Aleksiad (Yunanca: Ἀλεξιάς), Doğu Roma (Bizans) İmparatoru I. Aleksios'un kızı Doğu Roma tarihçisi Anna Komnini tarafından yazılmış Orta Çağ biyografik kitaptır.

Aleksiad içinde, Anna 1081-1118 yılları arasında babasının hükümdarlığı dönemine tekabül eden Bizans İmparatorluğu'nun politik ve askeri tarihini anlatmıştır. Bu, kitabı döneminin en önemli Bizans üzerine kaynağı haline getirmektedir. Bunun yanında, Aleksiad Birinci Haçlı Seferi'nin Bizans olan ilişkisini kitabın yazılmasından elli yıl önce gerçekleşmiş olsa da belgelendirmiştir. Erken 12. yüzyılda doğu ile batı arasındaki tartışmaya ışık tutmakta ve Bizans'ın Haçlılar algısı üzerine değerli bir kaynaktır. Kitap, Antik Yunanca'nın en prestijli lehçesi Attic Yunancada yazılmıştır. Bizans'ta politik ve askeri tarih üzerine bir kadın tarafından yazılmış çok az örnekten biridir. Anna, bazılarınca ilk büyük kadın tarihçi olarak kabul edilmektedir.

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Anna ile Aleksios'un ilişkisi nedeniyle, Anna'nın nesnelliği üzerine, onun bunu aksi yönde sık teşebbüslerine rağmen, güçlü bir önyargı problemi mevcuttur. Ancak hayranlık duyduğu babası hakkında eleştirilerin maskelenmiş izlerini bırakmıştır. Latinler (Normanlar ve "Franklar") hakkındaki hoşnutsuzluğunu saklamamış ve onları "barbar" olarak nitelemiştir. Ermeniler de bu nitelemeden nasiplerini almışlardır. Ayrıca babasından sonra imparator olan kardeşi II. İoannis için duyduğu derin nefretide saklamamıştır. Diğer yandan, tüm bunlar, onun, düşmanlarının erdem, yetenek hatta parıltıları hakkındaki hayranlığı dile getirmesine engel olmamıştır. Bu düşmanlara, Robert Guiscard ve oğlu I. Boemondo'da dahildir. Modern okuyucunun gözüne, askeri olayların ve imparatorun şanssızlıkları abartılmış ve kısmen Homer etkisi ile basmakalıp gelebilir. Ayrıca, özellikle Selçuklu Hanedanı olmak üzere yabancı güçlerin isim ve rütbeleri konusunda karışıklıklar ile birkaç coğrafya ve tarih hatası mevcuttur.

Kullandığı arkaik ama seçkin dil, Sofokles, Euripides ve Demosthenes yanında Homer'in İlyada'sına yapılan etkileyici referanslar, yazarın klasikler üzerine aldığı yüksek eğitimin göstergesidir. Buna karşın, kitap, yüksek tempolu bir hikâyelemeden yoksun ve geçişler göreceli olarak derinlikten mahrumdur. Askeri terimleri kullanışı ve Aleksios'un çalkantılı hükümdarlığı hakkında şaşırtıcı sayıda detaylı tanımlar, onun resmi arşivlere girebildiği ve belki de olayların tanıkları ile mülakat yaptığının göstergesidir. Askeri taktikler, pozitif bilimler üzerine merakı ve yazma yeteneğindeki kendi güvenin derecesi bir kadın için dönemi ve hatta sonrası için bile çok şaşırtıcıdır. Başarılı karakter profillemesi, çalışmanın bir başka olumlu yönüdür.

Çalışmanın yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çalışma, önsöz ve 15 kitaptan oluşur.

