Anna Komnini Ἄννα Κομνηνή
Anna Komnini'nin Aleksiad isimli eseri (12.yüzyıl El yazması)
Doğum	1 Aralık 1083 Porphýra Odası, Büyük Saray, Konstantinopolis, Bizans İmparatorluğu
Ölüm	1153 Keharitomene Kadınlar Manastırı, Konstantinopolis, Bizans İmparatorluğu
Eş(ler)i	Nikiforos Bryennios
Çocuk(lar)ı	Aleksios Komnenos, İoannis Doukas, İrini Doukaina, Maria Bryennaina Komnini.
Hanedan	Komninos Hanedanı
Babası	I. Aleksios
Annesi	İrini Dukena
Dini	Ortodoks Hristiyanlık
Meslek	Bizanslı prenses, âlim, hekim, hastane yöneticisi ve tarihçi

Anna Komnini (Grekçe: Ἄννα Κομνηνή, Ánna Komnēnḗ; 1 Aralık 1083 - 1153), genellikle Latin alfabesi ile Anna Comnena^[1] olarak yazılır, Bizanslı prenses, âlim, hekim, hastane yöneticisi ve tarihçi. Bizans imparatoru I. Aleksios ile karısı İrini Dukena'nın kızıdır.^[2] Babasının hükümdarlığını anlatan ve babası hakkında bir prenses tarafından yazılmış tek kitap olan Aleksiad'ı yazmıştır.^[3]

Ailesi ve İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Anna, 1 Aralık 1083 tarihinde^[1] Konstantinopolis'te imparatorluk sarayının Porphyra odasında doğdu ve böylece bir Porfirogenita'dır.^[4] Aleksiad kitabında, imparatorluk mirasının, "Mor Oda'da Doğarak" başladığını belirtir.^[5] Yedi çocuğun en büyüğüdür; kardeşleri sırayla Maria, II. İoannis, Andronikos, İsaakios, Eudokia ve Theodora'dır^[6] fakat babasının gözdesi olarak kalmıştır.^[1] Aleksiad kitabında, Anna Aleksios ve İrini ile ilgili ilişkisini belirtirken ebeveynler için olan yakınlığını vurgular.^[7] Aleksiad kitabında, Anna çocukluğunun başlarında, Anna'nın ilk nişanlısı Konstantinos Dukas'ın annesi önceki imparatoriçe Maria Bagrationi tarafından yetiştirildiğini yazar. Anna'nın gelecekte kayınvalidesi tarafından yetiştirilmesi yaygın bir gelenektir.^[8]

Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aleksiad kitabının başında eğitimi hakkında yazmış ve edebiyat, Yunan dili, retorik ve bilim ile ilgili tecrübesinin altını çizmiştir.^[5] Orta Çağ alimlerinden Nikitas Honiatis Anna'nın eğitimine değinmiş ve Anna "tutkuyla felsefeye bağlanmış, tüm bilimlerin kraliçesi olmuş ve her alanda eğitilmiştir" şeklinde yazmıştır.^[9][10] Anna'nın aldığım eğitim ile ilgili algısı vasiyetnamesinde anne ve babasının eğitim almasına izin vermeleri ile kendini gösterir.^[11] Bu vasiyet, çağdaşı Georgios Tornikes tarafından Anna'nın cenazesinde verdiği konuşma ile tezattır. Bu konuşmada, Odysseia gibi antik şiirleri gizli okumak zorunda kaldığını çünkü anne ve babasının, erkekler için "tehlikeli" ve kadınlar için "aşırı sinsi" çoktanrıcılık ve diğer "tehlikeli serüvenler" ile ilişkileri onaylamadığını söylemiştir. Tornikes, Anna "ruhunun zayıflığını güçlendirmiş" ve "anne ve babasının yakalamamasına dikkat ederek" şiir ile çalıştığını söylemiştir.^[12]

Nişan ve evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta çağın aristokrasisinde gelenek olduğu üzere, Anna daha bebek iken nişanlandı. İmparator VII. Mihail ile Maria Bagrationi'nin oğlu Konstantinos Dukas ile evlenecekti. Bu nişanın olduğu zaman I. Aleksios'un henüz oğlu yoktu, genç Konstantinos, Bizans İmparatorluğu'nun ortak imparatoru ilan edildi. Anna'nın kardeşi İoannis 1087 yılında doğdu ve Konstantinos imparatorluk iddiasını kaybetti. Bundan kısa bir süre sonra da öldü.

