Kimya felsefesi

Kimya felsefesi, kimya biliminin temelindeki varsayımları ve metodolojiyi inceler. Kimya felsefesi, filozoflar, kimyagerler ve filozof kimyacılar tarafından araştırılmıştır. Tarihin büyük bölümünde bilim felsefesi büyük oranda fizik felsefesinden oluşmaktaydı fakat kimya kaynaklı felsefi sorular 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren artan düzeyde ilgi görmüştür.^[1]^[2]

Kimyanın temelleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimya ve kimyanın neyi irdelediği tanımlanmaya çalışıldığı takdirde başlıca felsefi sorular ortaya çıkmaktadır. Atomlar ve moleküller genellikle kimya teorisinin temel birimleri olarak kabul edilir^[3] ancak moleküllerin yapısı ve kimyasal bağlara dair geleneksel açıklamalar, metaller, metal kompleksleri^[4] ve aromatiklik gibi birçok madde özelliğini hesaba katmaz.^[5]

Bazı kimyagerler ve kimya filozofları, mikro yapılardan ziyade maddeleri kimyanın temel çalışma birimleri olarak ele almayı tercih ederler. Maddeleri sınıflandırmanın bu iki yöntemi arasında her zaman bire bir benzeşme yoktur.^[3] Örneğin çoğu kayaç doğada sabit oranlarda veya uzamsal ilişkilerle oluşmamış birçok iyondan meydana gelen mineral kompleksleri halinde bulunur.^[4]

Kimya felsefesiyle alakalı bir başka felsefi problem de, kimyanın maddelerin mi yoksa reaksiyonların mı araştırması olduğu sorusudur.^[3] Atomlar, katı halde bile sürekli olarak hareket halindedir ve uygun koşullarda birçok kimyasal kendiliğinden reaksiyona girerek yeni ürünler oluşturur. Sıcaklık, basınç, diğer moleküllere olan yakınlık ve manyetik alanın gibi çeşitli çevresel değişkenler, maddenin özellikleri üzerinde etki sahibidir.^[3]^[4]^[5] Schummer'in bu konu hakkındaki yorumu şöyledir: "Madde filozofları bir kimyasal reaksiyonu belli maddelerin değişimiyle tanımlarken, süreç filozofları maddeyi karakteristik kimyasal reaksiyonlarıyla tanımlar."^[3]

Kimya filozofları[değiştir | kaynağı değiştir]

Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, "kimya felsefesi" terimini kullanan ilk filozoflardan biridir.^[6]

Özellikle 2000 yılında Kimya Felsefesi'ni yazan Hollandalı filozof Jaap van Brakel ve "Foundations of Chemistry" dergisinin editörü, 2004 tarihli "Normatif ve Tanımlayıcı Bilim Felsefesi ve Kimyanın Rolü" vb. makalelerin yazarı Malta doğumlu filozof kimyager Eric Scerri gibi birkaç filozof ve bilim insanı, son yıllarda kimya felsefesine odaklandı. Scerri, özellikle periyodik tablonun felsefi temellerinin yanında fizik ve kimyanın periyodik tabloyla ilgili olarak birbirleriyle nasıl kesiştiğiyle ilgilenir. Scerri bu durumun sadece bilimin değil, felsefenin de bir konusu olduğunu iddia etmektedir.^[7]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Weisberg, M. (2001). Why not a philosophy of chemistry? 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. American Scientist. Retrieved April 10, 2009.
^ Scerri, E.R., & McIntyre, L. (1997). The case for the philosophy of chemistry. 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Synthese, 111: 213–232. Retrieved April 10, 2009 from http://philsci-archive.pitt.edu/archive/00000254/ 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Schummer, Joachim. (2006). Philosophy of science. In Encyclopedia of philosophy, second edition. New York, NY: Macmillan.
^ ^a ^b ^c Ebbing, D., & Gammon, S. (2005). General chemistry. Boston, MA: Houghton Mifflin.
^ ^a ^b Pavia, D., Lampman, G., & Kriz, G. (2004). Organic chemistry, volume 1. Mason, OH: Cenage Learning.
^ Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Ideen zu einer Philosophie der Natur als Einleitung in das Studium dieser Wissenschaft (1797): Second Book, ch. 7: "Philosophie der Chemie überhaupt".
^ Collected Papers on Philosophy of Chemistry. Londra: Imperial College Press. 2008. ISBN 978-1-84816-137-5.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İncelemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Stanford Felsefe Ansiklopedisi'ndeki Kimya Felsefesi 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. makalesi

Dergiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Foundations of Chemistry^{[ölü/kırık bağlantı]}, Springer tarafından yayınlanan, kimya eğitiminin yanı sıra kimya tarihi ve felsefesi hakkında yayınlar içeren uluslararası hakemli bir dergidir.
Hyle: International Journal for Philosophy of Chemistry 23 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Almanya'daki Karlsruhe Üniversitesi ile ilişkili İngilizce hakemli bir dergidir.