• Önsöz tarih yazmanın zorlukları, bu eseri yazmanın nedenleri, kocası için tuttuğu yas
• Kitap 1 : Aleksios'un general ve Domestikos tōn scholōn olması (Aleksios'un gençliği - Urselius'un isyanı - Nikiforos Bryennios isyanı - Normanların istila hazırlığı).
• Kitap 2 : Komninos isyanı (Aileye karşı kıskançlık - Baş kaldırmanın sebepleri - Kaçış - Aleksios'un imparator olduğu ayaklanma - Nikiforos Melissenos isyanı - Komninos'un Konstantinopolis'u ele geçirmesi - İmparator III. Nikiforos'un tahtan çekilmesi).
• Kitap 3 : Aleksios'un imparator olması (1081) ve Dükas Hanedanı ile iç sorunlar (Maria Bagrationi ve oğlu Konstantinos Dukas - Aleksios ile olan aşk ilişkisi hakkındaki dedikoduların red edilmesi - Aleksios ve karısı İrini Dukena hakkında - Aleksios'un ilk defa kullanılmaya başladığı unvanlar - Aleksios askerleri suçları nedeniyle halktan özür dilemesi - Anna Dalassini (Aleksios'un annesi) imparatorluk yetkisi alması - Anna Dalassini hakkında - Aleksios'un askeri hazırlıkları ve ittifakları - Türklerin, Küçük Asya'da yayılmaları - Normanlar, Adriyatik Denizi'ni aşıyorlar).
• Kitap 4 : Normanlara karşı savaş (1081-1082) (Robert Guiscard'ın Dyrrhachium'u ele geçirmesi - Venedikli ittifakın Normanları yenmesi - Aleksios'un, ordusu ile gelmesi - Normanların Dirrahium Muharebesi'ni kazanması, Aleksios'un kaçması)
• Kitap 5 : Normanlara karşı savaş (1082-1083) ve dinsizler ile ilk uyuşmazlık (Finansal çöküş - kilise mülklerine el konulması - Aleksios Bohemund'a karşı - İoannis İtalus'un idamı)
• Kitap 6 : Normanlara karşı savaşın sonu (1085), Robert Guiscard'ın ölümü, Türkler (Aleksios Kastoria'yı yeniden ele geçiriyor - Paulusçuların idamı - Aleksios kilise mahkemesinin önünde - Komplolar ve isyanlar - Venedik Cumhuriyeti ile ittifak - Guiscard'ın ölümü - cadı ve astrologların idamı - Porphyrogenneta (Porphyrogenita^[1]) doğumları - Aleksios Türklere karşı - Peçenek tehdidi)
• Kitap 7 : Peçeneklere karşı savaş (1087-1090) (Husumetlerin başlangıcı - İmparatorluk ordusunun yenilmesi - Kumanlar'ın Peçenekleri yenmesi, ateşkes - Peçenekler ateşkesi ihlal etmesi - Türk korsan Çaka Bey'in Batı Anadolu'da aktiviteleri - Peçeneklere karşı sefer)
• Kitap 8 : Peçeneklere karşı savaşın sonu (1091), İmparatora karşı entrikalar (Husumetler devam ediyor - Peçeneklerin Levunium savaşında yenilgisi - Nihayi zafer - Komplolar ve isyanlar)
• Kitap 9 : Çaka Bey'e karşı operasyon ve Dalmaçyalılar (1092-1094), Nikiforos Diogenes'un komplosu (1094) (Çaka Bey'e karşı operasyon - Girit ve Kıbrıs'ta operasyon - Çaka Bey tehlikesinin giderilmesi - Nikiforos Diogenes'un komplosu - Dalmaçyalıların teslim olması - Diogenes'in tamamlanması)
• Kitap 10 : Bir diğer dinsizlik savaşı, Kumanlara karşı savaş, Birinci Haçlı Seferi'nin başlangıcı (1094-1097) (Neilos ve Vlahernites - Kumanlara karşı savaş - Türklere karşı operasyonlar - Birinci haçlıların varışı - Pierre L'Ermite komutasında haçlıların yenilgisi - Fransalı Hugh - Romalıların deniz gözetlemesi - Godfrey de Bouillon - Kont Raul - Haçlı liderlerin imparatora hürmeti - Bohemund)
