Petralona mağarası

Petralona mağarası
Σπήλαιο Πετραλώνων
	Dikitle kaplı Petralona kafatası
	Mağaranın Yunanistan'daki konumu
Diğer adı	Kızıl Taşlar Mağarası
Konum	Halkidiki, Yunanistan
Koordinatlar	40°22′11″N 23°09′33″E / 40.369697°K 23.159151°D
Rakım	300 m (984 ft)
Tür	mağara
Uzunluk	2 kilometre (1 mi)
Tarihçe
Malzeme	Mezozoik Karst
Sit ayrıntıları
Mülkiyet	Petralona Mağarası ve Antropoloji Müzesi
Resmî site	petralona-cave.gr

Petralona mağarası (Yunanca: Σπήλαιο Πετραλώνων), ayrıca Kızıl Taşlar Mağarası (Yunanca: Σπήλαιο " Κόκκινες Πέτρες ") olarak da bilinir, Yunanistan'ın Halkidiki yarımadasındaki Selanik şehrinin yaklaşık 35 kilometre (22 mi) güney doğusunda, Petralona köyünün yaklaşık 1 kilometre (0,62 mi) doğusunda, Katsika Dağı'nın batı eteğinde deniz seviyesinden 300 m (984 ft) yükseklikte yer alan bir karstik oluşumdur. 1960 yılında fosilleşmiş bir arkaik insan kafatası bulunduğunda bölge halkın dikkatini çekti. Mağara, erozyon nedeniyle kayada yarıklar oluşmasından sadece bir yıl önce (1959) tesadüfen keşfedilmişti. Etkileyici sarkıt ve dikit oluşumlarıyla dikkat çeken ve yoğun miktarda fosil barındıran mağara kısa sürede jeologları ve paleontologları kendisine çekti. Onlarca yıl süren kazılardan sonra mağara halka açıldı ve bilimsel çalışmalara ait belgeler bitişikteki bir arkeoloji müzesinde sunulmaya başlandı.^[1]

Mağaranın en belirgin fosil örneği, paleoantropologlar arasında "Petralona Kafatası" olarak bilinmektedir.

Petralona Antropoloji Müzesi, mağarada bulunan nesnelerin bir seçkisine ev sahipliği yapmaktadır.

Keşif[değiştir | kaynağı değiştir]

Mağara 1959'da bir su kaynağı arayan yerel bir çoban olan Fillipos Chatzaridis tarafından tesadüfen keşfedildi. Bir su kaynağı bulmaya çalışırken Katsika Dağı'nın eteklerinde küçük bir yarık buldu. İki adam yarıktan aşağı indi. İki adam yarıktan aşağı indikten sonra zengin ve güzel mağara oluşumlarına (sarkıt ve dikitler) ev sahipliği yapan, 8 ila 10 metre yüksekliğinde çok sayıda oda ve koridoru bulunan mağaranın varlığını belgeledi.

Mesozoik (Jura) kireç taşı sırasında gelişen mağaranın çökelleri birkaç stratigrafik seviyeye ayrılmıştır.^[2] "Kaya oluşumları dev kaktüsleri, pembe incileri, dayanıklı sütunları veya narin perdeleri andırmaktadır ve birçok yerde su birikintileri sarkıt oluşumları ile beslenmektedir. 10.400 metrekare (112.000 ft²) bir alanı kaplayan mağaranın koridorların uzunluğu 2.000 metre (6.562 ft) civarındadır ve mağara içinde sıcaklık yıl boyunca 17°C'de (±1°C) sabit kalır."^[3] 1959 yılında gerçekleştirilen araştırmaların ilki Yunan mağarabilimci Ioannis Petrocheilos tarafından gerçekleştirildi. Bu araştırmada, birçoğu mağara mercanlarıyla kaplı çok sayıda hayvan kemiği ortaya çıkarıldı.^[4]

Petralona kafatası[değiştir | kaynağı değiştir]

1965'ten beri kazı ekibinin başı olan Aris Poulianos'a göre Petralona kafatası, 1960 yılında bir köylü olan Christos Sariannidis tarafından bulundu. Zeminden 30 santimetre (12 in) yükseklikte idi ve mağara duvarına gömülüydü, bir sinter tarafından tutuluyordu. Alt çenesi kayıp olan kafatası "bireyin ölümünden kısa bir süre sonra kahverengi kalsit ile kaplanmıştı".

