Uzun Sandık

"Uzun Sandık"
"Uzun Sandık"
Yazar	Edgar Allan Poe
Özgün adı	"The Oblong Box"
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Tür	Korku
Yayımlanma	The Philadelphia Dollar Newspaper

Uzun Sandık^[1] (İng. The Oblong Box), Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1844'te The Philadelphia Dollar Newspaper'da yayımlanan korku öyküsü.

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Öykü, isimsiz bir anlatıcının Charleston, Güney Karolina'dan New York'a Independence isimli gemi ile yapılan bir yaz seyahatini anlatmasıyla açılır. Yolculuk için hazırlanmakta olan anlatıcı, üniversiteden arkadaşı Cornelius Wyatt'ın iki kız kardeşi ve eşiyle birlikte gemide üç kamara ayırtmış olduğunu öğrenir. Önce üçüncü kamaranın hizmetkârlar ya da fazla bagaj için ayrıldığını varsayar, ancak daha sonra arkadaşının gemiye "yüz seksen santim boyunda, yetmiş beş santim eninde bir çam sandık"^[1] getirdiğini öğrenir. Anlatıcıya göre sandığın şekli tuhaftır ve etrafa iğrenç bir koku yaymaktadır. Buna rağmen anlatıcı, arkadaşının Son Akşam Yemeği tablosunun değerli bir kopyasını satın almış olduğunu tahmin eder.

Anlatıcı daha sonra sandığın boş kamaraya değil, Wyatt ile eşinin kaldığı kamaraya konmasına şaşırır. Arkadaşının kız kardeşleri ise ikinci kamarada kalmaktadır. Wyatt'ın pek de çekici bir kadın olmayan eşi her akşam saat 11 civarında kamarayı terk edip üçüncü kamaraya gitmekte, sabah erkenden geri dönmektedir. Eşi dışarıdayken, anlatıcı arkadaşının sandığı açtığını ve ağladığını duyar ama bunu adamın "sanat düşkünlüğüne"^[1] yorar.

Gemi Hatteras Burnu'nu geçerken korkunç bir kasırgaya tutulur. Yolcular hasar gören gemiyi can filikası ile terk ederken Wyatt sandığı da yanlarına almak ister ancak bu durum Kaptan Hardy tarafından reddedilir. Sandıktan ayrılamayan Wyatt kamarasına dönüp sandığı dışarı çıkarır ve kendini ona bağlar. Sonrasında sandık ve adam denizde sonsuza dek kaybolur.

Olaydan yaklaşık bir ay sonra anlatıcı kaptanla karşılaşır. Hardy anlatıcıya sandıkta aslında Wyatt'ın yeni ölmüş genç eşinin cesedinin bulunduğunu söyler. Adam cesedi eşinin annesine götürmek istemiştir ancak gemide bir ölünün bulunması yolcular arasında paniğe sebep olacaktır. Bu yüzden kaptan sandığı bagaj olarak kayıtlara geçirmiştir. Yolcu listesinde ise Wyatt'ın eşi ile birlikte seyahat edeceği belirtilmiş ve bir hizmetçi kadının kılığına girmiştir.

Analiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Poe biyografisi yazarı James Hutchisson Uzun Sandık öyküsünü Poe'nun, Morg Sokağı Cinayeti gibi öykülerden oluşan "uslamlama öyküsü" ya da "dedektiflik öyküsü" serisinin bir parçası sayar.^[2] Scott Peeples da öykünün bu türe yakın olduğunu söyler, ancak bir dedektif karakterinden ve bu dedektifin metodlarından bahsedilmediği için tam olarak bir dedektiflik öyküsü sayılmayacağını belirtir.^[3] Peeples ayrıca protagonistin kişisel fikirlerine gerçeklerden daha fazla önem vermesi sebebiyle yanlış sonuçlara vardığını vurgular.^[3]

