Turfan

Turfan
تۇرپان‎ , Turpan, 吐鲁番/吐魯番
Turfan; تۇرپان‎ , Turpan, 吐鲁番/吐魯番
	; Turfan'ın Doğu Türkistan'da ki konumu
Ülke	Çin
İl	Turfan İli
Yüzölçümü
• Toplam	15.738 km²
Rakım	37 m
En alçak nokta	−154 m (−505 ft)
Nüfus (2003)
• Toplam	254,900
Zaman dilimi	+08.00
• Yaz (YSU)	UTC
Posta kodu	838000
Alan kodu	0995
	Resmî site; http://www.turpandj.gov.cn/ (Çince) (İngilizce)

Turfan veya Turpan (Uygurca: تۇرپان; Turpan; Basitleştirilmiş Çince: 吐鲁番; Geleneksel Çince: 吐魯番; pinyin: Tǔlǔfān), Doğu Türkistan'da tarihi bir vaha şehridir.

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Batısında Toksun İlçesi, kuzeybatısında Urumçi şehri, kuzeyinde Jimisar İlçesi ve Guçung İlçesi, doğusunda Piçan İlçesi, güneyinde Lopnur İlçesi ile sınırdır.

Kasaba ve köyler[değiştir | kaynağı değiştir]

Turfan şehri, iki mahalle komitesi (社区居民委员会; jūmínwěiyuánhùi), iki kasaba (镇 zhèn), yedi kırsal belde (乡 xiāng) ve üç özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.

Coğrafya ve İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Turfan şehri Turfan Havzası'nın kuzey kenarında kurulmuş, havzanın en çukur yerinde Ayding Gölü, deniz seviyesinden 154,50^[2] metre derinlikte olan bölgede bulunur. Böylece Turfan dünya'da Lut Gölü'nden sonra ikinci çukur olan havzasıdır. Dünyanın en sıcak yerleşim bölgelerinden birisidir. Doğu Türkistan'da hava sıcaklığının en yüksek olduğu bir bölgede kurulmuş olan Turfan, "Alev vahası" olarak da adlandırılır.

Üzüm bağları ile kaplı mermer yolları ile bütün kavlaklar birbirine bağlanmıştır. Halkı misafir perverdirdir. Turfan çok eskiden beri çok verimli bir vaha (Karez denilen kanal suyu ile beslenen) ve önemli bir ticaret merkezidir. Karez Turfan'da yaşayan insanların çok önemli bir buluşudur.^[3] Karez yerel Uygur dilinde "kaynak" anlamındadır.^[4] Tanrı Dağlarından eriyen kar suları, Karez denilen yer altı su kanalları ile Turfan Havzası'nı besler. Turfan'dan ortalama otuz kilometre güneydoğusundaki Gülbah köyünde Doğu Türkistan'ın en tatlı Kavun'u burada yetişir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer verilen isimler: T'u-lu-fan, Turfan, T'u-lu-fan-chen, Tufan, T'u-lu-fan-hsien, Tourfan, Lukchun ve T'urfang.^[5]

Tarihsel olarak İpek Yolu'nun kuzey güzergahında, o zamanlarda Turfan'ın güneybatısında Korla ve Karashahr Krallıkları ve güneydoğusunda da Karahoca (Gaochang) Krallığı bulunurdu.

Milattan önce, erken 2. yüzyılda Yuezhi'ler veya Rouzhi (Çince: 月支, yuè zhī veya ròu zhī; ayrıca 月氏, yuè shì veya ròu shì), ayrıca tanımlanır Da Yuezhi veya Da Rouzhi (Çince: 大月支, dà yuè zhī veya dà ròu zhī, "büyük Yuezhi"; ayrıca Ta Yuezhi ya da Ta Rouzhi) Xiongnu'lardan doğuya Baktria'ya doğru kaçarlar, sonradan Kuşan İmparatorluğunu kurarlar.

Turfan'ın 10 km. batısında Yamaz vadisinde milattan önce 108 - 450 yılları arasındaki dönemde eski krallıklara başkentlik yapmış tarihi Yarğol (Uygur Latin Yéziqi: Yarghol qedimki shehiri, Uygur Pinyin Yéziqi: Yarƣol k̡ədimki xəhiri; eski ismi: Yarkhoto, Yarχoto) harabeleri bulunur.

