Salminius Hermias Sozomenus^[a] (Yunanca: Σωζομενός; y. 400 – y. 450 AD), aynı zamanda Sozomen olarak da bilinir, Hristiyan Kilisesi tarihçisiydi.

Aile ve evi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gazze yakınlarındaki küçük bir kasaba olan Beyt Lahya'da 400 civarında, Filistin'in zengin bir Hristiyan ailesinde doğdu.

Güney Filistin'in tarihi hakkında birçok bilgi aktaran bir sözlü gelenekten geliyordu.^[1] Gazze çevresindeki bölgeye aşina görünüyordu ve Gazze limanı Majuma Piskoposu Zeno'yu gördüğünden bahsetti.

Büyükbabası[değiştir | kaynağı değiştir]

Sozomen, büyükbabasının Gazze yakınlarındaki Beyt Lahya'da yaşadığını^[2] ve II. Constantius hükümdarlığı altında ailesiyle birlikte yaşayan bir Hristiyan olduğunu yazdı. Alaphrion adlı bir komşusu, Alaphrion'un içindeki şeytanı çıkaran Aziz Hilarion tarafından mucizevi bir şekilde iyileştirildi ve mucizenin görgü tanığı olarak ailesi, Alaphrion ile birlikte din değiştirdi. Onun hesabına göre, dönüşüm güney Filistin'in Hristiyanlaşmasında bir dönüm noktası oldu.

Büyükbabası, kendi çevresi içinde Kutsal Yazıların çok saygın bir mütercimi idi. Zengin Alaphrion'un torunları, bölgede kiliseler ve manastırlar kurdular ve özellikle manastırcılığın teşvik edilmesinde aktiflerdi. Sozomen de bunlardan biriyle, çok yaşlı bir adamla konuşmuştu. Keşişlerin etkisi altında büyüdüğünü ve tarihinin onu ortaya çıkardığını aktarmaktadır.^[3]

Yaşamı ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Görünüşe göre Sozomen, Alaphrion himayesinde büyümüştü ve manastır tarikatına minnet borcunu kabul etmişti. Erken eğitimi, memleketindeki rahipler tarafından yönetildi. Bu manastır okullarında hangi müfredatı izlediğini tespit etmek imkansızdır, ancak yazıları, Yunan araştırmalarında temel aldığı titizliğin açık kanıtlarını vermektedir.^[4]

Bir adam olarak gençliğinin izlenimlerini korudu ve daha sonra yaptığı büyük eserler, genel olarak keşişlere ve özel olarak Hilarion'un müritlerine olan saygısının bir anıtı olacaktı.^[3]

Avukatlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir yetişkin olarak avukatlık eğitimi aldı. Beyrut'ta hukuk okudu.^{[kaynak belirtilmeli]} Daha sonra kariyerine bir avukat olarak devam etmek için Konstantinopolis'e gitti, belki II . Theodosius mahkemesinde. Bu şekilde meşgulken, 443 yılı civarında bir Kilise tarihi yazma projesini tasarladı.^[4]

Kilise tarihi üzerine yazılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sozomen, kilise tarihi üzerine sadece ikincisi günümüze ulaşan iki eser yazdı.

İlk çalışması, İsa'nın Yükselişinden 323'te Licinius'un yenilgisine kadar on iki kitapta Kilise tarihini kapsıyordu. Onun kaynakları arasında Caesarea'lı Eusebius, Clementine homileleri, Hegesippus ve Sextus Julius Africanus vardı.

Sozomen'in ikinci çalışması yaklaşık olarak ilk çalışmasının kaldığı yerden devam etti. Konstantinopolis'te 440-443 yılları arasında yazdı ve İmparator II . Theodosius'a ithaf etti.

Eser, kabaca Roma İmparatorları dönemine göre düzenlenmiş dokuz kitap halinde yapılandırılmıştır:

• I. Kitap: I. Konstantin'in dönüşümünden Nicea Konseyi'ne (312-325) kadar
• II. Kitap: Nicea Konseyi'nden Konstantin'in ölümüne (325–337)
• III. Kitap: I. Konstantin'in ölümünden I. Konstans'ın ölümüne kadar (337-350)
• IV. Kitap: I. Konstans'ın ölümünden II . Constantius'un ölümüne (350-361)
• V. Kitap: II. Constantius'un ölümünden Mürted Julian'ın ölümüne (361-363)
• VI. Kitap: Julian'ın ölümünden Valens'in ölümüne (363–375)
• VII. Kitap: Valens'in ölümünden I. Theodosius'un ölümüne (375-395)
• VIII. Kitap: I. Theodosius'un ölümünden Arcadius'un ölümüne (395-408).
• IX. Kitap: Arcadius'un ölümünden III. Valentinianus'un göreve gelişine (408-25).