Poe öyküyü yazarken, yıllar önce Fort Moultrie'de görevli olduğu dönemden yola çıkarak geminin çıkış noktasını Charleston, Güney Karolina olarak belirlemiştir.^[4] Öykünün yayımlanmasından hemen birkaç ay önce ise Poe bir vapurla seyahat ederek ile New York'a taşınmıştır. Öykünün yazılmasından iki sene önce, 1842 yılında yazarın eşi Virginia ölümcül hastalığının ilk belirtilerini göstermeye başlamıştır.^[5] Öykü kısmen, John C. Colt'un Samuel Adams'ı öldürüp cesedini bir sandık içinde gemiyle uydurma bir adrese göndermesi vakasına da dayanır. Bu olay o dönemde New York basınında geniş yer bulmuştur.^[6]^[7]^[8]

Yayımlanma geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Poe öyküyü New Mirror'da yayımlanması için Nathaniel Parker Willis'e önerdi ancak Willis, Sarah Josepha Hale'in editörlüğünü yaptığı hediye kitabı Opal'ın daha uygun olacağını söyledi.^[9] Öykü ik defa 28 Ağustos 1844'te Philadelphia'da Dollar Newspaper'da yayımlandı.^[10] Aynı yıl Eylül ayında ise yine Hale'in editörü olduğu^[9] Godey's Magazine and Lady's Book içinde yer aldı.^[10]

Uyarlamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

1969'da Gordon Hessler'in yönettiği, Vincent Price ve Christopher Lee'nin başrollerini paylaştığı The Oblong Box isimli bir film çekildi. Ancak filmin ismi dışında öyküyle alakası yoktu.

1950'lerde öykü "NBC Short Story" kapsamında okuma tiyatrosu şeklinde radyoda yayımlandı.^[11] Ocak 1974 ile Aralık 1982 arasında yayımlanan CBS Radio Mystery Theater'da ise Uzun Sandık 8 Ocak 1975 tarihli programda yer aldı.^[12] Her iki kayıt archive.org adresinde yer almaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 566 - 574
^ Hutchisson, James M. Poe. Jackson: University Press of Mississippi, 2005. ISBN 1-57806-721-9
^ ^a ^b Peeples, Scott. Edgar Allan Poe Revisited. New York: Twayne Publishers, 1998: 123. ISBN 0-8057-4572-6
^ Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 35. ISBN 0-8154-1038-7
^ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-Ending Remembrance. Harper Perennial, 1991. ISBN 0-06-092331-8
^ Walsh, John (1968). "Poe the detective: the curious circumstances behind The mystery of Marie Roget". Literary Criticism. Rutgers University Press. s. 2.
^ Vierra, Clifford (1959). "Poe's 'Oblong Box': Factual Origins". Modern Language Notes. 74 (8). ss. 693-695.
^ Carley, C.V. (1957). Clarence Gohdes (Ed.). "A Source for Poe's Oblong Box". American literature: a journal of literary history, criticism and bibliography Modern Language Association of America. American Literature Group. Cilt 29. Duke University Press. s. 310.
^ ^a ^b Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998: 417. ISBN 0-8018-5730-9
^ ^a ^b Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001. p. 175. ISBN 0-8160-4161-X
^ archive.org kaydı
^ archive.org kaydı

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'de öykünün yayımlanma geçmişi 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[dost-1] Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 566 - 574

[2] Hutchisson, James M. Poe. Jackson: University Press of Mississippi, 2005. ISBN 1-57806-721-9

[Peeples123-3] Peeples, Scott. Edgar Allan Poe Revisited. New York: Twayne Publishers, 1998: 123. ISBN 0-8057-4572-6

[4] Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 35. ISBN 0-8154-1038-7

[5] Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-Ending Remembrance. Harper Perennial, 1991. ISBN 0-06-092331-8

[walsh-6] Walsh, John (1968). "Poe the detective: the curious circumstances behind The mystery of Marie Roget". Literary Criticism. Rutgers University Press. s. 2.

[7] Vierra, Clifford (1959). "Poe's 'Oblong Box': Factual Origins". Modern Language Notes. 74 (8). ss. 693-695.

[8] Carley, C.V. (1957). Clarence Gohdes (Ed.). "A Source for Poe's Oblong Box". American literature: a journal of literary history, criticism and bibliography Modern Language Association of America. American Literature Group. Cilt 29. Duke University Press. s. 310.

