Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir?

Büyük ünlü uyumu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ünlülerin Nitelikleri
	İnce		Kalın
	Düz	Yuvarlak	Düz	Yuvarlak
Dar	i	ü	ı	u
Geniş	e	ö	a	o

Büyük ünlü uyumu ya da kalınlık-incelik kuralı, Türkçedeki iki ses uyumundan biri. Kökeni Türkçe sözcüklerin ayırt edilmesinde kullanılır. Türkçedeki öz Türkçe sözcüklere ait ortak bir özelliktir.

Kurallar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir sözcüğün birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olur:
- adım, ağız, ayak, boyunduruk, burun, dalga, kırlangıç
Bir sözcüğün birinci hecesinde ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur:
- beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük

İstisnalar^[1][değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Ünlü Uyumuna Uymayan Ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçede ekler sözcüğün son ünlüsüne göre uyuma girer. Fakat bazı ekler bu kurala aykırılık gösterir: -ki, -yor, -ken, -mtırak, -gil, -leyin. Bu ekler her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmez.

akşam-leyin, bakla-gil, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor gibi.

-daş eki bazı kelimelerde büyük ünlü uyumuna uymaz ancak ünsüz sertleşmesine uyar:

din-daş, gönül-daş, meslek-taş, ülkü-daş.

-ki aitlik eki kalınlık kuralına uyan sözcüklere eklendiğinde büyük ünlü uyumunu bozar:

akşamki, yarınki, duvardaki, yoldaki, ondaki, onunki.

Büyük Ünlü Uyumuna Uymayan Sözcükler[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük ünlü uyumu her Türkçe sözcükte sağlanmayabilir. Bazı sözcükler öz Türkçe olmasına rağmen zamanla ses değişimi gibi çeşitli etkenlerle büyük ünlü uyumu kurallarının dışında kalmışlardır:

anne (ana), dahi (daha), elma (alma), hangi (kangı), hani (kanı), inanmak (ınanmak), kardeş (karındaş->kardaş), şişman (-man ekinin özelliği ile^[2]) vb.

Büyük Ünlü Uyumunun Aranmadığı Sözcükler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitişik yazılan birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz:

açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli

Tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz.

Türk, berk, yap, sert, sürt, et, ay vb.

Büyük ünlü uyumu, başka dillerden Türkçeye geçmiş olan sözcüklerde aranmaz. Bu sözcükler Türkçeye geçirilirken her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler:

ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, sevda vb.

Diğer Durumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük ünlü uyumuna uymayan veya bu uyumun aranmadığı sözcüklere gelen ekler, kalınlık incelik bakımından genellikle son hecenin ünlüsüne uyar:

adalet-li, anne-si, kardeş-lik, meslektaş-ımız, şişman-lık vb.

Son ünlüleri kalın harf olmasına karşın ince şekilde telaffuz edilen bazı alıntı kelimeler, ince ünlü ile başlayan ekler alır çünkü kelimenin son ünsüzü ince söylenir:^[3]

alkol > alkolü, hakikat > hakikati, kabul > kabulü, kontrol > kontrolü, saat > saate vb.

Genelde ilk heceden sonra hem geniş hem de yuvarlak ünlüler kullanılmaz.^[4]

dudak, duvak

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Büyük Ünlü Uyumu – Türk Dil Kurumu". www.tdk.gov.tr. 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
^ "Nişanyan - Türkçe Etimolojik Sözlük". Nişanyan Sözlük. 18 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
^ Lewis, Geoffrey (2000). Turkish grammar. Oxford University Press. ISBN 978-0198700364.
^ Hulst, Harry van der (2018). Asymmetries In Vowel Harmony : a Representational Account. Oxford University Press. ss. 197-241. ISBN 978-0198813576.

Türkçe dilbilgisi

Fonetik

Sesler	ünlü • ünsüz
Ses uyumları	büyük ünlü uyumu • küçük ünlü uyumu
Ses olayları	hece kaynaşması • kaynaştırma ünsüzü • koruyucu ünsüz • pekiştirme • ses türemesi • ulama • ünlü düşmesi • ünsüz düşmesi • ünsüz benzeşmesi • ünsüz sertleşmesi • ünsüz yumuşaması • ünlü daralması • göçüşme • ünsüz değişmesi

Kök ve ekler

Yapım ekleri	isimden isim yapan ekler • isimden fiil yapan ekler • fiilden fiil yapan ekler • fiilden isim yapan ekler
Çekim ekleri	haber (bildirme) kip ekleri • dilek kip ekleri • ek-fiiller • hâl (durum) ekleri • çoğul ekleri • eşitlik eki • vasıta eki • bildirme eki • ilgi ekleri • ilgi zamiri • iyelik ekleri • koşaç • olumsuzluk eki • şahıs ekleri • soru eki

