Laodikya

Laodikeia
Laodiceia
	Laodikeia yolu Laodikeia antik kenti
Konum	Denizli
Bölge	Karya
Koordinatlar	37°50′12″K 29°6′28″D / 37.83667°K 29.10778°D
Tür	Yerleşim
Tarihçe
Kurucu	2.Antiokhos
Kuruluş	M.Ö. 261-263
Terk ediliş	M.S.60
Devir(ler)	Helenistik Dönem, Roma Dönemi, Erken Bizans Dönemi,
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)	Meclis binası, tapınak a, büyük kilise, stadyum ve gimnazyum, küçük tiyatro, büyük tiyatro
Durum	Restore
Kamusal erişim	Açık
	Erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dini bir merkez haline gelmiştir.

Laodikeia, veya Lykos'un kıyısındaki Laodikeia (Yunanca: λαοδίκεια πρὸς τοῦ λύκου Laodikia pros tou Lykou; Latince: Laodicea ad Lycum, Laodiceia veya Laodikeia olarak da transliterasyonu yapılır) (Modern Türkçe: Laodikeia, Leodikya veya Laodikya), Lycus nehri kenarında (Çürüksu) kurulmuş bir antik kenttir.

Helenistik dönemde Caria ve Lydia, Roma döneminde ise Phrygia Pacatiana adıyla anılan vilayet sınırlarında bulunuyordu. Günümüzde modern Denizli şehrinin 6 km kuzeyinde yer almaktadır. 2013 yılında, Dünya mirası geçici listesinde yerini almıştır.^[1]

Laodikeia ayrıca Vahiy kitabında belirtilen Yedi Asya Kilisesi arasındadır.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin adı antik kaynaklarda daha çok “Lykos'un kıyısındaki Laodikeia” şeklinde geçmektedir. Diğer antik kaynaklara göre ise, kent MÖ 261-263 yılları arasında II. Antiokhos tarafından kurulmuş ve kente Antiokhos'un karısı Laodike'nin adı verilmiştir.

M.Ö. 130/129 yılında ise bölge tamamen Roma’ya (önce Cumhuriyet, sonra İmparatorluk) bağlanmıştır. Hıristiyanlığın ilk 7 kilisesinden birine sahip olan kent, Erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dini bir merkez haline gelmiştir.^[3]

Kentteki büyük sanat eserlerinin MÖ 1. yüzyıla ait olduğu düşünülmektedir. Romalılar'da Laodikeia'ya özel bir önem vermişler ve Kıbyra (Gölhisar-Horzum) Conventus'unun merkezi yapmışlardır ^{[kaynak belirtilmeli]}. İmparator Caracalla zamanında Laodikeia'da bir seri kaliteli sikke basılmıştır. Laodikeia halkının da katkılarıyla kentte çok sayıda anıtsal yapı yapılmıştır. Küçük Asia'nın 7 ünlü kilisesinden birinin bu kentte bulunması, Hıristiyanlığın burada ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. MS 60 yılında meydana gelen çok büyük bir deprem kenti yerle bir etmiştir.

Strabon'un bildirdiğine göre Leodikya, kuzguni siyah yününün yumuşaklığı ile ünlü bir tür koyun yetiştiriyordu. Yazar bu hayvanların Leodikyalılara büyük gelir sağladığını da anlatmaktadır. Kent ayrıca tanınmış bir tekstil endüstrisi geliştirmiştir. "Laodicean" olarak adlandırılan bir tür kumaştan Diocletianus fermanında söz edilmektedir. Leodikya'da yapılan ve "Trimita" adıyla bilinen tünikler o denli ünlüydü ki, kent "Trimitaria" olarak anılıyordu. Leodikya'daki kazılar 1961-1963 yılları arasında Kanada Quebec Laval Üniversitesi'nin araştırmacıları tarafından, Jean des Gagniers yönetiminde yapılmış ve çok ilginç bir çeşme yapısı bütünüyle ortaya çıkarılmıştır. Bu başarılı çalışmalar, özellikle çeşme yapısı üzerine çok iyi etüdler kapsayan bir bölümle birlikte yayımlanmıştır.

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Laodikya, sularını Lycus'a boşaltan küçük Asopus ve Caprus nehirlerinin dar vadileri arasındaki bir tepenin uzun çıkıntısında yer almaktadır.

Büyük bir ticaret yolu üzerinde bulunuyordu^[4] ve çevresinde pek çok önemli antik kent bulunuyordu; Kolossai'nin 17 km batısında, Hierapolis'in 10 km güneyindedir.^[5] Efes'in 160 km doğusundadır. Her ne kadar bazı eski yazarlar Laodikya'yı farklı eyalet bölgelerine yerleştirse de, bu bölge antik Frigya bölgesindeydi; bu şaşırtıcı değildir çünkü bu bölgelerin kesin sınırları hem kötü tanımlanmış hem de değişkendi; örneğin Batlamyus^[6] ve Philostratus^[7] burayı Karya'nın bir kenti olarak adlandırırken, Bizanslı Stefanos burayı Lidya'ya ait olarak tanımlıyordu.