Karahoca Uygur Krallığı'na (866 - 1209) Turfan kış aylarında, Beşbalık ise yaz aylarında başkentlik yapmıştır.

Etnik yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Turfan (şehir)'de yaşayan 2000 yılı sayımına göre Uluslar:

Etnik grup	Nüfus	Oran (%)
Uygur	177.106	%70,38
Han	55.238	%21,95
Hui	18.482	%7,34
Tujia	182	%0,07
Mançu	132	%0,05
Tu	98	%0,04
Moğol	77	%0,03
Tibetli	70	%0,03
Kazak	56	%0,02
Miao	45	%0,02
Rus	33	%0,01
Zhuang	31	%0,01
Dongxiang	30	%0,01
diğerleri	72	%0,03

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Görülecek yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim yapanlara özgün, Asmalarla kaplanmış, gölgeli Yollar;
Emin Minaresi, tahminen 1776 yılında yakılmamış Çamur kerpiçten yapılmış.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Turfan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
^ CIA Dünya Olgu kitabı 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ Turpan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ Turfan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ Turpan, China Page 26 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Turfan (şehir) İklim arşivi13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Turfan için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri （Başkent: Urumçi）

İl düzeyi şehir, İl, Özerk il	İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi：	Tanrı Dağı Bucağı \| Saybağ Bucağı \| Yenişehir Bucağı \| Şuymogu Bucağı \| Tudun Haba Bucağı \| Tapançeng Bucağı \| Mitung Bucağı \| Urumçi İlçesi
Karamay：	Karamay Bucağı \| Maydağ Bucağı \| Cerenbulak Bucağı \| Orku Bucağı
Turfan İli：	Turfan \| Toksun İlçesi \| Piçan İlçesi
Kumul İli：	Kumul (şehir) \| Ara Türük İlçesi \| Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli：	Hotan (şehir) \| Hotan İlçesi \| Lop İlçesi \| Niya İlçesi \| Guma İlçesi \| Çira İlçesi \| Keriye İlçesi \| Karakaş İlçesi
Aksu İli：	Aksu (şehir) \| Onsu İlçesi \| Şayar İlçesi \| Bay İlçesi \| Avat İlçesi \| Kuçar İlçesi \| Kelpin İlçesi \| Toksu İlçesi \| Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli：	Kaşgar \| Maralbeşi İlçesi \| Poskam İlçesi \| Feyzivat İlçesi \| Kağılık İlçesi \| Yopurğa İlçesi \| Kaşgar Yenişehir İlçesi \| Mekit İlçesi \| Yengisar İlçesi \| Yarkent İlçesi \| Kaşgar Kuna Şehir İlçesi \| Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli：	Atuş İlçesi \| Akto İlçesi \| Uluğçat İlçesi \| Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli：	Korla (şehir) \| Hoçing İlçesi \| Lopnur İlçesi \| Hoşut İlçesi \| Çerçen İlçesi \| Bağraş İlçesi \| Bügür İlçesi \| Çakılık İlçesi \| Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli：	Sanci (şehir) \| Fukang (şehir) \| Guçung İlçesi \| Manas İlçesi \| Jimisar İlçesi \| Hutubi İlçesi \| Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli：	Bortala \| Çing İlçesi \| Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir：	Shihezi \| Aral \| Tomşuk \| Vujyaçü
İli Kazak Özerk İli：	（İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı：	Gulca \| Kuytun \| Gulca İlçesi \| Tekes İlçesi \| Nilka İlçesi \| Moğolküre İlçesi \| Künes İlçesi \| Korgas İlçesi \| Dokuztara İlçesi \| Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli：	Çöçek (şehir) \| Usu (şehir) \| Dörbiljin İlçesi \| Çağantogay İlçesi \| Saven İlçesi \| Toli İlçesi \| Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli：	Altay (şehir) \| Çinggil İlçesi \| Jeminay İlçesi \| Koktokay İlçesi \| Burçin İlçesi \| Burultokay İlçesi \| Kaba İlçesi
(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.

[1] Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)

[2] CIA Dünya Olgu kitabı 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[3] Turpan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[4] Turfan 14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[5] Turpan, China Page 26 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Turfan nedir?, Turfan anlamı nedir?, Turfan ne demektir?