Kelime bilgisi

Kelime türleri

isim soylu	isim (ad) • sıfat (ön ad) • zarf (belirteç) • zamir (adıl) • bağlaç • edat (ilgeç) • ünlem
fiil soylu	fiil (eylem) • fiilimsi (eylemsi) [isim-fiil (mastar) • sıfat-fiil (ortaç) • zarf-fiil (ulaç)]

Anlamına göre kelimeler

temel • yan • gerçek • mecaz • deyim • terim • eş anlamlı • eş sesli • karşıt anlamlı

Yapısına göre kelimeler

basit • türemiş • birleşik

tamlamalar

isim tamlaması • sıfat tamlaması• Tamlayanı düşmüş tamlamalar

Cümle bilgisi

Cümlenin ögeleri

Ana ögeler	özne • yüklem
Yardımcı ögeler (tümleçler)	nesne (belirtili nesne • belirtisiz nesne) • dolaylı tümleç • zarf tümleci

Anlamına göre cümleler

olumlu • olumsuz • soru • ünlem • emir • gereklilik • istek • dilek • şart

Yapısına göre cümleler

basit • birleşik • bağlı • sıralı

Ögelerinin dizilişine göre cümleler

kurallı (düz) • devrik • eksiltili • parantez

Yüklemin cinsine göre cümleler

isim cümlesi • fiil cümlesi

Anlatım

Anlatım bozuklukları	bağlaşıklık sorunları • bağdaşıklık sorunları

"https://tr.wikipedia.org/ansiklopedi/Büyük_ünlü_uyumu&oldid=32498643" sayfasından alınmıştır

Kategori:

Türkçedeki ses uyumları

Gizli kategoriler:

Büyük ünlü uyumu nedir?Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?Büyük ünlü uyumu ne demektir?

Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Nedir? :Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? ile ilgili Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? burada bulabilirsiniz. Detaylar için sitemizi geziniz Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Ne Demektir? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Açıklaması Nedir? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Cevabı Nedir? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Kelimesinin Anlamı? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? konusu Nedir Ne, yaşantımızda sık kullanılan kelimelerden birisi olarak karşımıza çıkar. Hem sosyal medyada hem de gündelik yaşantıda kullanılan ne kelimesi, uzun yıllardan beri dilimizdedir. Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Türk Dil Kurumu na (TDK) göre farklı anlamları olan ne kelimesi, Türkçe de tek başına ya da çeşitli cümleler eşliğinde kullanılabilir. Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Ne kelimesi ne demek, TDK ya göre anlamı nedir sorularının cevabını arayanlar için bildiris.com doğru adres! Peki, ne kelimesi ne demek, TDK ye göre anlamı nedir? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Ne kelimesinin kökeni ne, ne kelimesinin kaç anlamı var? Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? İşte TDK bilgileri ile merak edilenler
Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Açıklaması? :Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Açıklama Bir Terim Kavram Ya Da Başka Dilsel Olgunun Daha İyi Anlaşılması İçin Yapılan Ek Bilgidir.Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Söz Konusu Bilgi Açıklanacak Sözcükten Daha Uzun Olur Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Açıklama İle İlgili Durumun Kanıtı Şu Şekilde Doğrulanabilir Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Bir Sözlükteki Tanım İlgili Sözcük Yerine Kullanılabilirse, Bu Bir Açıklamadır. Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Yani Aynı Bağlam İçinde Hem Sözcük Hem De Tanım Kullanılırsa Ve Anlamsal Açıdan Bir Sorun Oluşturmuyorsa Bu Bir Açıklamadır.
Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Gerçek mi? :Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? ile ilgili Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? burada bulabilirsiniz. Detaylar için sitemizi geziniz Gerçek anlam Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? sözcüklerin birincil anlamı ile (varsa) bu anlamla doğrudan ilişkili olan anlamlarıdır. Gerçek anlam, temel anlam ile yan anlamların bileşkesidir. Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Bir sözcüğün mecaz olmayan tüm anlamlarını kapsar.
Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Hakkında? :Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? ile ilgili Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? burada bulabilirsiniz. Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Detaylar için sitemizi geziniz Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? Bu sayfada Hakkında nedir Hakkında ne demek Hakkında ile ilgili sözler cümleler bulmaca kısaca Hakkında anlamı tanımı açılımı Hakkında hakkında bilgiler Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir? resimleri Hakkında sözleri yazıları kelimesinin sözlük anlamı nedir almanca ingilizce türkçe çevirisini bulabilirsiniz

Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir?

Büyük ünlü uyumu nedir?, Büyük ünlü uyumu anlamı nedir?, Büyük ünlü uyumu ne demektir?

Büyük ünlü uyumu

Kurallar[değiştir | kaynağı değiştir]

İstisnalar[1][değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Ünlü Uyumuna Uymayan Ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Ünlü Uyumuna Uymayan Sözcükler[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Ünlü Uyumunun Aranmadığı Sözcükler[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer Durumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

İstisnalar^[1][değiştir | kaynağı değiştir]