Poulanios (1981), kafatasının yaklaşık 700.000 yıl yaşında olduğunu öne sürmüştür.^[5]^[6] Açıklamasında, "tarihin mağaranın stratigrafisi ve biriken tortuların analizlerine dayandığını" açıkladı.^[7]

Poulianos, kafatasının daha önce bilinmeyen bir hominin cinsini temsil ettiği, Homo erectus ile ilgisi olmadığı ve hatta Homo'nun dışında bir cinse ait olduğu sonucuna vararak, bu cinsin adını Archanthropus olarak, Petralona kafatasını üç terimli Archanthropus europaeus petraloniensis olarak tanımladı. Bağımsız paleantropologlar, kafatasını Homo erectus, Homo heidelbergensis veya Homo neanderthalensis olarak sınıflandırma eğilimindeydiler.^[6]

Poulianos'un iddiaları, vardığı sonuçlar Homo cinsinin çeşitliliğine ve erken yayılımına ilişkin ana akım modellerle çeliştiğinden dolayı, bu iddia ile ilgili tartışmalar sürmeye devam etmektedir.^[8]

Poulianos, ilk olarak 1967'de ve sonraki yıllarda Yunan darbesiyle ilgili olarak ve yine 1983'te Kültür Bakanlığı'nın kazı imtiyazını 1997'de Yunanistan Antropoloji Derneği'ne yeniden vermeyi reddettiği zaman, bölgedeki kazıların birkaç kez ertelendiğinden ve/veya durdurulması gerektiğinden şikayet etti. 15 yıl süren davalardan sonra Yargıtay tarafından haklı görüldü ve mağaradaki çalışmalarının devamına karar verildi.^[9] Poulianos, 2012'de kazı hakları tekrar iptal edildiğinden dolayı Yunan hükûmetini, keşiflerini bastırmak için komplo kurmakla defalarca suçladı.^[10]

1981 yılında Poulianos tarafından çıkarılan Petralona kafatasının yaşı araştırıldı ve protokol Nature dergisinde yayınlandı. İlgili bilim insanları, kalsit kabuklanma ve kemik parçalarının elektron spin rezonans ölçümlerini kullandılar ve kafatasının yaşını 240.000 ila 160.000 yıl arasına tarihlendirdiler.^[11]

Poulianos, fosili stratigrafik olarak tarihlendirmektedir ve yine elektron spin rezonans ölçümlerine dayanarak ilgili katmanın yaşının yaklaşık 670.000 olduğunu iddia etmektedir.^[5]^[12] Diğer araştırmacılar, "başka yerlerde bulunan bağlamsal hayvan fosillerinin yaklaşık 350.000 yıl öncesinden bilindiğine" dikkat çekmektedir.^[13]^[14] 1987'de araştırmacılar, mağara çökellerinin paleo-manyetik ve mineral manyetik çalışmalarına dayanarak kafatasının 620.000 yıldan daha eski olamayacağını açıkladılar.^[15]

Katman 10[değiştir | kaynağı değiştir]

1992'de uluslararası bir ekip, kafatasının bulunduğu iddia edilen "Mozole" adlı küçük mağara ve Poulianos tarafından "Katman 10" olarak adlandırılan çökeltilerin uranyum serisi tarihleme analizinin sonuçlarını yayınladı. Sonuçlar, katman 10'un tamamının yaklaşık 160 bin yıldan 350 bin yıla kadar uzun bir zaman aralığını temsil ettiği önceki bulguları doğrulamaktadır. Asgari yaş, hominid kafatasının duvara yapışmasına neden olan ve onu kaplayan kahverengi kalsit tabakasını ifade etmektedir. Fosil kabuklanması, onu alfa-spektrometrik, uranyum serisi yöntemlerle tarihlendirmek için yetersiz olmakla birlikte, minimum yaşının da 160.000 yıl olduğu sonucuna varılmıştır.^[7]

Bugün, Petralona kalıntılarını analiz eden akademisyenlerin çoğu, hominidi Homo erectus olarak sınıflandırmaktadır.^[6] Bununla birlikte, Petralona Archanthropus'u ayrıca bir Homo heidelbergensis^[16] Neandertal (Homo sapiens neanderthalensis) ve Homo sapiens'in erken bir jenerik sınıfı olarak da sınıflandırılmıştır. A. Poulianos ise Petralona kafatasının Homo erectus ile ilgisi olmayan bağımsız bir hominid sınıfından olduğunu ifade etmiştir.