[Quinn417-9] Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998: 417. ISBN 0-8018-5730-9

[sova175-10] Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001. p. 175. ISBN 0-8160-4161-X

[11] rchive.org kaydı

[12] rchive.org kaydı

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Edgar Allan Poe (eserleri)
Şiir	"Timurlenk" (1827) "raf" (1829) "Sone - Bilim'e" (1829) "Helen'e" (1831) "Denizdeki Kent" (1831) "Tekinsiz Saray" (1839) "Fatih Kurtçuk" (1843) "Lenore" (1843) "Eulalie" (1843) "Kuzgun" (1845) "Ulalume" (1847) "Bir Düşün İçinde Bir Düş" (1849) "Eldorado" (1849) "Çanlar" (1849) "Annabel Lee" (1849)"
Hikâye	"Metzengerstein" (1832) "Dük De L'Omelette" (1832) "Bon-Bon" (1832) "Şişede Bulunan Not" (1833) "Berenice" (1835) "Morella" (1835) "Hans Pfaall Diye Birinin Benzeri Görülmemiş Serüveni" (1835) "Ligeia" (1838) "Kötü Bir Durum" (1838) "Çan Kulesindeki Şeytan" (1839) "Bitmiş Adam" (1839) "Usher Evi'nin Çöküşü" (1839) "William Wilson" (1839) "Eiros'la Charmion'un Konuşması" (1839) "The Business Man" (1840) "Kalabalıkların Adamı" (1840) "Morgue Sokağı Cinayetleri" (1841) "Girdaba İniş" (1841) "Şeytan'la Asla Kafan Üstüne Bahse Girme" (1841) "Eleonora" (1841) "Oval Portre" (1842) "Kızıl Ölümün Maskesi" (1842) "Marie Rogêt'nin Sırrı" (1842) "Kuyu ve Sarkaç" (1842) "Gammaz Yürek" (1843) "Altın Böcek" (1843) "Kara Kedi" (1843) "Gözlük" (1844) "Bir Engebeli Dağlar Öyküsü" (1844) "Diri Diri Gömülüş" (1844) "Uzun Sandık" (1844) "Tuhaflık Meleği" (1844) ""Sen Yaptın"" (1844) "Çalınan Mektup" (1844) "Mumyayla Konuşma" (1845) "Şehrazat'ın 1002. Masalı" (1845) "Zıtlık Şeytanı" (1845) "Dr. Katran ile Prof. Telek'in Sistemi" (1845) "Bay Valdemar Vakasındaki Gerçekler" (1845) "Amontillado Fıçısı" (1846) "Aksak Kurbağa" (1849)
Deneme	"Maelzel'in Satranç Oyuncusu" (1836) "Eşya Felsefesi" (1840) "Wissahiccon'da Bir Sabah" (1844) "Yazmanın Felsefesi" (1846) "The Poetic Principle" (1846) Eureka: A Prose Poem (1848)
Roman	Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü (1837) Julius Rodman'in Günlüğü (1840)
Koleksiyon	Tamerlane and Other Poems (1827) Olağandışı Öyküler (1840)
Oyun	Politian (1835)
Diğer	The Conchologist's First Book (1839) Balon Şakası (1844) "Deniz Feneri" (1849)
İlgili maddeler	Virginia Eliza Clemm Poe (eşi) Eliza Poe (annesi) David Poe Jr. (babası) William Henry Poe (kardeşi) Edgar Allan Poe Müzesi Poe Cottage Edgar Allan Poe Evi ve Müzesi National Historic Site The Penn dergisi Ölümü Edgar Ödülü Popüler kültürdeki yeri sinema ve televizyonda müzik Poe Toaster Tales of Mystery & Imagination
Betimlenişleri	Edgar Allan Poe (1909 tarihli film) The Raven (1915 tarihli film) The Loves of Edgar Allan Poe (1942 tarihli film) Edgar Allan Poe: Once Upon a Midnight (2004 tarihli oyun)

Uzun Sandık nedir?, Uzun Sandık anlamı nedir?, Uzun Sandık ne demektir?