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Philosophy of Chemistry 11 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., J. van Brakel, Leuven University Press, 2000. 90-5867-063-5 ISBN 90-5867-063-5
Philosophy of Chemistry: Synthesis of a New Discipline, Davis Baird, Eric Scerri, Lee McIntyre (eds.), Dordrecht: Springer, 2006. 1-4020-3256-0 ISBN 1-4020-3256-0
The Periodic Table: Its Story and Its Significance, E.R. Scerri, Oxford University Press, New York, 2006. 0-19-530573-6 ISBN 0-19-530573-6
Collected Papers on Philosophy of Chemistry, E.R. Scerri, Imperial College Press, London, 2008. 978-1848161375 ISBN 978-1848161375
Of Minds and Molecules: New Philosophical Perspectives on Chemistry, Nalini Bhushan and Stuart Rosenfeld (eds.), Oxford University Press, 2000, Reviewed by Michael Weisberg
Philosophy of Chemistry : Growth of a New Discipline, Eric Scerri, Lee McIntyre (eds.), Heidelberg: Springer, 2015. 978-94-017-9363-6 ISBN 978-94-017-9363-6

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Reduction and Emergence in Chemistry 18 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İnternet Felsefe Ansiklopedisi
International Society for the Philosophy of Chemistry 21 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
International Society for the Philosophy of Chemistry Summer symposium 2011 16 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
International Society for the Philosophy of Chemistry Summer symposium 2016 16 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Website for Eric Scerri, author and founder-editor of Foundations of Chemistry 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Weisberg-1] Weisberg, M. (2001). Why not a philosophy of chemistry? 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. American Scientist. Retrieved April 10, 2009.

[Scerri-2] Scerri, E.R., & McIntyre, L. (1997). The case for the philosophy of chemistry. 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Synthese, 111: 213–232. Retrieved April 10, 2009 from http://philsci-archive.pitt.edu/archive/00000254/ 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Schummer-3] Schummer, Joachim. (2006). Philosophy of science. In Encyclopedia of philosophy, second edition. New York, NY: Macmillan.

[Gammon-4] Ebbing, D., & Gammon, S. (2005). General chemistry. Boston, MA: Houghton Mifflin.

[PLK-5] Pavia, D., Lampman, G., & Kriz, G. (2004). Organic chemistry, volume 1. Mason, OH: Cenage Learning.

[6] Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Ideen zu einer Philosophie der Natur als Einleitung in das Studium dieser Wissenschaft (1797): Second Book, ch. 7: "Philosophie der Chemie überhaupt".

[7] Collected Papers on Philosophy of Chemistry. Londra: Imperial College Press. 2008. ISBN 978-1-84816-137-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Kimyanın dalları
Kimya literatürü • Kimyasal formül dizini • Biyomoleküller listesi • İnorganik bileşikler listesi • Periyodik tablo
Fiziksel	Elektrokimya Termokimya Kimyasal termodinamik Yüzey bilimi Kolloidal kimya Mikromeritik Kriyokimya Sonokimya Spektroskopi Yapısal kimya / Kristalografi Kimyasal fizik Kimyasal kinetik Femtokimya Kuantum kimyası Spin kimyası Fotokimya Denge kimyası
Biyolojik	Biyokimya Moleküler biyoloji Hücre biyolojisi Biyoorganik kimya Kimyasal biyoloji Klinik kimya Nörokimya Biyofiziksel kimya
Organik	Stereokimya Fiziksel organik kimya Organik reaksiyon Retrosentetik analiz Enantiyoselektif sentez Total sentez / Yarı sentez Farmasötik kimya Farmakoloji Fulleren kimyası Polimer kimyası Petrokimya Dinamik kovalent kimya
İnorganik	Koordinasyon kimyası Manyetokimya Organometalik kimya Organolantanit kimya Biyoinorganik kimya Biyoorganometalik kimya Fiziksel inorganik kimya Küme kimyası Kristalografi Katı hâl kimyası Metalurji Seramik kimyası Malzeme bilimi
Analitik	Enstrümental kimya Elektroanalitik yöntemler Spektroskopi Absorpsiyon IR Raman UV-Vis NMR Kütle spektrometrisi EI ICP MALDI Ayırma işlemleri Kromatografi GC HPLC Femtokimya Kristalografi Karakterizasyon Titrasyon Islak kimya
Diğer	Nükleer kimya Radyokimya Radyasyon kimyası Aktinit kimyası Kozmokimya / Astrokimya / Yıldız kimyası Jeokimya Biyojeokimya Çevre kimyası Atmosfer kimyası Okyanus kimyası Kil kimyası Karbokimya Petrokimya Gıda kimyası Karbonhidrat kimyası Gıda fiziksel kimyası Tarımsal kimya Kimya eğitimi Amatör kimya Genel kimya Kaçak kimya Adli kimya Otopsi kimyası Nanokimya Supramoleküler kimya Kimyasal sentez Yeşil kimya Klik kimyası Kombinatoryal kimya Biyosentez Bilgisayarlı kimya Matematiksel kimya Teorik kimya
Ayrıca bakınız	Kimya tarihi Nobel Kimya Ödülü Kimyanın zaman çizelgesi Element keşifleri "Merkezî bilim" Kimyasal reaksiyon Kataliz Kimyasal element Kimyasal bileşik Atom Molekül İyon Kimyasal bileşik Kimyasal bağ
Kategori • Wikimedia Commons • Vikiproje

Kimya felsefesi nedir