Büyük Tiyatro[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak Roma inşa tarzında yapılmıştır. Sahnesi tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrası oldukça sağlam durumdadır. Yaklaşık 20.000 kişiliktir.

Küçük Tiyatro[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük tiyatronun 300 metre kadar kuzeybatısında yer almaktadır. Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak, Roma tarzında inşa edilmiştir. Sahnesi tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrasında da bozulmalar mevcuttur. Yaklaşık 15.000 kişi alabilecek büyüklüktedir.

Stadyum ve Gimnazyum[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin güneybatısında, doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır. Stadyumun ek yapıları ile gimnazyum bir bütünlük teşkil edecek şekilde yapılmıştır. MS 79 yıllarında yapılan stadyumun uzunluğu 350 metre, genişliği 60 metredir. Amfiteatr şeklinde yapılmış olan yapının, 24 oturma basamak sırası bulunmaktadır. Büyük bölümü tahrip olmuştur. MS 2. yüzyılda yapılan gimnazyum Proconsul Gargilius Antioius tarafından inşa ettirilerek imparator Hadrianus ve eşi Sabina'ya ithaf edildiğine dair yazıt bulunmuştur.

Anıtsal Çeşme[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin ana caddesi ile ara caddesi köşesindedir. Roma dönemi yapısıdır. İki cepheli olarak yapılmış havuz ve nişleri vardır. Bizans zamanında onarım görmüştür.

Anıtsal çeşmede 1961-1963 yılları arasında Kanada Québec Üniversitesi adına Fransız arkeologlarca kazı yapılmıştır. Çeşme, Suriye Caddesi ve bunu güneybatı yönde kesen ve stadyuma doğru uzanan caddenin köşesindedir. Köşede yer alan kare bir havuz ve bunu iki yanda saran biri kuzeye, diğeri batıya bakan, iki niş havuzdan oluşmaktadır. Çeşmeye ikinci ana dağıtım terminalinden künklerle getirilen su, iki depoda toplanarak veriliyordu. Çeşme, Roma İmparatoru Caracalla'nın (MS 211-217) MS 215 yılında Laodikeia'yı ziyareti şerefine yapılmış olup, daha sonra birbiri arkasına dört onarım evresi geçirmiştir. En son onarım ise MS 5. yüzyılın başında yapılmıştır. Daha sonra çeşme yapısı vaftizhaneye dönüştürülmüştür. Havuzun korkuluk duvarları Theseus'un Minatauros'u öldürmesi, Zeus'un Ganimedes'i kaçırması gibi, mitolojik konuları anlatan kabartmalarla süslenmiştir. Çeşme yapısının bulunduğu alanda yayılmış durumda arşitrav, arşitrav-friz blokları, konsollu geison, postamentli Attik İon kaideleri, burma yivli sütun parçaları, kabartmalı tavan kasetleri gibi mimari parçalara yoğun şekilde rastlanmaktadır. Bu mimari kabartmalarda çeşmenin yapım aşamalarını görmek mümkündür.

Meclis Binası[değiştir | kaynağı değiştir]

Stadyumun kuzey tarafında yer almaktadır. Tahrip olan yapının bir kısım oturma sıraları görülmektedir. MS 2. yüzyılda yapılan bina, ön kısmındaki Güney Agora'ya bitişik olarak traverten ve mermer bloklardan yapılmıştır. Yapıya ait yüzeyde mermerden yapılmış, kompozit düzende başlıklar, sütunlar, postamentler, arşitrav-friz blokları, ranke bezemeli bloklar, konsollu geison gibi mimari parçaları görmek mümkündür. Ayrıca Meclis Binası’nın doğu yanında Prythaneion olabilecek yuvarlak bir yapı yer alır. Bu yapıya ait postament, kavisli arşitrav-friz blokları, geison gibi mimari parçaları görmek mümkündür.

Tapınak A[değiştir | kaynağı değiştir]

Suriye Kapısı'na ulaşan Sütunlu Ana Cadde'nin kuzey yanında avlusuyla birlikte bir tapınağın temelleri yer almaktadır. Dikdörtgen şeklindeki tapınak temenosu (kutsal avlu) içine sütunlu caddeden girilmektedir. Avlu etrafında görülen postamentler tapınak kutsal alanının üç tarafını çeviren portiklere aittir. Kutsal avlunun kuzey kısmında cephesi güneye bakan tapınak yer alır. Büyük olasılıkla prostylos planlı tapınağın sadece temelleri kalabilmiştir. Cephede mermerden yapılmış postamentli Attik-İon sütun kaideleri, burmalı ve yivli sütun parçaları, kabartmalı arşitrav ve geison gibi üst yapı elemanları görülmektedir. Yine aynı alanda görülen Korinth düzeninde sütun başlığı ve köşe başlığı parçaları yapının Korinth düzeninde olduğunu göstermektedir. Tapınağın mimari bloklarının çoğunluğu MS 4. yüzyıl sonunda yakınındaki başka yapılarda kullanılmak üzere taşınmıştır. Bununla ilgili blokların bir kısmı Suriye Caddesi kazılarında ortaya çıkarılmıştır.