1097 yılında, 14 yaşında Anna Komnini, Caesar Nikiforos Bryennios ile evlendi. Nikiforos Bryennios, I. Aleksios tahta geçmeden önce tac için mücadele etmiş aristokrat bir aileden geliyordu. Nikiforos ayrıca devlet insanı, general ve tarihçi olarak tanınıyordu. Anna, bu evliliğin aşktan çok politik bir birliktelik olduğunu iddia eder. Fakat, çoğunlukla, kırk süren başarılı bir birlikteliktir ve bu evlilikten dört çocuk doğmuştur:

1. Aleksios Komnenos, megas doux (c. 1102 - c. 1161/1167)
2. İoannis Doukas (c. 1103 - 1173 sonrası)
3. İrini Doukaina (c. 1105 - ?)
4. Maria Bryennaina Komnini (c. 1107 - ?)

Anna, yalnızca entelektüel seviyede değil ama günlük konularda da yetkin olduğunu kanıtlamıştır. Babası, Konstantinopolis'te onun yönetmesi için inşa ettiği büyük bir hastane ve yetimhane ile görevlendirmiştir. Anna, bu hastanede, diğer hastane ve yetimhaneler de olduğu gibi, tıp öğretmiştir. Gut konusunda uzman kabul edilir. Anna, babasının son hastalığında onu tedavi etmiştir.^[13]

Taht iddiası[değiştir | kaynağı değiştir]

1087 yılında, Anna'nın kardeşi İoannis doğdu. Doğumundan birkaç yıl sonra, 1092 yılında, İoannis imparator olarak belirlenmişti.^[14] Nikitas Honiatis'a göre, İmparatoriçe İrini'nin "tüm etkisini [Anna'nın] tarafında kullanmasına" ve Anna'nın kocası Nikiforos Bryennios'u İoannis yerine imparator belirlemesi için İmparatoru ikna etmek için "sürekli teşebbüs etmesine" rağmen İmparator Aleksios, İoannis'i tercih etti.^[15] Yaklaşık 1112 yılında, Aleksios romatizma hastalığına yakalandı ve hareket edemez oldu. Sonuçta sivil hükûmet karısı İrini'ye verdi, O da yönetimi Bryennios'a yönlendirdi.^[16] Honiatis, İmparator Aleksios ölüm döşeğinde imparatorluk yatak odasında yatarken, İoannis geldi ve "sanki yastaymış" görünürken "gizlice" babasının yüzüğünü aldığını belirtir.^[17] Anna'da babasının hastalığı sırasında kocasının tercihi için çalıştı.^[1] 1118 yılında, I. Aleksios öldü.^[18] Din adamları, Aya Sofya'da İoannis'i imparator ilan ettiler.^[19]

Smythe'e göre, Anna "kandırılmış hissetti" çükü o "miras ona geçmeliydi.”^[20] Gerçekten, Aleksiad'da, Anna Komnini'ye göre, "tac ve imparatorluk hükümdarlık" doğumu ile ona verilmişti.^[21] Stankovich, Aleksiad'da olayların tasvirinde, Anna'nın "ana amacı" olarak, "kardeşi İoannis'e göre önceliğini" ve taht üzerine "hakkını vurgulamak" olduğunu belirtir.^[22]