Petralona kafatası. Selanik Arkeoloji Müzesi.

Runnels ve van Andel durumu şöyle özetliyor: "Yunanistan'da konuyla ilgili olabilecek bilinen tek insansı fosili, 1960 yılında Halkidiki'deki derin bir mağarada tesadüfen bulunan Petralona insansı fosilidir. Bu kafatası ile ilgili tartışmalar sürmektedir. Homo erectus, klasik bir Neandertal (Homo neanderthalensis) veya genel olarak Homo sapiens'in erken bir temsilcisi olabilir. Günümüz paleoantropologları arasındaki fikir birliği, kafatasının Homo erectus'tan ve hem klasik Neandertallerden hem de anatomik olarak modern insanlardan ayrılan arkaik bir hominide ait olduğu fikri etrafında şekillenmektedir. Nihai sınıflandırma ne olursa olsun, kafatası geçici olarak yaklaşık olarak M.Ö. 200-400 bin yaşında ve bu nedenle Petralona hominidinin Tesalya Alt Paleolitik'te yerleşik bir soyun bir temsilcisi olması mümkündür."^[17]

Yunanistan Antropoloji Derneği, mağarada 4 izole diş,^[18] 800,000 yıllık iki insan öncesi iskelet,^[12]^[19] ve çeşitli türlere ait çok sayıda fosil gibi yeni bulguları duyurmaya devam etti.

Fosiller, 1960 yılından beri Selanik Aristoteles Üniversitesi Jeoloji Okulu'nda muhafaza edilmektedir.^[20]

Fosil faunası[değiştir | kaynağı değiştir]

Mağarada çok sayıda türe ait hayvan fosilleri bulundu:^[21]

Balık[değiştir | kaynağı değiştir]

belirsiz türler

Amfibiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bufo bufo (Linnaeus) (bayağı kurbağa)
Pelobates fuscus Laurenti (bir kurbağa türü)

Sürüngenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Testudo graeca Linnaeus (mahmuzlu kaplumbağa)
Testudo sp. (dev)
Varanus intermedius Bolkay
Lacerta trilineata (Betriaga) (Balkan yeşil kertenkelesi)
Lacerta viridis (Laurenti) (Avrupa yeşil kertenkelesi)
Lacerta sp. (küçük) (kertenkeleler)
Ophidia indet. (yılanlar)

Kuşlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Anser anser Linnaeus (boz kaz)
Aythya ferina Linnaeus (bayağı patka)
Fulica atra Linnaeus (sakarmeke)
Buthierax pouliani Kretzoi (soyu tükenmiş kartal türleri)
Falco tinnunculus Linnaeus (kerkenez)
Alectoris sp. (keklik türleri)
- Alectoris graeca mediterranea Maurer-Chauvire' (kaya kekliği)
Perdix jurcsaki (Kretzoi) (bir keklik türü)
Scolopacidae indet. (uzunbalıkçıl veya kıyı kuşları ailesi – kum kuşu, çulluk, su çulluğu ve diğer ilişkili türler)
Larus sp. (bir martı cinsi)
Columba oenas ssp. (gökçe güvercin)
Columba livia ssp. (kaya güvercini)
Columba palumbus Linnaeus (bayağı ağaç güvercini)
Strix aluco Linnaeus (alaca baykuş)
Glaucidium Linnaeus (cüce baykuşlar)
Bubo sp. (boynuzlu baykuş ve ilişkili türler)
Corvus corax Linnaeus (bayağı kuzgun)
Pyrrhocorax graculus vetus Kretzoi (alp dağ kargası)
Turdus sp. (bir hakiki turdus cinsi)
Lanius minör Gmelin (kara alınlı örümcek kuşu)
Prunella yakalı Scopoli (alp dağ bülbülü)
Passeriformes int. I, II

