Tıbbi test

Tıbbi test; hastalıkları, hastalık süreçlerini, kişinin duyarlılığını saptamak, teşhis ve muayene etmek, izlemek veya bir tedavi sürecini belirlemek için yapılan tıbbi prosedürdür. Biyokimya ve moleküler teşhisle ilgili fiziksel ve görsel muayeneler, tanısal görüntüleme, genetik testler, kimyasal testler ve hücresel analizler gibi tıbbi testler uygun ortam ve koşullarda gerçekleştirilmektedir. Testler tıbbi aletler ile tıbbi laboratuvarlarda yapılır.

Test türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Amaca göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıbbi testler amaçlarına göre sınıflandırılabilir. En yaygın olanları tanı, tarama ve değerlendirmedir.

Tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanı testi, genellikle belirti ve semptomların ortaya çıkmasını takiben veya diğer tıbbi test sonuçlarına dayanarak, hastalığı olduğundan şüphelenilen bir kişide bunun varlığını doğrulamak veya belirlemek için yapılan bir prosedürdür.^[1]^[2] Buna ölüm sonrası yapılan tanılama testleri de dahildir. Bu tür testlere örnekler:

Lenfoma olduğundan şüphelenilen bir hastayı incelemek için nükleer tıp değerlendirmeleri.
Poliüri dönemlerinden sonra diabetes mellitus olduğundan şüphelenilen bir kişide kan şekerinin ölçülmesi.
Bakteriyel bir enfeksiyonu kontrol etmek için yüksek ateşi olan bir kişinin tam kan sayımının alınması.^[1]
Herhangi bir kalp atım düzensizliğini teşhis etmek veya belirlemek için göğüs ağrısı çeken bir hastada elektrokardiyogram bulgularının izlenmesi.^[3]

Tarama[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarama, nüfus, aile veya iş gücü gibi tanımlanmış bir grup içindeki risk altındaki bireylerde hastalık varlığını tespit etmek veya tahmin etmek için kullanılan bir tıbbi test veya bir dizi test anlamına gelir.^[4]^[5] Taramalar, hastalık prevalansını izlemek, epidemiyolojiyi yönetmek, önlemeye yardımcı olmak veya istatistiksel amaçlar için yapılabilir.^[6]

Tarama örnekleri arasında konjenital hipotiroidizm için yenidoğan taramasının bir parçası olarak yapılan bebeğin kanındaki TSH seviyesinin ölçülmesi,^[7] uygun olmayan çalışma ortamında pasif içiciliğe maruz kalan sigara içmeyen bireylerde Akciğer kanserinin kontrol edilmesi yer alır. Ayrıca rahim ağzı kanserinin önlenmesi veya erken teşhisi için Pap smear taraması da bu kapsamdadır.

izleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı tıbbi testler, tıbbi tedavinin ilerlemesini veya tıbbi tedaviye yanıtı izlemek için kullanılır.

Yönteme göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu test yöntemi aşağıdaki gruplardan birinde sınıflandırılabilir:

Fotoğraflanabilen veya kaydedilebilen hasta gözlemleri
Bireyin tıbbi geçmişi alınırken sorulan sorular
Fizik muayenede yapılan testler
Örneğin, bir vücut bölgesinin görüntüsünü oluşturmak için x-ışınlarının kullanıldığı radyolojik testler. Bu testler genellikle bir kontrast maddesinin uygulanmasını içerebilir.
Vücutta test edilen in vivo teşhisler, örneğin:
- Manometri^[8]
- Gluten yükleme testi, kasılma stres testi, bronşiyal zorlama testi, oral gıda yüklemesi veya ACTH uyarı testinde olduğu gibi bir tanı ajanı uygulamak ve vücudun tepkisini ölçmek .
In vitro diagnostics: Bir doku veya vücut sıvısı örneği test ediliin vitro teşhisr;^[9]^[10] örneğin:
- Sıvı biyopsi
- Vücuttan alınan bir numunede mikropların varlığını veya yokluğunu belirleyen ve genellikle patojenik bakterileri tespit etmeyi hedefleyen mikrobiyolojik kültürleme .
- Genetik test
- Kan şekeri seviyesi^[11]
- Karaciğer fonksiyon testi^[12]
- Kalsiyum testi^[12]
- Sodyum, potasyum, kreatinin ve üre gibi kandaki elektrolitlerin test edilmesi^[13]