Bu inanış bakış açısına göre, Jarratt ve diğerleri, Anna "neredeyse kesinlikle" Aleksios'un cenazesinde İoannis'e suikast komplosuna katıldığını kaydederler.^[23] Gerçekten, Hill'e göre, İoannis'i tahttan indirmek için askeri bir güç oluşturdu.^[19] Honiatis'e göre, Anna "ihtiras ve intikam ile uyarılmış" şekilde kardeşini öldürmek için komplo kurdu.^[23] Smythe, komplonun "sonuca ulaşmadığını" belirtir.^[14] Jarratt ve diğerleri, bundan kısa bir süre sonra Anna ile Bryennios'un "başka bir komplo kurduklarını" kaydeder.^[23] Fakat Hill'e göre, Bryennios, İoannis'i tahttan indirmeyi red ederek, Anna'nın planlarını devam ettirmesinin önüne geçti.^[19] Honiatis'e göre, bu red ile, Anna feryat etmiştir ki "doğa cinsiyetler konusunda hata yapmış, kadın olmalıydı."^[1] Jarratt ve diğerlerine göre, bir "cinselleştirilmiş öfkenin tekrarını" göstermiştir.^[23] Gerçekten, Smythe, Anna'nın amaçlarının "hayatındaki erkekler tarafından engellendiğini" ileri sürmüştür.^[24] İrini, diğer yandan, Hill'e göre, "yerleşik" imparatora karşı isyan planlarına katılmayı reddetmiştir.^[19] Hill belirtir ki Honiatis'in sahip olduğu kaynaklar, 1204'ten sonra yazmıştır ve "gerçek" olayları göreceli "kaldıracak kadar daha uzaktır" ve "gündemi" 1204 yılında Konstantinopolis'in düşüşünün "sebeplerini aramasıdır".^[19]

Komplolar ortaya çıkmış ve Anna mülklerine kapanmıştır.^[1] Kocasının ölümünden sonra, annesi tarafından kurulmuş Kecharitomene manastırına kapanmıştır. Orada ölümüne kadar kalmıştır.^[25]

Tarihçiliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Manastırına kapandığında, Anna zamanını felsefeye vermiştir. Aristoteles'e adanmış çalışmaları da kapsayan saygın entelektüel külliyatı elinde tutuyordu. Anna'nın entelektüel dehası ve engin bilgisi birkaç tane olan çalışmalarında görülür. Diğer şeylerin arasında, felsefe, edebiyat, gramer, din, astronomi ve tıp ile aşinaydı. Aleksiad isimli baş eserini yazarken, hafızasından Homeros ve İncil'den küçük hatalar ile alıntı yapabilmesinden bunu görebiliriz. Efes metropoliten piskoposu Georgios Tornikes gibi çağdaşları, "hem din hem din dışı en yüksek bilgeliğin en yüksek zirvesine" ulaşmış bir kişi olarak saygı duyardı. Tarihçi olarak, Nikiforos Bryennios I. Aleksios'un hükümdarlığına odaklanmış "Tarih için malzemeler" isimli bir makale üzerine çalışıyordu. 55 yaşında, Anna kocasının çalışmasını bitirerek, Grekçe yazılmış ve babasının hayatı ve hükümdarlığını (1081-1118) anlatan bu tamamlanmış çalışmaya Aleksiad ismini verdi. Aleksiad bugün 11. yüzyılın sonu ile 12. yüzyılın başı arasında Bizans siyasi tarihinin ana kaynağıdır. Tamamlandığında tümü 15 cilttir.

Aleksiad kitabında, I. Aleksios ile Batı arasındaki siyasi ilişkilerin ve savaşların iç yüzünü anlatır. Canlı bir biçimde silahlar, taktikler ve muharebeleri tasvir eder. Şu da not edilmelidir ki yazdığı olaylar, kendisi çocuk iken olmuştur ve görgü tanılığını içermez. Tarafsızlığı konusunda babasını öven ve ardıllarını kötüleyen şekilde yazdığı unutulmamalıdır. Hırçın taraftarlığına rağmen, Birinci Haçlı Seferi hakkında anlattıkları, tarih için büyük değer taşır çünkü mevcut tek Bizanslı görgü tanığıdır. Bizans seçkinlerinin anahtar kişiliklerinden bilgi toplama şansına sahipti; kocası Nikiforos Bryennios 1097 yılında paskalyadan önceki perşembe günü Konstantinopolis dışında haçlı lider Godfrey de Bouillon ile çarpışmış, teyzesinin kocası Georgios Paleologos, Haziran 1097 tarihinde I. Aleksios'un Haçlılar ile gelecek stratejileri tartıştığı ortamda bulunmuştur. Böylece Aleksiad Bizans seçkinlerinin bakış açısından görülen Birinci Haçlı Seferi'ndeki olaylarına yer vermiştir. Geniş çaplı batılı Avrupalı kuvvetlerin imparatorluğun içinde ilerlemesi ile ilgili hissedilen telaşı ve Konstantinopolis'in güvenliği ile ilgili tehlikeler ile ilgili duydukları endişeleri içerir. Anna ilk kez Balkanlardan Ulahlar ve Daçyalıları tanımlamıştır, Aleksiad (XIV. kitap), yerlerini Haemus dağlarının etrafı olarak betimler: "...eteklerinin her iki yanında çok müreffeh kabileler ikamet eder, Daçyalılar ve Traklar kuzey tarafında, güney tarafında daha çok Traklar ve Makedonlar".