• Kitap 11 : Birinci haçlılar (1097-1104) (Haçlılar Nicaea'i ele geçiriyor - İznik'in özgürlüğü - Haçlıların başarılı operasyonları - Antakya kuşatması - Küçük Asya'da başarılı Roma operasyonları - Antakya ve Kudüs'ün ele geçirilmesi - Asya'da operasyonlar - Norman (Lombardlar) Haçlıların Türkler tarafından öldürülmeleri - Boemondo, Antakya'nın imparatora iadesini red ediyor - Klikya'da operasyonlar - Pisa donanması adaları işgal ediyor - Cenova Cumhuriyeti ile deniz savaşı - Boemondo'ya karşı operasyonlar - Boemondo ölmüş taklidi yapıyor)
• Kitap 12 : İç meseleler, İkinci istila için Norman hazırlıkları (1105-1107) (Boemondo, İllirya sahillerine çıkartma yapıyor - Tancredi'nin Klikya'da imparatorluğa karşı operasyonları - Kraliçe İrene - Aleksios'un batıda savunma hazırlıkları - Anemades komplosu - Georgios Taronites Trapezous'da isyan ediyor - İsaakios Kontostefanos, sahilleri Norman donanmasına karşı korumakta başarısız oluyor - Norman istilasının başlangıcı)
• Kitap 13 : Aaron'nun komplosu, ikinci Norman istilası (1107-1108) (Aaron'nun komplosu - Dırça kuşatması - Aleksios'un hileleri - Anavatanda operasyonlar - Deniz operasyonları - Boemondo barış istiyor - Barış görüşmeleri - Boemondo'nun profili - Aleksios ile Boemondo arasındaki görüşmeler - Devol Antlaşması)
• Kitap 14 : Türkler, Franklar, Kumanlar ve Maniheizm (1108-1115) (Romalıların Türklere karşı başarısı - Franklar ile problemler - Deniz ve kara operasyonları - İmparator'un sağlık problemleri - Türklere karşı operasyonlar - Anna, tarih yazma metotlarını anlatıyor - Kuman istilasının engellenmesi - Aleksios, ikna ya da eziyet ile, Maniheizm ile savaşıyor)
• Kitap 15 : Son seferler, Bogomiller, Aleksios'un ölümü (1116-1118) (Türklere karşı savaş ve yeni savaş taktikleri - Zafer ile biten savaşlar - Türkler ile barış - Sultan, kardeşi tarafından öldürülüyor - Aleksios öksüzler yurdu inşa ediyor - Bogomillerin bastırılması, Liderleri Basil'in yakılması - son hastalık ve Aleksios'un ölümü)

Tam Elyazmaları ya da özetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Codex Coislinianus 311, in Fonds Coislin (Paris)
Codex Florentinus 70,2
Codex Vaticanus Graecus 1438
Codex Barberinianus 235 & 236
Codex Ottobonianus Graecus 131 & 137
Codex Apographum Gronovii
Codex Vaticanus Graecus 981 (önsöz ve özet)
Codex Monacensis Graecus 355 (önsöz ve özet)
Codex Parisinus Graecus 400 (önsöz ve özet)

Basılmış edisyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anna Komnena (Tr.çev.:Umar, Bilge) (1996) Alexiad - Malazgirt'in Sonrası İmparator Alexios Komnenos Döneminin Tarihi, İstanbul: İnkılap Kitabevi, ISBN 9751011353
• Penguin Classics, paperback ISBN 0-14-044958-2
• Collection Budé (1937-45, 1967): Anne Comnene, Alexiade (Règne de l'Empereur Alexis I Comnène)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• wikisource- complete text 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Medieval Sourcebook: Alexiad - complete text, translated Elizabeth A. Dawes 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.