İmparator Commodus (MS 180-192) ve Caracalla (MS 211-217) Dönemi'nde Laodikeia'ya “Laodikewn Newkorwn”, "Laodikeon Neokoron - Tapınak Koruyucusu" sıfatının verildiğini yazılı belgelerden öğrenmekteyiz. Şimdiye kadar yapılan araştırmalarda yukarıda tanımlanan bu yapının Sebasteion olabileceğine ilişkin bizim de desteklediğimiz fikirler ortaya atılmıştır. Mevcut mimari kalıntılar MS 2. yüzyıl sonu-3. yüzyıl başına tarihlenebilmektedir.

Büyük Kilise[değiştir | kaynağı değiştir]

Sütunlu caddenin güneyinde caddeye bitişik olarak inşa edilmiştir. Sadece taşıyıcı bölümlerinden bir kısmı ayakta kalmıştır. Ana giriş batısındadır.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological site of Laodikeia". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.
^ VAHİY 3 | TCL02 Kutsal Kitap | YouVersion. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.
^ "Laodikeia Antik Kenti (Denizli)". Araştırma yazısı,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat.Tarih: Ekim 2019. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Strabo 14.2.19.
^ Antonine Itinerary p. 337; Tabula Peutingeriana; Strabo xiii. p. 629.
^ v. 2. § 18.
^ Lives of the Sophists i. 25

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

laodikeia
laodikeia 17 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Centre, UNESCO World Heritage. "Archaeological site of Laodikeia". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.

[2] VAHİY 3 | TCL02 Kutsal Kitap | YouVersion. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.

[3] "Laodikeia Antik Kenti (Denizli)". Araştırma yazısı,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat.Tarih: Ekim 2019. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] Strabo 14.2.19.

[5] Antonine Itinerary p. 337; Tabula Peutingeriana; Strabo xiii. p. 629.

[6] v. 2. § 18.

[7] Lives of the Sophists i. 25

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Türkiye'deki antik kentler
Akdeniz	Afrodisias Akalissus Alalah Anavarza Antakya Antigonia Antioheia Ariassos Arsinoe Arikanda Aspendos Bab el-Hava Sınır Kapısı Comona Çukurova Antakyası Korykos (Kızkalesi) Cyrrhus Dalisandus Domuztepe Elaiussa Sebaste Epiphania Etenna Faselis Germanicia Gözlükule Hacılar Höyük Hemaksia Irenopolis İssos Kandyba Kanlıdivane Anchiale Karatepe Kelenderis Kibira Kilikya Antakyası Kremna Ksanthos Lamotis Antakyası Magarsa Mallus Mamure Kalesi Mezgitkale Misis Mira (antik kent) Mopsu Krene Myriandos Olba Patara Perge Pisidya Antakyası Rhosus Sagalassos Seleukia Seleucia Pieria Seleucia Sidera Selge Side Sillyon Soli Sozopolis Tell Tayinat Höyüğü Termessos Tlos Uzuncaburç Yumuktepe
Doğu Anadolu	Altıntepe Ani Arsamosata Arslantepe Höyüğü Cafer Höyük Harput Sugunia Tuşpa
Ege	Adramytteion Aigai Aizanoi Akmonya Alabanda Alinda Allianoi Amorium Amos Amyzon Antioheia Apameia Kibotos Afrodisias Apollonia (Mysia) Apollonis Atarneus Bargylia Beycesultan Caloe Celaenae Ceramus Didyma Docimium Efes Erithrai Euromos Fokaia Gambrion Gryneion Halikarnas Hierapolis Iasos Karyanda Karmylassos Kaunos Klazomenai Knidos Kolofon Kolossai Kyme Labranda Laodikya Latmus Lebedos Limantepe Magnesia ad Maeandrum Magnesia ad Sipylum Mastaura Menderes Antakyası Metropolis Milet Mindos Myrina Myus Notion Nysa Oinoanda Pepuza Pergamon Perperene Pinara Pitane Priene Pigela Sardis Sigeion Smirni Stratonikeia (Karya) Stratonikeia (Lidya) Temnos Teos Thiatira Tralleis Timion
Güneydoğu Anadolu	Taurum Antakyası Apamea, Fırat Coba Höyük Çayönü Dara Edessa Göbeklitepe Harran Karkamış Kuşşara Nevali Çori Mezopotamya Antakyası Samosata Sareisa Seleukia, Zeugma Sultantepe Tille Zeugma Zincirli Höyük Ziyaret Tepe Höyüğü
İç Anadolu	Alişar Höyüğü Binbirkilise Büklükale Höyüğü Çatalhöyük Derbe Ersele Höyük Ersele Yeraltı Şehri Faustinopolis Gordion Herakleia Cybistra İrenopolis Kaman Kalehöyük Kerkenes Kültepe (Kaniş) Laodicea Combusta Mokissos Nyssa Pessinus Purushanda Şarhöyük Tavium Tuvana
Karadeniz	Alacahöyük Euchaita Hattuşa Herakleia Pontiki Hüseyindede Tepe Ibora Karussa Komana Pontiki Laodikeia Maşat Höyük Nerik Nicopolis Pompeiopolis Salatiwara Samuha Sapinuwa Tripolis Yazılıkaya Zaliches
Marmara	Aegospotami Alexandria Troas Apamea Myrlea Apollonia Apros Assos Caesarea Germanica Cebrene Kalkedon Cius Drusipara Kardiya Kizikos Lisimahia Miletepolis Nikomedya Orestias Rhegion Sestos Skepsis Troya

