Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Savunma mekanizmaları" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Aralık 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Savunma mekanizmaları, Freudyan psikanaliz teorisinde bireyin gerçekleri maniple, yadsıma ya da çarpıtmak ve böylece sosyal olarak kabul edilebilir bir öz-imajı korumak ve sürdürmek için bilinçsizce geliştirdiği psikolojik stratejilerdir. Genel olarak sağlıklı bireyler hayatları boyunca farklı türde savunmalar kullanır. Ego savunma mekanizmasının sürekli kullanımı bireyin fiziksel ve/veya ruh sağlığını olumsuz etkileyerek patolojik hale gelir. Ego savunma mekanizmalarının amacı zihni/benliği/egoyu endişe ve/veya sosyal müeyyidelerden korumak ve/veya zihne/benliğe/egoya baş edemeyeceği bir durum için sığınma sağlamaktır. Savunma mekanizmaları kabul edilemez dürtüler tarafından oluşturulan tehditleri azaltan bilinçsiz başa çıkma mekanizmalarıdır. Savunma mekanizmaları bazen başa çıkma stratejileri ile karıştırılır. Bu mekanizmaları değerlendirmek için kullanılan bir kaynak da Savunma Biçimleri Testi'dir (DSQ-40).

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bireyler savunma mekanizmalarını bilinçsiz olarak kullanır.
• Savunma mekanizmaları sık kullanıldığında anormal bir nitelik kazanır.
• Birey savunma mekanizmaları ile tehdit altındaki benliğini korumaya çalışır.
• Savunma mekanizmaları hem olumlu hem de olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilir.
• Savunma mekanizmalarının sağladığı fayda geçicidir.
• Savunma mekanizmaları kesin çözüm üretmezler.

Savunma mekanizmalarının türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bastırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilinçaltına itme, unutma, zihinden uzaklaştırma gibi ifadeler için kullanılır. Bireyler kaygı ve acı veren şeylerden uzak durmaya çalıştığında bastırma yöntemini sıklıkla kullanır. Avusturyalı psikolog Freud'a göre bireylerde çocukluktan beri bilinçaltına itilmiş birçok şey vardır. Freud bireylerin davranışlarında bastırılmış duygular ve istekler olduğunu da belirtmektedir. Savunma mekanizmalarından bilinçaltına itmeye örnek olarak: "Bireyin uzun bir süredir birilerine karşı cinsel arzu duyması ve bundan çekinmesi." verilebilir.

Mantığa bürüme[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer bir tanımla bahane bulma veya nedenselleştirmedir. Bireyin karşılaştığı olaylarda gerçeklerden kaçarak, olayın aslından uzaklaşarak mantıklı nedenler uydurmasıdır. Örnek olarak "kedinin uzanamadığı ciğere pis demesi" atasözü verilebilir.

Yansıtma[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkalarını suçlama ya da kendi suçunu başkalarına atma olarak tanımlanabilir. Örnek olarak düşük alınan bir sınav sonrası hocayı suçlamak.

Ödünleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireyin bir alandaki başarısızlığını başka bir alanla telafi etmesi. Ödünlemeye neden olan temel etken bireyde olan eksiklik ve yetersizliklerdir. Ödünlemeye örnek olarak: derslerinde başarısız olan birinin ticaret ile uğraşarak iyi bir yerlere gelmesi örneği verilebilir.

Ters tepki oluşturma[değiştir | kaynağı değiştir]

Güdüleri ve duyguları çarpıtma denebilir. İkiyüzlü davranma şeklinde olan tanımları da vardır. Ters tepki savunmasında birey asıl tepkisini, duygusunu, düşüncesini göstermez.

Özdeşim kurma[değiştir | kaynağı değiştir]

Özdeşleşme, başkasına benzeme, özenme şeklinde tanımları mevcuttur. Özdeşim kurmaya şu örnekler verilebilir: Bireylerin başkalarının çeşitli özelliklerini özenerek onlar gibi olmaya çalışması, bireylerin başkalarının başarısıyla sanki kendi başarısıymış gibi övünmesi.

Hayal kurma[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireyin kendisini olduğu gibi değil de başka biriymiş gibi düşlemesi. Bu yöntemle birey gerçeklerden ve acılardan kaçmayı hedefler.

Kaçma[değiştir | kaynağı değiştir]

Duyarsızlaşmak, problemi yok sayma, önemsememe gibi tanımalar kaçma savunması için kullanılır.

Yön değiştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Tepkiyi asıl hedefe ya da asıl kişiye değil de başka bir hedefe ya da başka bir kişiye yöneltmek tanımı yön değiştirme tanımı için kullanılabilir. Örnek olarak: Babasına kızan bir gencin, tepkisini babasına değil de kardeşine göstermesi.

Yadsıma[değiştir | kaynağı değiştir]

Benlik için tehlikeli olarak algılanan ve bunaltı doğurabilecek bir gerçeği yok saymak, görmemek, değişik derecelerde oldukça yaygın olarak kullanılan ilkel bir savunma biçimidir. Örnek: Sınavdan düşük alan bir öğrencinin çalışmadığını kabul etmemesi inkâr mekanizmasının devreye girdiğini gösterir.^[1]

Vaillant'ın savunma mekanizmaları kategorizasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

George Vaillant'ın sınıflandırmasında (1977) savunmalar psikoanalitik gelişme kademeleriyle ilişkili sürekli bir dizi oluşturur. Buna göre Vaillant'ın kademeleri:

• I. Kademe - patolojik savunmalar (mesela psikotik inkâr, hayali yansıtma)
• II. Kademe - olgunlaşmamış savunmalar (mesela fantezi, yansıtma, pasif agresyon (edilgen-saldırgan davranış), dışa vurma/eyleme dökme)
• III. Kademe - nörotik savunmalar (mesela düşünselleştirme, karşı-tepki geliştirme, ayrıştırma, yer değiştirme, bastırma)
• IV. Kademe - olgun savunmalar (mesela mizah, yüceltme, fedakarlık, öngörü)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Kolektif (2006). "Bölüm 7: Savunma Mekanizmaları". Psikanalitik Kurama Giriş (3. bas.). Bağlam Yayınları. ISBN 975-6947-40-3.