Örnek alınma yerine göre[değiştir | kaynağı değiştir]

In vitro testler, aşağıdakiler dahil olmak üzere, test edilen örneğin alınma yerine göre sınıflandırılabilir:

Kan testleri
İdrarın çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere idrar testleri
Dışkı çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere dışkı testi
Balgamın çıplak gözle muayenesi dahil balgam (balgam)

Diğer test türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğruluk ve hassasiyet[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir laboratuvar testinin doğruluğu, referans değerle uygunluğudur. Laboratuvar ekipmanının referans malzeme ile kalibre edilmesi ve harici kalite kontrol programlarına katılarak doğruluk en üst düzeye çıkarılır.
Bir testin hassasiyeti aynı numune üzerinde tekrar edilir testlerde aynı sonucu vermesiyle gösterilebilir. Kesin olmayan bir test, tekrarlanan ölçümlerde çok farklı sonuçlar verir. Hassasiyet, kontrol unsuru kullanılarak laboratuvarda izlenir.

Notlar ve kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "The diagnostic value of absolute neutrophil count, band count and morphological changes of neutrophils in predicting bacterial infections". Med Princ Pract. 16 (5): 344-347. 2007. doi:10.1159/000104806. PMID 17709921.
^ Harvard.edu 23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Guide to Diagnostic Tests from Harvard Health
^ "Harvard.edu". 18 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
^ "The prevalence of screening: a report from the National Institute of Occupational Safety and the Health National Occupational Hazard Survey". Journal of Occupational Medicine. 28 (10): 906-912. 1986. doi:10.1097/00043764-198610000-00003. PMID 3021937. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
^ Osha.gov 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
US Dept. of Labor - Occupational Safety and Health Admin.
^ "Medical Screening and Biological Monitoring: A guide to the literature for physicians". Journal of Occupational and Environmental Medicine. 37 (2): 170-184. 1995. doi:10.1097/00043764-199502000-00016. PMID 7655958. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
^ "Congenital hypothyroidism and mental development". Comprehensive Therapy. 20 (6): 342-346. 1994. PMID 8062543.
^ OSA | Design of a high-sensor count fibre optic manometry catheter for in-vivo colonic diagnostics
^ "Directive 98/79/CE on in vitro diagnostic medical devices". 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
^ "In Vitro Diagnostic (IVD) tests". European Diagnostic Manufacturers Association. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Glucose Tests". Lab Tests Online UK. 14 Kasım 2019. 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b "Liver Function Tests". Lab Tests Online UK. 10 Ocak 2020. 5 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Electrolytes and Anion Gap". Lab Tests Online UK. 9 Ekim 2019. 27 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

First WHO Model List of Essential In Vitro Diagnostics. Cenevre: World Health Organization. 2019. ISBN 978-92-4-121026-3. ISSN 0512-3054. WHO Technical Report Series, No. 1017. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[anc-1] "The diagnostic value of absolute neutrophil count, band count and morphological changes of neutrophils in predicting bacterial infections". Med Princ Pract. 16 (5): 344-347. 2007. doi:10.1159/000104806. PMID 17709921.

[2] Harvard.edu 23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Guide to Diagnostic Tests from Harvard Health

[3] "Harvard.edu". 18 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.

[4] "The prevalence of screening: a report from the National Institute of Occupational Safety and the Health National Occupational Hazard Survey". Journal of Occupational Medicine. 28 (10): 906-912. 1986. doi:10.1097/00043764-198610000-00003. PMID 3021937. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.

[5] Osha.gov 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
US Dept. of Labor - Occupational Safety and Health Admin.

[6] "Medical Screening and Biological Monitoring: A guide to the literature for physicians". Journal of Occupational and Environmental Medicine. 37 (2): 170-184. 1995. doi:10.1097/00043764-199502000-00016. PMID 7655958. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.

[7] "Congenital hypothyroidism and mental development". Comprehensive Therapy. 20 (6): 342-346. 1994. PMID 8062543.

