesinde "semt/köy (cıvıl parish)" kurulmamıştır ve bu yerleşke nüfusu (2001 nüfus sayımına göre) 114.500 kişidir. Bu yerleşkeyi de merkez olarak ihtiva eden Preston Şehri nüfusu (yine 2001 nüfus sayımına göre) 132.000 kişidir.

Preston tarihsel olarak İngiltere'nin kozmopolit şehirlerinden biri olmuştur. Bu 14. yüzyılda yün tekstil kumaşı üretimi için Flemenkli kumaş üreticilerinin şehrin gelişmesine büyük katkılarıyla başlamış; 20. yüzyılda çökmeye başlayan tekstil sanayii özellikle daha düşük ücretleri kabul ettikleri için Hindistan ve Pakistan'dan birçok yabancı işçi çekmiştir. Yeni gelişen UCLAN Üniversitesi'ndeki yabancı öğrenciler de şehrin bu kozmopoliten görünüşüne katkıda bulunmaktadırlar. Yine de Preston'daki yabancı kökenli nüfus toplam İngiltere ortalaması altında olup en son nüfus sayımında İngiliz köklü beyaz nüfus ulusal ortalaması %84,2 iken Preston için ortalama %82,2'dir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston şehri 20. yüzyıl ilk yarısında ana sanayilerini kaybetmekle beraber yine de İngiltere'nin tek askerî uçak tasarılama, geliştirme ve üretim şirketi olan BAE Systems için Warton ve Samlesbury varoşlarında ana merkez olmakta devam etmiştir. Springfield nükleer işleme fabrikası da şehir sınırları içindedir. Preston'un İngiltere otoyollar sistemi üzerinde bir ulaşım merkezi olması dolayısıyla İngiltere içindeki büyük dağıtım merkezleri de Preston'da bulunmaktadır (örneğin Alstrom ulaştırma makineleri yedek parça deposu, James Hall (SPAR) dağıtım merkezi vb.).

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston Şehri İngiltere'nin önemli ulaşım merkezlerinden biridir. Londra ile İskoçya'nın batısındaki Glasgow kentini bağlayan Batı Sahil Hattı (West Coast Line) ana demiryolu hattı Preston'dan geçmekte ve bu hatta Virgin şirketi tarafından işletilen hızlı Pandalino ekpres trenleri Preston istasyonunda genellikle durmaktadırlar.

İngiltere'de İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yapılmaya başlanan otoyollardan birincisi Preston şehri etrafını geçen Preston Byepass olmuştur ve bu yolu da kapsayan ve İngiltere'nin batısındaki ana otoyol olan M6 otoyolu da Preston'un hemen doğusundan geçmektedir.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Preston'da modern mimarisiyle Guild Hall ve Charter Tiyatrosu şehrin kültürel ve eğlence merkezi olmaktadır.

İngiltere'nin en eski futbol takımlarından olan Preston North End'de yeni büyük stadyumu ile Preston'da bulunmaktadır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskiden politeknik iken 1992'de statü değiştirip üniversite olan, UCLAN - Merkezî Lancashire Üniversitesi de büyük bir gelişme gösterip şehrin refahına büyük katkılar yapmaktadır ve bu üniversite ve buna bağlı olarak çeşitli statülü öğrenci yurtları, modern binalarıyla Preston şehrinde yayılmaya başlamıştır.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Preston Şehri
• Lancashire

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Preston, Lancashire ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Curlie'de Preston, Lancashire (DMOZ tabanlı) (İngilizce)

• Vikigezgin'de Preston] ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

  (İngilizce)