Memeliler[değiştir | kaynağı değiştir]

Böcekçiller[değiştir | kaynağı değiştir]

Erinaceus europaeus praeglacialis Brunner (buzul öncesi Avrupa kirpisi)
Sorex minutus Linnaeus (Avrasya cüce faresi)
Sorex runtonensis (Hinton)
Pachyura etrusca (Savi)
Talpa minuta Freudenberg (bir köstebek cinsi)

Primatlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Archanthropus europaeus petraloniensis veya Homo Heidelbergensis Α. poulianos

Chiroptera (yarasalar)[değiştir | kaynağı değiştir]

Rhinolophus sp. indét. I, II
Rhinolophus ferrumequinum topali Kretzoi (büyük nalburunlu yarasanın bir alt türü)
Rhinolophus mehelyi Matschie (Mehely'nin nalburunlu yarasası)
Rhinolophus hipposideros Bechstein (küçük nalburunlu yarasa )
Miniopterus schreibersii Kuhl (yaygın kanatlı yarasa)
Myotis sp. indét. I, II (fare kulaklı yarasa cinsi)
Myotis myotis Borkhausen (büyük fare kulaklı yarasa )
Myotis blythi oxygnathus Monticelli
Myotis blythi ssp.
Myotis emarginatus Geoffroy (Geoffroy'un yarasası)
Myotis daubentonii (Kuhl) (Daubenton'un yarasası)
Vespertilio murinus Linnaeus (renkli yarasa)
Hypsugo savii Bonaparte (Savi'nin pipistrellesi)
Eptesicus sp. (bir yarasa cinsi)
Nyctalus noctula (Schreber) (yaygın yarasa)
Pipistrellus (?) sp. (bir yarasa cinsi)

Lagomorfa[değiştir | kaynağı değiştir]

Lepus terraerubrae (Kretzoi)
Oryctolagus sp. (Avrupa tavşanı)

Kemirgenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Urocitellus primigenius daphnae Kretzoi (soyu tükenmiş Urocitellus veya yer sincabı türleri)
Hystrix sp. (bir tür kirpi)
Gliridae indet. (bir deniz faresi cinsi)
Dryomimus eliomyoides arisi Kretzoi
Parasminthus brevidens Kretzoi
Spalax chalkidikae Kretzoi
Apodemus mystacinus crescendus Kretzoi
Muş synanthropus (Mus (Budamys) synanthropus) Kretzoi (Mus'un bir alt türü)
Allocricetus bursae simpleks Kretzoi (hamsterlerin bir alt türü – bkz. Allocricetulus)
Lagurus transiens Janossy (bir Laguru türü - tarla faresi, lemming ve ilgili türler)
Eolagurus argyropuloi zazhighini Ν. Poulianos (bir kemirgen cinsi)
Arvicola cantiana Heinrich (bir tarla faresi türü)
Microtus praeguentheri Kretzoi (bir tarla faresi türü)

Etoburlar[değiştir | kaynağı değiştir]

† Canis lupus mosbachensis Soergel (tarih öncesi kurt türleri)
† Cuon priscus Thenius (Erken Orta Pleistosen Asya yaban köpeği veya yaban köpeği)
† Xenocyon lycaonoides Kretzoi
† Meles meles atavus ? (Kormos) (ilkel Avrupa porsuğu )
† Ursus stehlini ? (Kretzoi)
† Ursus deningeri Reichenau
† Crocuta petralonae Kurten
† Pachycrocuta brevirostris Aymard (tarih öncesi sırtlanların bir alt türü)
† Pachycrocuta perrieri Croizet ve Jobert (tarih öncesi sırtlanların bir alt türü)
† Panthera aslan fosili Reichenau (ilkel mağara aslanı)
† Panthera gombaszoegensis Kretzoi (Avrupa jaguarı)
† Panthera pardus Linnaeus (leopar)
† Felis silvestris hamadryas ? (Kurten) (yabani kedi türü)
† Homotherium sp. (kılıç dişli kaplana yakın bir tür)
† Vulpes praeglacialis - (Kormos) gerçek bir vulpes tilkisi