Babası Robert Guiscard liderliği altında 1081 yılında Balkanlar'da Bizans topraklarını işgal eden bir güney İtalyan Norman olan haçlı lider I. Boemondo'ya olan özel itimatsızlıktır.

Anna'nı yazım tarzı, Tukididis, Polybius ve Ksenofon sonra tasarlanmıştır.^[26] Sonuçta dönemin Attisizm karakteristiği ile mücadele eder ve sonucunda dil oldukça yapaydır.^[26] Aleksiad kitabının büyük kısmında, olayların kronolojisi doğrudur bunun istisnasıdır imparatorluk arşivlerine erişimi mümkün olmadığından Anna'nın manastıra sürgün edildikten sonra olan olaylardır. Her neyse, tarihi, zamanının standartlarına uygundur.^[27]

Anna Komnini'nin kesin ölüm tarihi belirsizdir. Aleksiad kitabından 1148 yılında hala yaşadığı anlaşılmaktadır. Üstelik kitap Anna'nın duygusal fırtınalarına da ışık tutmaktadır. Hiç kimsenin onu farketmediğini üstelik çoğunun ondan nefret ettiğini yazmıştır.^[28] Böylece toplumun onu zorladığı tecrit edilmiş bir yerde yaşamışına kızgındır.

Kurgu ve diğer ortamlarda tasvirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anna Komnini, Sir Walter Scott’un 1832 yılındaki Paris Kontu Robert romanında bir kurgusal karakteri oynamıştır.
• Hayatına kurgusal bir bakış, 1928 yılında Naomi Mitchison tarafından yazılmış Anna Comnena romanında ve Tracy Barrett tarafından gençler için yazılmış Anna of Byzantium romanında verilmiştir.
• Polonyalı roman yazarı Zofia Kossak-Szczucka tarafından 1935 yılında yazılan Haçlılar isimli üçlemenin ilk cildinde dikkat çeken bir biçimde adından bahsedilir
• Arnavut yazar Ben Blushi tarafından 2008 yılında yazılan Bir adada yaşamak romanında da ondan bahsedilmiştir.
• Bulgar yazar ve tarihçi Vera Mutafchieva tarafından yazılmış roman Аз, Анна Комнина (Az, Anna Komnina, Türkçe: Ben, Anna Komnini)^[29]
• Nan Hawthorne'nin 1101 Haçlı Seferi ile ilgili Beloved Pilgrim (2011) romanında küçük bir karakter olarak gözükür.
• Medieval 2: Total War isimli video oyununun seferlerinde Anna Comnenus ismiyle Bizanslı prenses diplomat olarak geçer.
• Julia Kristeva'nın 2006 tarihli Murder in Byzantium cinayet romanında, Anna Komnini, kötü insanın geçmişinin bilimsel ve şehvetli fantezisinin odağındadır. Roman, Anna Komnini'nin hayatı, çalışmaları ve tarihi ortamı üzerine önemli detay içerir.
• Harry Turtledove'nın romanlarından Videssos cycle'da Alypia Gavra, Anna'nın kurgusal versiyonudur.
• Yıldız Kenter'in Ben Anadolu oynunda altı bin yıl geçmişi bulunan Anadolu'da yaşayan, canlandırdığı 16 ayrı kadın karakterden biridir.^[30]

Soy ağacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

Birincil Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nikitas Honiatis, O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates (Michigan: Wayne State University Press, 1984)
• Anna Komnini, The Alexiad, translated by E.R.A. Sewter, ed. Peter Frankopan, (New York: Penguin, 2009)
• Georgios Tornikes, 'An unpublished funeral oration on Anna Comnena', English translation by Robert Browning, in Aristotle Transformed: The Ancient Commentators and Their Influence, ed. R. Sorabji (New York: Cornell University Press, 1990)

