Hotan (şehir)

Hotan (şehir)
خوتەن, Hotǝn, 和田
Hotan (şehir); خوتەن, Hotǝn, 和田
	; Hotan (şehir)'ın Sincan Uygur Özerk Bölgesidaki konumu
Ülke	Çin
İl	Hotan İli
Yüzölçümü
• Toplam	154 km²
Rakım	1390 m
Nüfus (2007)
• Toplam	157,495
• Metropol	116,728
Zaman dilimi	+8
• Yaz (YSU)	UTC
Posta kodu	848000
Alan kodu	0903
	Resmî site; http://www.hts.gov.cn/ (Çince)

Hotan (şehir), (Farsça: ختن; Uygurca: خوتەن‎, Xoten, Hotǝn shehiri, Çince: basit: 和阗 veya 和田; geleneksel: 和闐; Pinyin: Hétián; bazen Khotan veya İlchi diye de konuşulur.)^[2] Çin'e bağlı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin güney batısında İpek Yolu'nun Taklamakan güney güzergâhı üzerinde yer alan tarihi bir vaha şehridir.

Kasaba ve köyler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hotan şehri, dört mahalle komitesi (社区居民委员会 jūmínwěiyuánhùi), bir kasaba (镇 zhèn), üç kırsal belde (乡 xiāng) ve bir özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Orhun Yazıtlarından Tunyukuk kitabesinde Kordan olarak geçmektedir.^[3] Diğer verilen isimler: Ho-tien-hsien, Ho-t'ien-chen, Khōtan, Khotan ve Ho-t'ien.^[4] Kâşgarlı Mahmud, Türk dilinin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"ادن Udun" "Xotan şehrinin adı. Xotanda oturanlara da udun derler"^[5]^[6] ve "قاش اكوز Kaş Öküz: Xotan şehrinin iki yanından akan iki deredir” gibi bilgiler verilmiştir.

Eski Çağ'da[değiştir | kaynağı değiştir]

Hotan Eski Çağ'da Budist kültürünü Orta Asya'ya bağlayan önemli bir merkezdi. Çinliler tarih boyunca buraya büyük önem vermişler ve kutsal kabul ettikleri yeşim taşı sebebiyle Hotan'da yaşayan halk ile iyi geçinmeye çalışmışlardır. Hotan'ın 8,5 km batısında yapılan kazılarda manastır kalıntıları ve keşiş hücreleri ile birlikte Budizmle ilgili Sanskritçe belgeler bulunmuştur.

Orta Çağ'da[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Türkleri Miladi 632 yılında Hotanı aldılar ve Hotan beyinin 649 yılında lakabı yabgu idi.^[7] 641 yılından önce Hotan şehri yanında "Ts'io-mo" da Batı Türklerinin bir valisi vardı ve 646 yılında "She-Küei" Kağan Hotan'a sahip oldu.^[8]

658 yılında Çinliler Hotanı geri aldılar, 659 yılında da Tu-man Tigin geri aldı.^[9] 670 yılında Tibetliler Hotanı aldı.^[10] 704 yılında Kul Çur Hotan'da K'an şehrini aldı. 739 yılında etrafında Hotan Türgiş Kağanlarına bağımlı idi.^[11] 9. yüzyılda Hotan Türkistan'da sayılırdı ve hükümdarın adı "Al-mu'azzam al-Türk va al-Tubbut" (Türklerin ve Tibetlilerin muazzamı) şeklinde tanımlanmıştır.^[12]

İpek Yolu üzerinde önemli bir şehir olan Hotan'a tarih boyunca; Büyük Hun Devleti, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Karahıtaylar, Moğollar, Çağatay Hanlığı ve Timurlular Devleti hakim oldu.

Uygur Devleti zamanında Türkleşen şehir, Karahanlılar zamanında İslamlaştı. 10. asırda yazılmış bazı İslam kaynaklarında Hotan'la ilgili ayrıntılı bilgiler mevcuttur.

Yarkand Hanlığı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede Yarkand Hanlığı, (mamlakati Yarkand, mamlakati Moghuliya, mamlakati Saidiya) egemenlik sürmüştür.

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Hotan 19. yüzyılda Çinliler ile Uygur Türklerinin mücadelelerine sahne oldu. 1877'de Yakup Bey'in ölümünden sonra şehir Çin idaresine geçti. Bu tarihten sonra Çin idaresine karşı çok sayıda isyan çıktı. Doğu Türkistan Türkleri, Mehmet Emin Buğra liderliğinde 1933'te Doğu Türkistan İslam Cumhuriyetini kurdu. Hotan şehri de aynı yıl bu devlete katıldı. 1949'da Çin'in kurulmasından sonra tekrar Çin idaresine giren şehir 1955'te yeni kurulan Sincan Uygur Özerk Bölgesine dahil edildi. Bu tarihte sonra da Çin idaresine karşı birkaç isyan meydana geldi. Bu isyanların tamamı kısa süre içinde bastırıldı.

Hotan aynı zamanda çok sayıda alimi ile meşhur bir şehirdir. Hoteni olarak tanınan bu alimlerden biri olan Kadı Cemaleddin el Hotani Anadolu Selçuklu sultanı IV. Kılıçarslan zamanında vezirlik yapmıştır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgenin en eski ve en önemli geçim kaynağı ipekçiliktir. Bölgede meyve, üzüm, pamuk, buğday, mısır ve pirinç üretimi yaygındır, hayvancılık da gelişmiştir.

Hotan, ayrıca tarih boyunca ve günümüzdeki zenginliği yerli halkın Yurungkaş Nehri adını verdiği kurumuş olan bir nehir yatağından çıkarılan yeşim (Çince: 玉 „Yù“) taşından gelir. Daoism (Taoism) dininin en yüksek tanrılarından biri olan Yeşim imparator'un ismidir. Çin kültüründe yeşim taşı takmanın iyi şans getireceğine inanılır. Ayrıca antik çağlarda yeşim taşının böbrek hastalıklarını iyileştirici gücü olduğuna inanılır. Bunun dışında bazı bölgelerde yeşim taşının diş çürüklerine ve ağrılarına iyi geldiğine de inanılmıştır. Şehirde metal ve değerli taş işlemeciliği gelişmiştir.

1982 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu kısaltılmış XPCC (Çince: basit 新疆生产建设兵团; geleneksel: 新疆生產建設兵團; Pinyin: Xīnjiāng Shēngchǎn Jiànshè Bīngtuán), denilen onüçüncü tarımsal bölümü İl düzeyi şehir olan Hotan İlinde kurulmuştur ve Hotan'dan yönetilir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Hotan Havalimanı

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
^ The official spelling is "Hotan" according to Zhōngguó dìmínglù 中国地名录 (Beijing, Zhōngguó dìtú chūbǎnshè 中国地图出版社 1997); ISBN 7-5031-1718-4; p. 312.
^ Tonyukuk kitabesi TYI Güney cephesi.
^ Hotan, China Page 4 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 76.
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ E. Chavannes, Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles Paris 1903, sayfa 126.
^ E. Chavannes, age., sayfa 30, 32.
^ E. Chavannes, age., sayfa 72, 73.
^ O. Franke, Geschichte des chinesischen Reiches Berlin 1925, Cilt II, sayfa 397.
^ E. Chavannes, Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles Paris 1903, sayfa 185 178, 123.
^ W. Barthold, "Türkistan" ve "Khotan", Encycl. of islam (Leiden 1928).

