I. Aleksey (Rusya)

Tam adı
	Aleksey Mihayloviç Romanov

I. Aleksey
I. Aleksey
Tüm Rusya'nın Çarı
Hüküm süresi	12 Temmuz 1645 - 29 Ocak 1676
Taç giymesi	28 Eylül 1645
Önce gelen	I. Mihail Fyodoroviç
Sonra gelen	III. Fyodor Alekseyeviç
Doğum	9 Mart 1629; Moskova
Ölüm	29 Ocak 1676 (46 yaşında); Moskova
Defin	Archangel Katedrali
Eş(ler)i	Mariya Miloslavskaya (e. 1648)
Çocuk(lar)ı	Bakınız...
Tam adı
Tam adı
	Aleksey Mihayloviç Romanov
Hanedan	Romanov Hanedanı
Babası	I. Mihail Fyodoroviç
Annesi	Yevdokiya Streşneva
Dini	Doğu Ortodoks

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov (Rusça: Алексе́й Миха́йлович, 19 Mart 1629 - 29 Ocak 1676), 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rusya çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km²) dönüme sahipti.

Hayatı ve hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aleksey, Romanov Hanedanının 1613-1645 arasında hüküm süren ilk çarı I. Mihail'in oğluydu. On altı yaşında tahta çıkmadan önce, eniştesi Boris İvanoviç Morozov'dan, ancak okuyup yazacak kadar, yüzeysel bir eğitim aldı. Hükümdarlığının ilk yıllarında devlet işlerini Morozov yönetiyordu. Ama mali bunalımın ve tuz vergisinin artırılması sonucu olarak 1648'de Moskova'da bir ayaklanma çıkınca, Aleksey, Morozov'u sürgüne göndermek zorunda kaldı.

Bundan sonra Prens N. I. Odoyevski, Patrik Nikon, Afanasi Lavrentyeviç Ordin-Naşçokin, Matveyev gibi danışmanlarının önerisi doğrultusunda 1649'da serfliği meşrulaştıran yasalar (Sobornoye Uloojeniye) çıkardı. 1654-67 arasında Polonya'yla, 1656-61 arasında İsveç'le savaştı. Ukrayna'nın Dinyeper Irmağının ve Kiev'in doğusunda kalan kesimini (1667) aldı. Ayrıca, Nikon'un Rus Ortodoks Kilisesi'nde önemli bir mezhep bölünmesine yol açan reformlarını destekledi. 1662'de kentlerde patlak veren ayaklanmayı ve 1667-71'de Stenka Razin önderliğindeki köylü ayaklanmasıyla doruğa ulaşan halk eylemlerini bastırdı. Sakin, iyi niyetli, nazik ve aşırı dindar bir insan olan Aleksey dış ticaretin gelişmesi, eğitimin ve Batı Avrupa kültürünün Rusya'da yaygınlaşması için çalıştı. Nikon'un, kilise dışı yöneticilerinden daha güçlü olduğu ikili bir iktidar sistemi kurmasını engelledi.

Rus-Pers savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

1651'de Safevi Devleti birlikleri Kuzey Kafkasya'daki Rus tahkimatlarına saldırdı.^[1]^[2] Başarılı Safevi saldırısı Rus kalesinin yıkılmasına ve garnizonunun sınır dışı edilmesine neden oldu.^[1] 1653'te I. Aleksey, ilk olarak Zaporojya Kazakları göndermeyi düşündü, fakat ihtilafın barışçı bir şekilde çözülmesi için Pers'e bir elçi göndermeye karar verdi. 1653 Ağustos'unda Prens Ivan Lobanov-Rostov ve kâhya Ivan Komynin Astrahan'dan İsfahan'a gitti. Şah II. Abbas, çatışmanın rızası olmadan başlatıldığını belirterek barışı kabul etti.

Polonya ve İsveç'e karşı savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

1653'te, Hmelnitski Ayaklanması'ndan doğan Polonya'nın zayıflığı ve bozukluğu, I. Aleksey'i eski Rus topraklarını ilhak etmeye teşvik etti. 1 Ekim 1653'te bir ulusal meclis, savaşı onaylamak ve bunu gerçekleştirmenin yollarını bulmak için Nisan 1654'te ordu Moskova'da bir araya getirildi, Daha önceleri 1652'de patrik seçilen Nikon tarafından ordu kutsanmıştı.^[3] 1654'te Ruslar kesintisiz bir zafer elde etti ve Smolensk'in önemli kalesi de dahil olmak üzere birçok kasaba Rusların eline geçti. Ukraynalı Hetman Bogdan Hmelnitski, Polonyalılardan korunmak için Çar I. Aleksey'e bağlılık yemini etti. Kazak Hetmanlığı, I. Aleksey'in himayesine girdi.^[4]

1655 yazında İsveç kralı X. Karl Gustav'ın Lehistan-Litvanya Birliği'ne ani bir istilası, Polonya devleti, Tufan olarak bilinen tarihi olayını yaşattı. Leh kralı II. Jan Kazimierz Waza bir taraftan Zaporojya Kazakları bir taraftan İsveç İmparatorluğu ve Rusya Çarlığı'nın istilalarından bunalmış ve I. Aleksey'le barış için müzakere etmek istemiştir. Aleksey'in en küçük barış talebi Litvanya Büyük Dükalığı'nın Rus himayesine girmesiydi. Ancak I. Aleksey ve İsveç kralı, ganimetlerin dağıtılması konusunda kavga etti ve Mayıs 1656'nın sonunda Habsburg imparatoru ve İsveç'in diğer düşmanları tarafından teşvik edilerek Aleksey, İsveç'e savaş ilan etti.^[4]

Rusya Çarlığı'ndan İsveç savaşında büyük şeyler bekleniyordu, ama pek bir şey olmadı. Dorpat alındı, fakat Riga kuşatmasında sayısız asker kaybetti. Bu arada Lehistan-Litvanya Birliği şimdiye kadar İsveç'ten çok daha tehlikeli bir düşman haline geldi ve aynı anda her ikisiyle de savaşmak imkânsız olduğu için çar ilk önce İsveçlilerden kurtulmaya karar verdi. 2 Temmuz 1661'da barış imzalandı ve Rusya aldığı yerleri geri bırakmak zorunda kaldı.^[4]

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çar I. Aleksey ilk evliliğini Mariya Miloslavskaya ile yaptı. Yirmi bir yıllık evlilikte on üç çocuk (beş oğlu ve sekiz kızı) doğurdu ve on üçüncü doğumundan sadece haftalar sonra öldü. Dört oğlu hayatta kaldı (Alexei, Fyodor, Semyon ve Ivan), ancak ölümünden sonraki altı ay içinde, tahtın 15 yaşındaki varisi Alexei de dahil olmak üzere ikisi de öldü. Aleksey ve Maria'nın çocukları;

Çareviç Dmitri Alekseyeviç (1648–1649); taht varisi; bebekken öldü
Çesareviç Yevdokiya Alekseyevna (1650–1712)
Çesareviç Marfa Alekseyevna (1652–1707)
Çareviç Aleksey Alekseyeviç (1654–1670); taht varisi; 15 yaşında öldü
Çareviç Anna Alexeevna (1655–1659); bebekken öldü
Çesareviç Sofya Alekseyevna (1657–1704), Rusya'nın taht naibi (1682–89);^[5] evlenmedi.
Çesareviç Yekaterina Alekseyevna (1658–1718)
Çesareviç Maria Alekseyevna (1660–1723)
III. Fyodor (1661–1682); babasından sonra Rus çarı;^[6] varis bırakmadan öldü
Çesareviç Feodosia Alekseyevna (1662–1713)
Çareviç Simon Alekseyeviç (1665–1669); bebekken öldü
V. İvan (1666–1696); kardeşi I. Petro ile yönetti;^[7]
Çesareviç Yevdokia Alexeevna (1669–1669)

Aleksey, 1 Şubat 1671'de Nataliya Kyrillovna Naryshkina ile (1 Eylül 1651 - 4 Şubat 1694) evlendi. Aleksey ve Nataliya'nın çocukları;

I. Petro (1672–1725), "Deli Petro" ve "Harika Petro" olarak bilinir, Rus çarı.
Çesareviç Natalya Alekseyevna (1673–1716)
Çesareviç Fyodora Alekseyevna (1674–1677)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

1682 Moskova Ayaklanması

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Matthee 1999, s. 169.
^ Matthee 2012, s. 122.
^ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Bain, Robert Nisbet (1911). "Alexius Mikhailovich". In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 578.
^ ^a ^b ^c Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Bain, Robert Nisbet (1911). "Alexius Mikhailovich". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 578.
^ "Sophia". Encyclopaedia Britannica. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
^ "Fyodor III". Encyclopaedia Britannica. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
^ "Peter I". Encyclopaedia Britannica. 11 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hosking, Geoffrey, (2004). Russia and the Russians: A History. Cambridge: Harvard University Press, ISBN 0-674-01114-7 (İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurat, Akdes Nimet (6.baskı: 2014), Rusya Tarihi / Başlangıcından 1917'ye Kadar, Ankara:Turk Tarih Kurumu, ISBN 9751605504. Online:[1] 18 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
YouTube websitesinde "Romanovs: The first film. Michael I, Alexis I" televizyon dokumeter filminin Çar I. Mikhail ve Çar II. Aleksey dönemlerini ele alan 1. kısmı. Online: [2] 2 Mayıs 2016^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Produktor:. StarMedia. Babich-Design (Rusya, 2013)

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Mihail (Rusya)	Rus Çarı 12 Temmuz 1645 - 29 Ocak 1676	Sonra gelen: III. Fyodor Alekseyeviç

[FOOTNOTEMatthee1999169-1] Matthee 1999, s. 169.

[FOOTNOTEMatthee2012122-2] Matthee 2012, s. 122.

[3] One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Bain, Robert Nisbet (1911). "Alexius Mikhailovich". In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 578.

[EB1911-4] Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Bain, Robert Nisbet (1911). "Alexius Mikhailovich". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 578.

[5] "Sophia". Encyclopaedia Britannica. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

[6] "Fyodor III". Encyclopaedia Britannica. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

[7] "Peter I". Encyclopaedia Britannica. 11 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Rusya hükümdarları (Kiev Knezliği, Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı ve Rus İmparatorluğu)
Knezler	Rurik Oleg I. İgor Olga I. Svyatoslav I. Yaropolk Svyatoslaviç I. Vladimir I. Svyatopolk Vladimiroviç I. Yaroslav İzyaslav Yaroslaviç Vseslav Svyatoslav Yaroslaviç I. Vsevolod Yaroslaviç II. Svyatopolk İziaslaviç Vladimir Monomah I. Mstislav II. Yaropolk Vyaçeslav II. Vsevolod II. İgor II. İzyaslav Mstislaviç Yuri Dolgoruki Andrey Bogolyubskiy Mihayll III. Vsevolod II. Yuri I. Konstantin II. Yuri II. Yaroslav III. Svyatoslav II. Andrey Aleksandr Nevski III. Yaroslav Vasili Dmitri Andrey Mihail III. Yuri Korkunç Gözlü Dmitriy Aleksandr Mihayloviç I. İvan Semyon II. İvan Dmitri Donskoy I. Vasili II. Vasili III. İvan III. Vasili IV. İvan
Çarlar	IV. İvan Simeon Bekbulatoviç IV. İvan I. Fyodor Boris Godunov II. Fyodor I. Dmitri IV. Vasili IV. Władysław Waza I. Mihail I. Aleksey III. Fyodor V. İvan ve I. Petro (ortak) I. Petro
İmparatorlar	I. Petro I. Katerina II. Petro Anna VI. İvan I. Elizaveta III. Petro II. Katerina I. Pavel I. Aleksandr I. Nikolay II. Aleksandr III. Aleksandr II. Nikolay

g t d Rusya çareviçleri
1. nesil Rurikler	Dmitri İvanoviç (1552) İvan İvanoviç I. Fyodor Vasili İvanoviç Dmitri İvanoviç
2. nesil Rurikler	İvan Dmitriyeviç
1. nesil Godunovlar	II. Fyodor
1. nesil Romanovlar	I. Aleksey İvan Mihayloviç Vasili Mihayloviç
2. nesil Romanovlar	Dmitri Alekseyeviç Aleksey Alekseyeviç III. Fyodor Simeon Alekseyeviç V. İvan I. Petro
3. nesil Romanovlar	İlya Fyodoroviç Aleksey Petroviç Aleksandr Petroviç Paul Petroviç Peter Petroviç Paul Petroviç Peter Petroviç

I. Aleksey (Rusya) nedir?, I. Aleksey (Rusya) anlamı nedir?, I. Aleksey (Rusya) ne demektir?