İkincil Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Carolyn R. Connor, Women of Byzantium (Connecticut: Yale University Press, 2004)
• Lynda Garland & Stephen Rapp, “Maria ‘of Alania’: Woman & Empress Between Two Worlds,” Byzantine Women: Varieties of Experience, ed. Lynda Garland, (New Hampshire: Ashgate, 2006)
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). "The Oxford Dictionary of Byzantium". The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Angeliki Laiou, “Introduction: Why Anna Komnene?” Anna Komnene and Her Times, ed. Thalia Gouma-Peterson, (New York: Garland, 2000)
• Diether R. Reinsch, “Women’s Literature in Byzantium?—The Case of Anna Komnene,” Anna Komnene and Her Times, ed. Thalia Gouma-Peterson, (New York: Garland, 2000)
• Dion C. Smythe, “Middle Byzantine Family Values and Anna Komnene’s Alexiad,” Byzantine Women: Varieties of Experience, ed. Lynda Garland, (New Hampshire: Ashgate, 2006)
•  Baynes, T.S., (Ed.) (1878). "Anna Comnena". Encyclopædia Britannica. 2 (9. bas.). New York: Charles Scribner's Sons. ss. 59-60. 

•  Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Anna Comnena". Encyclopædia Britannica. 2 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 59. 
•  Shahan, Thomas Joseph (1913). "Anna Comnena". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). New York: Robert Appleton Company. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ed. Kurtz, 'Unedierte Texte aus der Zeit des Kaisers Johannes Komnenos, in Byzantinische Zeitschrift 16 (1907): 69-119 (Greek text of Anna Comnene’s testament)
• K. Varzos, Ē genealogia tōn Komnēnōn (Thessalonikē, 1984) (information about Comneni family relations)
• Niketas Choniates, O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates (Michigan: Wayne State University Press, 1984), 5-6.
• Jonathan Harris, Byzantium and the Crusades, Bloomsbury, 2nd ed., 2014. ISBN 978-1-78093-767-0
• Barbara Hill, “Actions speak louder than words: Anna Komnene’s attempted usurpation,” in Anna Komnene and her times (2000): 46-47.
• Ellen Quandahl and Susan C. Jarratt, “'To recall him…will be a subject of lamentation': Anna Comnene as rhetorical historiographer” in Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric (2008): 301-335. JSTOR 10.1525/rh.2008.26.3.301
• Anna Komnene, The Alexiad (London and New York: Penguin, 1969), 197.
• Vlada Stankovíc, “Nikephoros Bryennios, Anna Komnene and Konstantios Doukas. A Story of Different Perspectives,” in Byzantinische Zeitschrift (2007): 174.
• Dion C. Smythe, “Middle Byzantine Family Values and Anna Komnene’s Alexiad,” in Byzantine Women: Varieties of Experience (2006): 125-127.
• Dion C. Symthe, “Outsiders by taxis perceptions of non-conformity eleventh and twelfth-century literature,” in Byzantinische Forschungen: Internationale Zeitschrift für Byzantinistik (1997): 241.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anna Comnena, The Alexiad 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., translated by Elizabeth A. Dawes in 1928
• Anna Comnena, The Alexiad of Anna Comnena, edited and translated by E.R.A. Sewter. Harmondsworth: Penguin, 1969. (This print version uses more idiomatic English, has more extensive notes, and mistakes).
• Georgina Buckler, Anna Comnena: A Study, Oxford University Press, 1929. ISBN 0-19-821471-5
• John France, "Anna Comnena, the Alexiad and the First Crusade 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Reading Medieval Studies v.9 (1983)
• Thalia Gouma-Peterson (ed.), Anna Komnene and her Times, New York: Garland, 2000. ISBN 0-8153-3851-1.
• Jonathan Harris, Byzantium and the Crusades, Bloomsbury, 2nd ed., 2014. ISBN 978-1-78093-767-0
• Levin, Carole, et al. Extraordinary Women of the Medieval and Renaissance World. Connecticut: Greenwood Press, 2000.
• Paul Stephenson, "Anna Comnena's Alexiad as a source for the Second Crusade?", Journal of Medieval History v. 29 (2003)
• Female Heroes From The Time of the Crusades: Anna Comnena.1999. Women in World History. 12 Dec 2006. <http://www.womeninworldhistory.com/heroine5.html 26 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>.
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (Yunanca). Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi.