Vurgu; dil biliminde, bazı hecelere veya sözcüklere daha fazla önem yüklemektir. Sözlü anlatımlarda vurgulanan hece ya da sözcük diğerlerinden farklı tonlanır.
Çoğu cins isimde vurgu son hecede olur:
Bazı yabancı kelimeler, bu kurala istisnadır:
Ancak çoğu yabancı kelime, istisna değildir:
Bazı zarflar, bağlaçlar ve soru kelimeleri de bu kurala istisnadır:
Yer isimleri, "Sezer vurgusu" diye adlandırılan özel bir vurgu düzenini takip ederler.[1] Bu kurala göre sondan üçüncü hecesi kapalı (Ünsüzle biten) ve sondan ikinci hecesi açık (Ünlüyle biten) olan yer isimleri, sondan üçüncü hecesinde vurgulanırlar:
Diğer yer isimleri ise sondan ikinci hecelerinde vurgulanırlar:
Bu kural, yer isimlerini cins isimlerinden ayırmamıza olanak tanır:
Bu kurala da bazı istisnalar vardır:
Kişi isimleri de cins isimleri gibi son hecede vurgulanır:
Seslenirken cins isimleri ve özel isimlerde vurgu kayabilir:
Bazı soy adların vurgusu son hecede değildir:
Çoğu ek vurgulu olduğundan son hecesi vurgulu bir kelimeye gelince vurguyu kendi üzerine çeker:
Son hecesi vurgulu olmayan kelimeye gelen ekler ise vurguyu çekmezler:
Çok heceli olan şu ekler, son hecesinde vurgulu olmadığından vurgunun sonraki eklere çekilmesini engeller:
Bazı heceli ekler ise vurgusuzdur ve bu sebeple vurgunun daha ileriye aktarılmasını engeller:
Bu kural aynı zamanda -me/ma olumsuzluk ekini -me/ma fiilimsi ekinden ayırmamıza imkân tanır:
-me/ma eki, ilk hecesi vurgulanmayan kelimelerde bile vurguyu bir önceki heceye çeker:
Ayrı yazılsa da ek gibi davranan de/da bağlacı ve mı/mi/mu/mü soru edatı da vurgusuzdur:
Bu kural -de/da bulunma ekini de/da bağlacından ayırmamıza olanak tanır.
Ek fiiller isimlere geldiği zaman vurgusuz olurlar:
Ek fiiller fiillere geldiği zaman da vurguyu bir önceki heceye çekerler, ancak cümle içinde fiiller çoğu zaman vurgusunu yitirdiğinden bu kural o kadar ortaya çıkmaz:
İsime gelen şahıs ekleri de aynı zamanda vurgusuzdur, bu kural da iyelik eklerini ve çoğul ekini şahıs eklerinden ayırmamıza olanak tanır:
Birleşik isimlerde ve tamlamalarda ikinci öğe vurgusunu yitirir:
Pekiştirmeli sıfatlar da ilk hecede vurgulanır
Fiil içeren birleşik kelimelerde ise ikinci kelime vurgulanır:
-ma/me eki tamlamalarda ve birleşik fiillerde bile vurguyu bir önceki heceye çeker:
Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |