Karaçelebizade Abdülaziz Efendi

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi
Karaçelebizade Abdülaziz Efendi
Doğum	1591; İstanbul
Ölüm	1658; Bursa
Defin yeri	Bursa
Meslek	Şeyhülislam, kazasker, kadı, müderris, din alimi. tarihçi.

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi (1591, İstanbul – 1658, Bursa), Osmanlı din alimi, kadı, kazasker. şeyhülislam ve tarihçi.

Osmanlı Devleti’nde İstanbul kadılığı, Rumeli Kazaskerliği gibi görevlerde bulunduktan sonra 1651’de 33. Osmanlı şeyhülislamı olmuş bir devlet adamı; fıkıh ve tarih alanında önemli eserler vermiş bir bilim insanıdır. Son yıllarını Bursa’da sürgünde geçirmiş; yaptırdığı sayısı 100'ü aşan çeşmelerle şehre değerli katkılarda bulunmuştur.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1591 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Sultan III. Mehmed devri âlimi ve Rumeli Kazaskeri Hüsamettin Efendi’nin oğlu idi. Küçük yaşta babasını kaybetti.^[1] Önce Ağabeyi Mehmet Efendi’den ve sonra Şeyhülislam Sunullah Efendi’den dersler gördü.

1611’de İstanbul Hayreddinpaşa Medresesi’ne müderris olarak atandı. İstanbul’da başka medreselerde de görev yaptıktan sonra Yenişehir Kadısı olarak görevlendirildi. Mekke ve Edirne Kadılığı görevlerinde de bulundu. Ocak 1634'te İstanbul kadısı oldu.

İstanbul kadısı iken koyduğu ağır bir narh (sabit fiyat) nedeniyle şehirde yağ kıtlığı baş gösterince padişah IV. Murat boğdurulmasını emretmişti^[2] ancak affedildi; cezası Sakız’a sürgüne çevrildi. Bir buçuk yıl Sakız’ta kaldıktan sonra 1635’te tekrar İstanbul’a döndü, ilmî çalışmalarla meşgul oldu. Peygamberler Tarihi, Muhammed'in Yaşamı, İslam Hükümdarları Tarihi, Osmanlı Sultanları Tarihi başlıklı dört bölümde dem’den 1646’ya kadar olan tarihi olayları anlattığı "Ravdat-ül Ebdar" eserini 1646’da tamamlayıp padişah I. İbrahim’e ithaf etti.

1648’de padişaha karşı başlayan isyanda başat rol aldı. Sultan İbrahim yerine IV. Mehmet’in tahta çıkarılmasını sağlayan bu isyandan sonra 1649’da Rumeli kazaskerliği görevine geldi. 1651’de şeyhülislam oldu, bu görevde beş ay kalabildi; bu arada fıkıha dair eserlerini tamamladı.^[1] Henüz çocuk olan padişahın babaannesi Kösem Sultan ve annesi Turhan Hatice Sultan arasında yaşanan rekabetin Kösem Sultan’ın ölümü ile sonuçlanması üzerine sarayda yaşanan tahliye sırasında Sakız Adası’na sürgüne gönderildi; yerine Ebusaid Mehmed Efendi getirildi. Sakız’da bulunduğu sırada Ravdat-ül-Ebrâr adlı eserine bir zeyl (ilave) yazarak 1648’e kadar olan olayları hatıra şeklinde anlattı.

1652’de kendi isteğiyle Bursa’ya nakledildi; yeni eserler yazmakla meşgul oldu. Fıkıh konusunda özel uzmanlığı, tarihe karşı büyük ilgisi vardı. "Azizi" mahlasını kullanarak şiirler yazardı. Arap edebiyatında tanınmış bir şahsiyetti.^[1] Bursa’da boşta akan suları ve çeşmeleri tek tek ele alarak çeşme yapmakla meşgul oldu. Uludağ eteklerinden şehre "Müftü Suyu" adıyla anılan suyu getirtti. Bursa, Setbaşı’nda bir camii inşa ettirdi.

1668’ta Bursa’da öldü. Deveciler Mezarlığı’na (şu anda mevcut değil) defnedildi.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ravdat-ül-Ebrâr
Mirât-üs-Safâ fî Ahvâl-il-Enbiyâ
Süleymânnâme
Hilyet-ül-Enbiyâ
Zafernâme
Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi
Hall-ül-İştibâh an Ukdet-il-Eşbâh
Kitâb-ül-Elgâz fî Fıkh-il-Hanefiyye
Kâfi
Gülşen-i Niyâz
Ferâyih-un-Nebeviyye fî Siret-il-Mustafaviyye
Dîvân-ı Eşâr
Risâle-i Kalemiyye
Nefehât-ül-Üns

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c bbilgi.com Sitesi Karaçelbizade Abdülaziz Efendi maddesi^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Çeşmelerle Ruhunu Dinlendiren Adam, Karaçelebizade Abdülaziz Efendi". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2010.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.470-472
Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.III say.339 [1]
bbilgi.com Sitesi Karaçelbizade Abdülaziz Efendi maddesi^{[ölü/kırık bağlantı]}

Önce gelen: Bahâî Mehmed Efendi	Osmanlı Şeyhülislamı 1651	Sonra gelen: Ebusaid Mehmed Efendi

[bbilgi-1] .com Sitesi Karaçelbizade Abdülaziz Efendi maddesi^{[ölü/kırık bağlantı]}

[btch-2] "Çeşmelerle Ruhunu Dinlendiren Adam, Karaçelebizade Abdülaziz Efendi". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2010.

[1]

[2]

g t d IV. Mehmed dönemi (1648 – 1687)
Ailesi	I. İbrahim Hatice Turhan Sultan Emetullah Râbia Gülnûş Sultan II. Mustafa III. Ahmed Şehzade Selim Şehzade İbrahim Şehzade Mahmud Şehzade Bayezid Şehzade Süleyman Hatice Sultan Ümmü Gülsüm Sultan Fatma Sultan Gevher Sultan Safiye Sultan Gevherhan Sultan Beyhan Sultan Fatma Sultan Ümmü Gülsüm Sultan Kaya Sultan Atike Sultan Ayşe Sultan Bican Sultan
Sadrazamlar	Sofu Mehmed Paşa (1648-1649) Kara Murad Paşa (1649-1650) Melek Ahmed Paşa (1650-1651) Siyavuş Paşa (1651-1651) Gürcü Mehmed Paşa (1651-1652) Tarhuncu Ahmed Paşa (1652-1653) Koca Derviş Mehmed Paşa (1653-1654) İbşir Mustafa Paşa (1654-1655) Kara Murad Paşa (1655) Ermeni Süleyman Paşa (1655-1656) Deli Hüseyin Paşa (1656) Zurnazen Mustafa Paşa (1656) Siyavuş Paşa (1656) Boynuyaralı Mehmed Paşa (1656) Köprülü Mehmed Paşa (1656-1661) Köprülü Fazıl Ahmed Paşa(1661-1676) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1676-1683) Bayburtlu Kara İbrahim Paşa (1683-1685) Sarı Süleyman Paşa (1685-1687)
Şeyhülislamlar	Bahâî Mehmed Efendi(1649 - 1651) Karaçelebizade Abdülaziz Efendi (1651) Ebusaid Mehmed Efendi (1651 - 1652) Bahâî Mehmed Efendi (1652 - 1654) Ebusaid Mehmed Efendi(1654 - 1655) Hüsamzade Abdurrahman Efendi(1655 - 1656) Memikzade Mustafa Efendi(1656) Hocazade Mesud Efendi (1656) Hanefi Mehmed Efendi (1656) Balizade Mustafa Efendi (1656 - 1657) Bolevî Mustafa Efendi(1657 - 1659) Esiri Mehmet Efendi (1659 - 1662) Sunizade Seyit Mehmet Emin Efendi (1662) Minkarizade Yahya Efendi (1662 - 1674) Çatalcalı Ali Efendi (1674 - 1686) Ankaravi Mehmed Emin Efendi (1686 - 1687)

g t d Osmanlı şeyhülislamları
15. yüzyıl	Molla Fenari Fahreddin-i Acemi Molla Hüsrev Molla Gürânî Molla Abdülkerim Efendi Alâeddin Arabî Efendi Efdalzade Hamîdüddin Efendi
16. yüzyıl	Zenbilli Ali Efendi Kemalpaşazade Ahmet Şemsettin Efendi (İbn-i Kemal) Sadullah Sadi Efendi Çivizade Muhiddin Mehmed Efendi Abdülkadir Hamidî Çelebi Fenarîzade Muhyiddin Çelebi Ebussuud Efendi Çivizade Damadı Hamid Efendi Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi Malûlzade Mehmed Efendi Çivizade Hacı Mehmed Efendi Abdülkadir Şeyhî Efendi Bostanzade Mehmed Efendi Bayramzade Zekeriya Efendi Hoca Sâdeddin Efendi Sunullah Efendi
17. yüzyıl	Hocazade Mehmed Efendi Ebülmeyamin Mustafa Efendi Hocazade Esad Efendi Zekeriyazade Yahya Efendi Ahîzâde Hüseyin Efendi Ebusaid Mehmed Efendi Muîd Ahmed Efendi Hacı Abdürrahim Efendi Bahâî Mehmed Efendi Karaçelebizade Abdülaziz Efendi Hüsamzade Abdurrahman Efendi Memikzade Mustafa Efendi Hocazade Mesud Efendi Hanefi Mehmed Efendi Balizade Mustafa Efendi Bolevî Mustafa Efendi Esiri Mehmet Efendi Sunizade Seyit Mehmet Emin Efendi Minkarizade Yahya Efendi Çatalcalı Ali Efendi Ankaravi Mehmed Emin Efendi Debbağzade Mehmed Efendi Feyzullah Efendi Ebusaidzade Feyzullah Efendi Sadreddinzade Sadık Mehmed Efendi İmam Mehmed Efendi
18. yüzyıl	Paşmakçızade Ali Efendi Yekçeşm Hüseyin Efendi Ebezade Abdullah Efendi Mehmed Ataullah Efendi İmam Mahmud Efendi Mirza Mustafa Efendi Menteşzade Abdürrahman Efendi Ebu İshak İsmail Efendi Yenişehirli Abdullah Efendi Mirzazade Şeyh Mehmed Efendi Paşmakçızade Abdullah Efendi Damadzade Ahmed Efendi Ebuishakzade İshak Efendi Dürri Mehmed Efendi Feyzullahefendizade Mustafa Efendi Pirizade Mehmed Sahib Efendi Hayatizade Mehmed Emin Efendi Seyit Mehmet Zeynelabidin Efendi Ebuishakzade Mehmed Esad Efendi Halilefendizade Mehmed Said Efendi Seyyid Murtaza Efendi Abdullah Vassaf Efendi Damadzade Feyzullah Efendi Dürrizade Mustafa Efendi Mehmed Salih Efendi Çelebizade İsmail Asım Efendi Veliyyüddin Efendi Ebubekirzade Ahmed Efendi Pirizade Osman Sahib Efendi Mirzazade Mehmed Said Efendi Seyyid Mehmed Şerif Efendi İvazpaşazade İbrahim Beyefendi Salihzade Mehmet Emin Efendi Vassafzade Mehmed Esad Efendi Mehmed Şerif Efendi Seyit İbrahim Efendi Dürrizade Mehmed Ataullah Efendi Arapzade Ataullah Efendi Dürrizade Mehmed Arif Efendi Müftizade Ahmet Efendi Mekkî Mehmet Efendi Seyit Mehmet Kamil Efendi Hamidizade Mustafa Efendi Yahyâ Tevfik Efendi Mustafa Aşir Efendi
19. yüzyıl	Sâmânizade Ömer Hulusi Efendi Salihzade Ahmed Esad Efendi Şerifzade Ataullah Mehmed Efendi Arapzade Mehmed Arif Efendi Dürrizade Abdullah Efendi Mehmed Zeynelabidin Efendi Mekkizade Mustafa Asım Efendi Çerkes Halil Efendi Yasincizade Abdülvehhab Efendi Ahmed Reşid Efendi Kadızade Mehmed Tahir Efendi Arif Hikmet Bey Meşrepzade Mehmed Arif Efendi Mehmed Sadeddin Efendi Atıfzade Hüsameddin Efendi Mehmed Refik Efendi Hasan Fehmi Efendi Ahmed Muhtar Molla Bey Efendi Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi Hasan Hayrullah Efendi Hasan Fehmi Efendi Hasan Hayrullah Efendi Kara Halil Efendi Uryanizade Ahmed Esad Efendi Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi Cemaleddin Efendi
20. yüzyıl	Mehmed Ziyâeddin Efendi Mehmed Sahib Efendi Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi Musa Kazım Efendi Abdurrahman Nesib Efendi Mehmed Esad Efendi Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi Ömer Hulusi Efendi Haydarizade İbrahim Efendi Mustafa Sabri Efendi Dürrizade Abdullah Beyefendi Mehmed Nuri Efendi

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi İlgili Sözlük Kelimeler Listesi