IX. Kitap eksiktir. Eseri ithaf ederken, II. Theodosius'un 17. konsülünü, yani 439'u kapsamak istediğini belirtmiştir. Günümüze kadar ulaşan tarih 425 civarında sona ermektedir. Bilim insanları, sonun neden eksik olduğu konusunda anlaşmazlık yaşamaktadır. Albert Guldenpenning, Sozomen'in kendisinin çalışmalarının sonunu bastırdığını varsaydı, çünkü içinde İmparatoriçe Aelia Eudocia'dan bahsetti ve daha sonra sözde zina nedeniyle utanç duydu.^[1] Ancak Nicephorus, Theophanes ve Theodorus Lector'ın kendi eserlerine göre Sozomen'in çalışmalarının sonunu gerçekten okudukları anlaşılıyor. Bu nedenle, çoğu bilim insanı eserin aslında o yıl tamamlandığına ve sonuç olarak günümüze sadece eksik bir durumda ulaştığına inanıyor.^[3]

Diğer yazılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihçi ve İslam Alimi Michael Cook'a göre, Sozomen, Filistin'deki bir grup "Sarazenler" in (Araplar) Yahudilerle temas ettikten sonra Yahudi yasalarını ve geleneklerini kabul ettiğini ve (Cook'a göre) İslam'ın ve Müslümanların öncüleri olabileceğini yazdı.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Sozomen çalışmaları için diğer kaynaklardan çokça faydalandı.

Materyalinin yaklaşık dörtte üçünün kaynağı Socrates Scholasticus'un yazılarıydı. Bu yazarların edebi ilişkileri her yerde karşımıza çıkmaktadır.^[6] Valesius, Sözomenin Sokrates'i okuduğunu ve Robert Hussey ve Guldenpenning'in bunu kanıtladığını iddia etti. Örneğin Sokrates, I.x'te duyduğu bir anekdotu anlatır ve ne Eusebius'un ne de başka bir yazarın bunu bildirmediğini söyler, ancak bu anekdot Sozomen, I.xxii'de bulunur, diksiyon benzerliği Sokrates'in metninin kaynak olarak kullanıldığını gösterir.

Bu bağımlılığın boyutu tam olarak belirlenemez. Sozomen, Sokrates'in çalışmalarını kaynaklar ve düzen için bir rehber olarak kullandı. Novatyalılar gibi bazı konularda, Sozomen tamamen Sokrates'e bağımlıdır.^[4]

Ancak Sozomen, Sokrates'i basitçe taklit etmedi. Sokrates ve diğer kaynaklar tarafından kullanılan, genellikle Sokrates'ten daha fazlasını içeren ana kaynaklara geri döndü.

İlk büyük Kilise tarihçisi Eusebius'un yazılarını da kullandı. Eusebius'lu Vita Constantini, Konstantin'in vizyonunun açıklamasında açıkça belirtilmiştir.

Sozomen ayrıca Historia Athanasii'ye ve ayrıca Vita Antonii dahil Athanasius'un eserlerine başvurmuş görünmektedir. Sokrates'in Apologia kontra Arianos, lix, sqq. eserini tamamlar ve Athanasius'un Adv. episcopos AEgypti, xviii-xix eserini kopyalar.

Rufinus sıklıkla kullanılır. Bu açıdan öğretici, Athanasius'un çocuklukları üzerine Sozomen, Socrates ve Rufinus'un bir karşılaştırmasıdır. Rufinus orijinaldir; Sokrates açıkça Rufinus'u takip ettiğini, Sozomen ise Sokrates'in versiyonunu bildiğini ancak bundan memnun olmadığını ve Rufinus'u daha yakından takip ettiğini açıkça belirtir.

Sozomen tarafından kullanılan dini kayıtlar esas olarak sürekli olarak atıfta bulunduğu Sabinus'tan alınmıştır. Bu şekilde, Tyre'den (335) Karia'daki Antakya'ya (367) kadar sinodların kayıtlarını kullanır.

I. Theodosius'tan itibaren Sozomen, Sokrates'in çalışmalarını takip etmeyi bıraktı ve muhtemelen Sozomen'in tek laik kaynağı olan Olympiodorus of Thebes'i takip etti. Olympiodorus'tan da yararlanan Zosimus ile yapılan bir karşılaştırma, Sozomen'in dokuzuncu kitabının tamamının Olympiodorus'tan kısaltılmış bir alıntı olduğunu gösteriyor gibi görünüyor.

Sozomen başka birçok belgeyi kullandı. Bunlar, İran'daki Hristiyanlıkla ilgili kaynakları, keşiş tarihlerini, Sulpicius Severus'un Vita Martini'sini, Hilarius'un eserlerini, Antakyalı Eustathius'un logoisini, haçın mucizevi vizyonuyla ilgili olarak Yerüşalim'li Kiril'in Constantius'a yazdığı mektubu ve Palladius'u içerir.

Ayrıca sözlü geleneği kullandı ve çalışmalarına en belirgin değerlerden bazılarını ekledi.

Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sozomen'in eseri ilk olarak Robert Estienne tarafından 1544'te Paris'te^[4] Codex Regius, 1444'e dayanarak basıldı (editio princeps). Christophorson ve Ictrus'un daha sonraki baskıları da bulunmaktadır (Köln, 1612).^[4]

Dikkate değer bir baskı, Stephens'ın metninin yanı sıra Codex Fucetianus (şimdi Paris'te, 1445), Savilius'un "Okumaları"nı ve Theodorus Lector ve Cassiodorus-Epiphanius'un dolaylı geleneklerini kullanan Valesius (Cambridge, 1720) tarafından yapıldı.

Hussey'in ölümünden sonraki baskısı (büyük ölçüde önsözü yazan John Barrow tarafından basın için hazırlanmıştır) önemlidir, çünkü içinde Codex Regius'un arketipi olan Codex Baroccianus 142 ilk kez derlenmiştir. Ancak bu el yazması çeşitli ellerde ve çeşitli zamanlarda yazılmıştır ve bu nedenle tüm bölümlerinde eşit derecede güvenilir değildir.

1846'da yayınlanan mükemmel bir İngilizce çevirisi (Londra, Samuel Bagster ve oğulları), adı belirtilmemiş, daha sonra yeniden basılmış ve Chester David Hartranft'a (1839-1914) atıfta bulunulmuş, biraz dağınık bir giriş olsa da, öğrenilmiş bir girişle, Nicene ve Post-Nicene Fathers II'de (New York, 1890'da yayınlandı) yayınlanmıştır.^[4] (Bu metin, Christian Classics Ethereal Library'de çevrimiçi olarak mevcuttur.)

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Koran : A Very Short Introduction. Oxford University Press. 2000. ISBN 0192853449. The Koran : A Very Short Introduction. The Koran : A Very Short Introduction. Oxford University Press. 2000. ISBN 0192853449. The Koran : A Very Short Introduction.  The Koran : A Very Short Introduction. Oxford University Press. 2000. ISBN 0192853449. The Koran : A Very Short Introduction. 

Atıf:

•  Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Harnack, Adolf; McGiffert, Arthur Cushman (1911). "Sozomen". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 25 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 525. 
•  Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir:  Healy, Patrick J. (1912). "Salminius Hermias Sozomen". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 14. New York: Robert Appleton Company. 
•  Bu makale bir ya da daha fazla cümle içermektedir: Loeschke, G. (1914). "Sozomen, Salminius Hermias". Jackson, Samuel Macauley (Ed.). New Schaff–Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge. XI (third bas.). London and New York: Funk and Wagnalls. ss. 22–23. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sozomen'deki etnik kimlik ve dini siyaset için bkz:
  • Argov (2005). "A Church Historian in Search of an Identity: Aspects of Early Byzantine Palestine in Sozomen's Historia Ecclesiastica". Zeitschrift für Antikes Christentum. 9: 367-396. 
• Chester D. Hartranft'a atfedilen Kilise Tarihi'nin İngilizce çevirisi çevrimiçi olarak mevcuttur:
  • Sozomen (1890). "Ecclesiastical History". Schaff, Philip; Wace, Henry (Ed.). Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series. 2. Translated by Chester D. Hartranft. Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2016 – New Advent vasıtasıyla. 
• Ecclesiastical History'nin Edward Walford tarafından orijinal olarak Bohn Ecclesiastical Library'de yayımlanan İngilizce çevirisi kitap biçiminde mevcuttur:
  • Sozomen, Hermias (2018). The Ecclesiastical History of Sozomen. Merchantville, New Jersey: Evolution Publishing. ISBN 978-1-935228-15-8. 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikikaynak'ta Ecclesiastical History ile ilgili metin bulabilirsiniz.

• Kilise Tarihi'nin çevrimiçi metni 10 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Analitik indeksli Migne Patrologia Graeca'nın Yunanca Metni 29 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.