İsfahan

İsfahan
Farsça: اصفهان
İsfahan; Farsça: اصفهان
Ostan merkezi
	Aşağıdan yukarı, sağdan sola: Nakş-ı Cihan Meydanı, Hacı köprüsü, Si-o-se Pol, Çehel Sütun Sarayı, İsfahan Çiçek Bahçesi, Sekiz Cennet Köşkü, Mescid-i Şah
	Takma ad: Nısf-e Cihan (Dünyanın yarısı)
	İsfahan Şehrin İran'daki konumu
Ülke	İran
Eyalet	İsfahan Eyaleti
Şehristan	İsfahan şehristanı
Bahş	Merkezî bahşı
İdare
• Genel vali	Murtaza Bahtiyari
• Belediye başkanı	Murtaza Sekaiyan Nejad
Yüzölçümü
• Ostan merkezi	106,2 km²
Rakım	1590 m
Nüfus (2006)
• Ostan merkezi	1.583.609
• Yoğunluk	oto/km²
• Metropol	3.430.353
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
	Resmî site; http://www.isfahan.ir/

İsfahan (Farsça: اصفهان (yardım·bilgi); [esfæˈɦɔːn]), İran'da İsfahan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Aynı zamanda ülkenin üçüncü büyük şehridir.

Bu şehir Safevi ve Selçuklu döneminde başkent idi, bu nedenle söz konusu şehirde çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Nüfusu 2016 yılına göre tahmini; 1.961.000'dir.

İsfahan, İran'ın kavşak noktalarından biridir ve dünyanın en büyük şehirlerinden biriydi. Şehir, 1050 ile 1722 yılları arasında, özellikle de Safeviler altında 16. yüzyılda tarihte ikinci kez başkenti olduğu zaman çok gelişti. Bugün bile, geçmişteki o ihtişamını korumaktadır. Şehir, birçok güzel bulvarıyla, köprüleriyle, saraylarıyla, camileriyle ve minareleriyle İslami mimariyi yansıtmasından dolayı meşhurdur.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

İsfahan, Yontma Taş Devri'ne kadar dayanır. İranlı Medler buraya yerleşince, Aspandana adı altında Medler'in en önemli şehirlerinden biri olmuştur. M.S. 642'de Müslümanlar'ın eline geçti. Selçuklu hanedanının kurucusu Tuğrul Bey de 11. yüzyılın ortalarında İsfahan'ı başkent yaptı. Onun torunu Melikşah yönetiminde kent büyüyüp zenginleşti. Ünlü İsfahan Mescid-i Cuma'sının yapımına bu dönemde başlandı. Selçuklu hanedanının yıkılışından sonra İsfahan gerilemeye başladı. 13. yüzyılda kent, önce Moğollar, ardından da 1387 yılında Timur tarafından yağmalandı ve birçok insan katledildi. Coğrafi konumunun sonucu olarak, İsfahan şehri özellikle Safeviler altında tekrar gelişmeye başladı. Şah I. Abbas İsfahan'ı başkent yaptı ve 17. yüzyılın en büyük ve en güzel kentlerinden biri olarak yeniden inşa etti (1598). O dönemde birçok park, kütüphane ve cami inşa edildi. 1722'de Gılzailer (Peştunlar) uzun bir kuşatmanın ardından şehri ele geçirdi. Uzun yıllar bir harabe görünümünde kalan İsfahan'ın nüfusu da iyice azaldı. Rıza Şah Pehlevi döneminde (1925-1941) yeniden imarına başlanan kentte bir sanayi bölgesi oluşturuldu ve tarihsel yapıların birçoğu onarıldı. Bugün dahi ülkenin diğer bölgelerine nazaran çok daha temiz ve düzenli bir kent konumundadır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

İsfahan iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	20,4	23,4	29,0	32,0	37,6	41,0	43,0	42,0	39,0	33,2	26,8	21,2	43,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	8,8	11,9	16,8	22,0	28,0	34,1	36,4	35,1	31,2	24,4	16,9	10,8	23,0
Ortalama sıcaklık (°C)	2,7	5,5	10,4	15,7	21,3	27,1	29,4	27,9	23,5	16,9	9,9	4,4	16,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−2,4	−0,2	4,5	9,4	14,2	19,1	21,5	19,8	15,1	9,3	3,6	−0,9	9,4
En düşük sıcaklık (°C)	−19,4	−12,2	−8	−4	4,5	10,0	13,0	11,0	5,0	0,0	−8	−13	−19,4
Ortalama yağış (mm)	17,1	14,1	18,2	19,2	8,8	0,6	0,7	0,2	0,0	4,1	9,9	19,6	112,5
Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi^[1]^[2]

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

İsfahan geleneksel İran mimarisine ait birçok esere ev sahipliği yapmaktadır. 17. yüzyılda yapılan ve dünyanın en büyük meydanlarından sayılan Nakş-ı Cihan Meydanı (İmam Humeyni Meydanı) Dünya Mirası listesine alınmıştır. Zağros Dağları'ndan doğan ve İsfahan'ın içinden geçen Zayende Nehri'nin üzerindeki eski köprüler ve bu köprülerin içinde en ünlüsü olan ve adı 33 Gözlü Köprü anlamına gelen 300 metre uzunluğunda ve 14 metre genişliğindeki Siose Pol en ünlü mimari yapılardandır. Bunların dışında diğer tarihi mimari yapılar; 17. yüzyılda Şah Abbas tarından yaptırılan İmam Cami (Mescid-i İmam) ve Şeyh Lütfullah Camii ile Ali Kapu Sarayı (Ali kapu: Bâb-ı li) 6 katlı olup en ilgi çeken yeri 18 ince ve zarif sütun üzerinde yükselen terasıdır.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsfahan'ın toplam 12 tane kardeş şehri var:^[3]

Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Vank Katedrali
Nakş-ı Cihan Meydanı.
Gece ışıklandırılmış Çehel Sütun Sarayı.
Haşt Beheşet Sarayı içinden bir görüntü.
Büyük İsfahan Pazarı'nın girişi.
Hacı (Khaju) Köprüsü'nün gece görüntüsü.
Siosepol Köprüsü.
Şeyh Lütfullah Camii.
Mescid-i Şah'ın gece görüntüsü.
Tarihî Abbasi Oteli'nin bahçesi
Yeni Culfa semtinde bulunan Vank Katedrali (Kelisa-e Vank / Vank Kilisesi)
Vank Katedrali
Vank Katedrali'nin içi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "İsfahan İklim Verileri 1961-1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ "İsfahan İklim Verileri 1951–2010". İran Meteoroloji Örgütü. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ "Sisterhoods". İsfahan İslam Konseyi. 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta İsfahan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İsfahan'ın resmî sitesi9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Farsça)

[Ulusal-1] "İsfahan İklim Verileri 1961-1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[İMÖ-2] "İsfahan İklim Verileri 1951–2010". İran Meteoroloji Örgütü. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[3] "Sisterhoods". İsfahan İslam Konseyi. 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009.

[1]

[2]

[3]

İsfahan nedir?, İsfahan anlamı nedir?, İsfahan ne demektir?