Hortumlular[değiştir | kaynağı değiştir]

Elephas sp. (fil cinsi)

Perissodactyla[değiştir | kaynağı değiştir]

Equus mosbachensis (Reichenau)
Equus hidruntinus ssp. (avrupa eşeği)
Equus stenonis petraloniensis Tsoukala
Stephanorhinus hundsheimensis Toula (bir Stephanorhinus türü – gergedan)

Artiodaktila[değiştir | kaynağı değiştir]

Sus scrofa ssp. (yaban domuzu)
Dama dama ssp. (alageyik)
Cervus elaphus ssp. (kızıl geyik)
Praemegaceros baş dönmesi ? (Dawkins) (büyük bir geyik cinsi – bkz. Megaloceros verticornis)
Capra ibex macedonica Sickenberg^[22] (alp dağ keçisinin bir alt türü)
Bizon schoetensacki (Freudenberg) (Avrupa orman bizonu)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Petralona Cave". πήλαιο Πετραλώνων. 29 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University". academia edu. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
^ "Petralona Cave". GNTO. 15 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "Spilaio Archantropon Petralona – Spilaio Petralona – Petralona Cave – Kókkines Pétres – Cave of the Red Stones". showcaves com. 26 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ ^a ^b Aris N. Poulianos. Pre-Sapiens Man in Greece 1 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Current Anthropology, Vol. 22, No. 3, pp. 287–288. June 1981.
^ ^a ^b ^c Francis Spencer. History of Physical Anthropology: An Encyclopedia. Taylor & Francis, p. 454. 1997. 0-8153-0490-0.
^ ^a ^b LATHAM (February 1992). "The Petralona Hominid Site: Uranium-Series Re-Analysis of ?Layer 10?Calcite and Asssociated Palaeomagnetic Analyses" (PDF). Archaeometry. 34 (1): 135-140. doi:10.1111/j.1475-4754.1992.tb00483.x.
^ "Petralona 1". Smithsonian Institution. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "THE 40th ANNIVERSARY SINCE THE DISCOVERY OF THE PETRALONA ARCHANTHROPUS' SKULL=By Dr. Nickos A. Poulianos, President of the Anthropological Association of Greece". ANTHROPOLOGICAL ASSOCIATION OF GREECE. 22 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "Greek Archaeologist: Government Suppressing Truth, Destroying Evidence Europeans Evolved Separately". Jason Colavito. 20 Şubat 2014. 25 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ Hennig (6 Ağustos 1981). "ESR-dating of the fossil hominid cranium from Petralona Cave, Greece". Nature. 292 (5823): 533-536. doi:10.1038/292533a0.
^ ^a ^b Catling (3 Ekim 2012). "Archaeology in Greece, 1981–82". Archaeological Reports. 28: 3-62. doi:10.1017/S0570608400001769.
^ "Petralona skull – Hominin fossil". Encyclopædia Britannica. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ Festschrift – edited by Universidad Autónoma de México, Instituto de Investigaciones Antropológicas. 1990. ISBN 9789683610232. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "Palaeomagnetic and mineral magnetic studies of sediments from Petralona Cave Greece". Dublin Institute for Advanced Studies, Dublin, Leinster, Ireland Archaeometry. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
^ "EARLY HOMINIDS IN THE BALKANS" (PDF). University Of Crete. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
^ Runnels (January 1993). "The Lower and Middle Paleolithic of Thessaly, Greece". Journal of Field Archaeology. 20 (3): 299-317. doi:10.1179/jfa.1993.20.3.299.
^ Signals of Evolution in the Territory of Greece. Paleoanthropological Findings 17 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. By Christos Valsamis. In Intensive course in biological anthropology of the European Anthropological Association, 16–30 June 2007.
^ Poulianos (July 1984). "Once more on the age and stratigraphy of the petralonian man" (PDF). Journal of Human Evolution. 13 (5): 465-467. doi:10.1016/S0047-2484(84)80059-7.
^ Baryshnikov (July 2010). "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University". Geobios. 43 (4): 389-402. doi:10.1016/j.geobios.2010.01.003.
^ The species of the fossilized fauna from Petralona Cave 15 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi.
^ Baryshnikov (July 2010). "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University" (PDF). Geobios. 43 (4): 389-402. doi:10.1016/j.geobios.2010.01.003.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mağara Ana Sayfası 29 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Petralona Mağarası ve Antropoloji Müzesi 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Petralona Cave". πήλαιο Πετραλώνων. 29 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[2] "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University". academia edu. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.