g t d Dünya Mirası Geçici Listesi'nde Türkiye
Akdeniz	Karain Mağarası Alahan Manastırı Noel Baba Kilisesi Alanya St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Çevresi Kekova Güllük Dağı Millî Parkı ve Termessos Likya Uygarlığı Antik Kentleri Sagalassos Perge Saint Pierre Kilisesi Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi Mamure Kalesi Titus Tüneli Kaunos Korikos Antik Kenti Anavarza Eflatunpınar: Hitit Su Anıtı Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri Yivli Minare Kibira Antik Kenti Karatepe-Aslantaş Antik Kenti
Doğu Anadolu	Ahlat Selçuklu Mezarlığı İshak Paşa Sarayı Akdamar Kilisesi Ashâb-ı Kehf Külliyesi Van Kalesi, Höyüğü ve Tarihî Van Şehri Harput Tarihî Kenti Kemaliye Tarihî Kenti
Ege	Aizanoi Birgi Tarihî Kenti Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı Beçin Ortaçağ Kenti Laodikya Sardis Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri Stratonikeia Antik Kenti Bodrum Kalesi Assos Antik Kenti Ayvalık Endüstriyel Peyzaj Alanı Priene Antik Kenti İzmir Tarihî Liman Kenti
Güneydoğu Anadolu	Harran ve Şanlıurfa Mardin Kültürel Peyzaj Alanı Zeugma Arkeolojik Siti Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup Kilisesi İsmail Fakirullah Türbesi Malabadi Köprüsü Gaziantep'teki Yer Altı Su Yapıları: Livaslar ve Kasteller Zerzevan Kalesi ve Mithraeum Midyat ve Çevresindeki (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise ve Manastırları
İç Anadolu	Konya: Selçuklu Başkenti Niğde'nin Tarihî Anıtları Odunpazarı Tarihî Kent Merkezi Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı Ahi Evran Türbesi Kültepe-Kaniş Arkeolojik Alanı Hacı Bayram Camii ve Çevresi İvriz Kültürel Peyzaj Alanı Kral Kızı Hamamı Beypazarı Tarihî Kenti Koramaz Vadisi
Karadeniz	Sümela Manastırı Mudurnu Tarihî Ahi Kenti Harşena Dağı ve Pontus Kral Kaya Mezarları Kızılırmak Deltası ve Kuş Cenneti Anadolu Türk Mirasının Erken Dönemi: Niksar, Danişmendliler Beyliği'nin Başkenti Ballıca Mağarası Tabiat Parkı
Marmara	İznik Çanakkale ve Gelibolu I. Dünya Savaşı Alanları Uzun Köprü Yıldız Sarayı II. Bayezid Külliyesi Nuruosmaniye Camii Justinianus Köprüsü
Paylaşılanlar	Denizli-Doğubayazıt Güzergâhındaki Selçuklu Kervansarayları Ceneviz Ticaret Yolu'nda Akdeniz'den Karadeniz'e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri Akçakoca Kalesi Amasra Kalesi Çandarlı Kalesi Çeşme Kalesi Foça Kalesi Galata Kulesi Güvercinada Sinop Kalesi Yoros Kalesi Anadolu Selçuklu Medreseleri Buruciye Medresesi Cacabey Medresesi Çifte Medrese Çifte Minareli Medrese (Erzurum) Çifte Minareli Medrese (Sivas) Gök Medrese İnce Minareli Medrese Karatay Medresesi Sahabiye Medresesi Yakutiye Medresesi Dağlık Frigya

Laodikeia ne demektir