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hotan (şehir) için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
Resmi Hükümet sitesi18 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çince)

Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri （Başkent: Urumçi）

İl düzeyi şehir, İl, Özerk il	İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi：	Tanrı Dağı Bucağı \| Saybağ Bucağı \| Yenişehir Bucağı \| Şuymogu Bucağı \| Tudun Haba Bucağı \| Tapançeng Bucağı \| Mitung Bucağı \| Urumçi İlçesi
Karamay：	Karamay Bucağı \| Maydağ Bucağı \| Cerenbulak Bucağı \| Orku Bucağı
Turfan İli：	Turfan \| Toksun İlçesi \| Piçan İlçesi
Kumul İli：	Kumul (şehir) \| Ara Türük İlçesi \| Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli：	Hotan (şehir) \| Hotan İlçesi \| Lop İlçesi \| Niya İlçesi \| Guma İlçesi \| Çira İlçesi \| Keriye İlçesi \| Karakaş İlçesi
Aksu İli：	Aksu (şehir) \| Onsu İlçesi \| Şayar İlçesi \| Bay İlçesi \| Avat İlçesi \| Kuçar İlçesi \| Kelpin İlçesi \| Toksu İlçesi \| Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli：	Kaşgar \| Maralbeşi İlçesi \| Poskam İlçesi \| Feyzivat İlçesi \| Kağılık İlçesi \| Yopurğa İlçesi \| Kaşgar Yenişehir İlçesi \| Mekit İlçesi \| Yengisar İlçesi \| Yarkent İlçesi \| Kaşgar Kuna Şehir İlçesi \| Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli：	Atuş İlçesi \| Akto İlçesi \| Uluğçat İlçesi \| Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli：	Korla (şehir) \| Hoçing İlçesi \| Lopnur İlçesi \| Hoşut İlçesi \| Çerçen İlçesi \| Bağraş İlçesi \| Bügür İlçesi \| Çakılık İlçesi \| Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli：	Sanci (şehir) \| Fukang (şehir) \| Guçung İlçesi \| Manas İlçesi \| Jimisar İlçesi \| Hutubi İlçesi \| Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli：	Bortala \| Çing İlçesi \| Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir：	Shihezi \| Aral \| Tomşuk \| Vujyaçü
İli Kazak Özerk İli：	（İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı：	Gulca \| Kuytun \| Gulca İlçesi \| Tekes İlçesi \| Nilka İlçesi \| Moğolküre İlçesi \| Künes İlçesi \| Korgas İlçesi \| Dokuztara İlçesi \| Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli：	Çöçek (şehir) \| Usu (şehir) \| Dörbiljin İlçesi \| Çağantogay İlçesi \| Saven İlçesi \| Toli İlçesi \| Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli：	Altay (şehir) \| Çinggil İlçesi \| Jeminay İlçesi \| Koktokay İlçesi \| Burçin İlçesi \| Burultokay İlçesi \| Kaba İlçesi
(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.

[1] Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)

[2] The official spelling is "Hotan" according to Zhōngguó dìmínglù 中国地名录 (Beijing, Zhōngguó dìtú chūbǎnshè 中国地图出版社 1997); ISBN 7-5031-1718-4; p. 312.

[3] Tonyukuk kitabesi TYI Güney cephesi.

[4] Hotan, China Page 4 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[5] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 76.

[6] TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] E. Chavannes, Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles Paris 1903, sayfa 126.

[8] E. Chavannes, age., sayfa 30, 32.

[9] E. Chavannes, age., sayfa 72, 73.

[10] O. Franke, Geschichte des chinesischen Reiches Berlin 1925, Cilt II, sayfa 397.

[11] E. Chavannes, Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles Paris 1903, sayfa 185 178, 123.

[12] W. Barthold, "Türkistan" ve "Khotan", Encycl. of islam (Leiden 1928).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Hotan İli
Başkent: Hotan
İlçe düzeyi şehirler	Hotan
İlçeler	Hotan · Lop · Niya · Guma · Çira · Keriye · Karakaş

Hotan (şehir) nedir?, Hotan (şehir) anlamı nedir?, Hotan (şehir) ne demektir?