[3] "Petralona Cave". GNTO. 15 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[4] "Spilaio Archantropon Petralona – Spilaio Petralona – Petralona Cave – Kókkines Pétres – Cave of the Red Stones". showcaves com. 26 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[Poulianos-5] Aris N. Poulianos. Pre-Sapiens Man in Greece 1 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Current Anthropology, Vol. 22, No. 3, pp. 287–288. June 1981.

[spencer-6] Francis Spencer. History of Physical Anthropology: An Encyclopedia. Taylor & Francis, p. 454. 1997. 0-8153-0490-0.

[dropbox.com-7] LATHAM (February 1992). "The Petralona Hominid Site: Uranium-Series Re-Analysis of ?Layer 10?Calcite and Asssociated Palaeomagnetic Analyses" (PDF). Archaeometry. 34 (1): 135-140. doi:10.1111/j.1475-4754.1992.tb00483.x.

[8] "Petralona 1". Smithsonian Institution. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[9] "THE 40th ANNIVERSARY SINCE THE DISCOVERY OF THE PETRALONA ARCHANTHROPUS' SKULL=By Dr. Nickos A. Poulianos, President of the Anthropological Association of Greece". ANTHROPOLOGICAL ASSOCIATION OF GREECE. 22 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[10] "Greek Archaeologist: Government Suppressing Truth, Destroying Evidence Europeans Evolved Separately". Jason Colavito. 20 Şubat 2014. 25 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[11] Hennig (6 Ağustos 1981). "ESR-dating of the fossil hominid cranium from Petralona Cave, Greece". Nature. 292 (5823): 533-536. doi:10.1038/292533a0.

[ReferenceA-12] Catling (3 Ekim 2012). "Archaeology in Greece, 1981–82". Archaeological Reports. 28: 3-62. doi:10.1017/S0570608400001769.

[13] "Petralona skull – Hominin fossil". Encyclopædia Britannica. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[14] Festschrift – edited by Universidad Autónoma de México, Instituto de Investigaciones Antropológicas. 1990. ISBN 9789683610232. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[15] "Palaeomagnetic and mineral magnetic studies of sediments from Petralona Cave Greece". Dublin Institute for Advanced Studies, Dublin, Leinster, Ireland Archaeometry. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.

[16] "EARLY HOMINIDS IN THE BALKANS" (PDF). University Of Crete. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.

[17] Runnels (January 1993). "The Lower and Middle Paleolithic of Thessaly, Greece". Journal of Field Archaeology. 20 (3): 299-317. doi:10.1179/jfa.1993.20.3.299.

[Valsamis-18] Signals of Evolution in the Territory of Greece. Paleoanthropological Findings 17 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. By Christos Valsamis. In Intensive course in biological anthropology of the European Anthropological Association, 16–30 June 2007.

[19] Poulianos (July 1984). "Once more on the age and stratigraphy of the petralonian man" (PDF). Journal of Human Evolution. 13 (5): 465-467. doi:10.1016/S0047-2484(84)80059-7.

[20] Baryshnikov (July 2010). "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University". Geobios. 43 (4): 389-402. doi:10.1016/j.geobios.2010.01.003.

[petralonacave-21] The species of the fossilized fauna from Petralona Cave 15 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi.

[22] Baryshnikov (July 2010). "New analysis of the Pleistocene carnivores from Petralona Cave (Macedonia, Greece) based on the Collection of the Thessaloniki Aristotle University" (PDF). Geobios. 43 (4): 389-402. doi:10.1016/j.geobios.2010.01.003.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Petralona mağarası nedir?, Petralona mağarası anlamı nedir?, Petralona mağarası ne demektir?