[8] OSA | Design of a high-sensor count fibre optic manometry catheter for in-vivo colonic diagnostics

[9] "Directive 98/79/CE on in vitro diagnostic medical devices". 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.

[10] "In Vitro Diagnostic (IVD) tests". European Diagnostic Manufacturers Association. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[11] "Glucose Tests". Lab Tests Online UK. 14 Kasım 2019. 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[labtestsonline.org.uk-12] "Liver Function Tests". Lab Tests Online UK. 10 Ocak 2020. 5 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[13] "Electrolytes and Anion Gap". Lab Tests Online UK. 9 Ekim 2019. 27 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Tıbbi test: Elektrodiagnoz
Kalp	Elektrokardiyografi Fasegrafi Vektörkardiyografi Manyetokardiyografi
Merkezî sinir sistemi	Elektroensefalografi (Elektrokortikografi, stereoelektroensefalografi) Manyetoensefalografi
Çevresel sinir sistemi	Elektromiyografi (Yüz elektromiyografi) Sinir iletim çalışması
Kulaklar	Elektrokokleografi
Gözler	Elektronistagmografi Elektrookülografi Elektroretinografi
Sindirim sistemi	Elektrogastrogram Manyetoenselograf Elektrogustometri Elektro-olfaktografi
Diğer	Anjiyografi Yardımcı üreme teknolojisi Vücut modifikasyonu CSF testleri Kemik, kıkırdak ve eklem prosedürleri Meme prosedürleri Kardiyak prosedürler Merkezi sinir sistemi testleri ve prosedürleri Sünnet Klinik biyokimya kan testleri Klinik mikrobiyoloji teknikleri Sindirim sistemi prosedürleri Kulak prosedürleri Endokrin sistem prosedürleri Endoskopi Göz prosedürleri Kadın genital prosedürleri Erkek genital prosedürleri Hematoloji kan testleri İmmunolojik teknikler ve testler Bulaşıcı kan testleri İntravenöz tedavi Lenfatik organ prosedürleri Mekanik havalandırma Tıbbi aletler ve implantlar Moleküler problar Kas ve yumuşak doku prosedürleri Obstetrik prosedürler Oral ve maksillofasiyel cerrahi Organ nakli Periferik sinir sistemi testleri ve prosedürleri Prosedür şablonları Burun, ağız ve yutağa yapılan cerrahi girişimler ve diğer invaziv prosedürler Solunum sistemi prosedürleri Deri ve deri altı doku prosedürleri Laboratuvarda boyama Stomalar Cerrahi aletler Göğüs cerrahisi Transfüzyon ilacı İdrar testleri Ürolojik prosedürler Damar cerrahisi

g t d Patoloji
Patolojinin ilkeleri	Hastalık Enfeksiyon Neoplazma Neden Patogenez Hemodinamik İskemi İltihap Hücre hasarı Yara iyileşmesi Hücresel adaptasyon Atrofi Hipertrofi Hiperplazi Displazi Metaplazi Skuamöz Glandüler Hücre ölümü Nekroz Pıhtılaşma nekrozu Likefaksiyon nekrozu Kangren nekrozu Kavern Yağ nekrozu Fibrinoid nekroz Miyositoliz Programlanmış hücre ölümü Apoptoz Piknoz Karyoreksis Karyoliz Birikimler pigment Hemosiderin Lipokrom/Lipofuscin Melanin Steatoz
Anatomopatoloji	Cerrahi patoloji Sitopatoloji Otopsi Moleküler patoloji Adli patoloji Ağız ve çene-yüz patolojisi Brüt işleme Histopatoloji İmmünohistokimya Elektron mikroskobu İmmünofloresan Floresan in situ hibridizasyon
Klinik patoloji	Klinik kimya Hematopatoloji Transfüzyon ilacı Tıbbi mikrobiyoloji Tanısal immünoloji İmmünopatoloji Enzim ölçümü Kütle spektrometrisi Kromatografi Akış sitometrisi Kan Bankası Mikrobiyolojik kültür Seroloji

Tıbbi test nedir?, Tıbbi test anlamı nedir?, Tıbbi test ne demektir?