Üre

Üre
Üre molekülünün top ve çubuk modeli	Üre molekülünün boşluk doldurma modeli
Adlandırmalar
	IUPAC adı Amino metanamid
	Diğer adlar Karbamid, karbonil diamid, karbonildiamin, diaminometanal, diaminometanon
Tanımlayıcılar
CAS numarası	57-13-6 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:16199 ;
ChEMBL	ChEMBL985 ;
ChemSpider	1143 ;
DrugBank	DB03904 ;
ECHA InfoCard	100.000.286
E numaraları	E927b (parlatıcılar, ...)
IUPHAR/BPS	4539;
KEGG	D00023 ;
PubChem CID	1176;
RTECS numarası	YR6250000;
UNII	8W8T17847W ;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID4021426 ;
	InChI InChI=1S/CH4N2O/c2-1(3)4/h(H4,2,3,4) Key: XSQUKJJJFZCRTK-UHFFFAOYSA-N ; InChI=1/CH4N2O/c2-1(3)4/h(H4,2,3,4) Key: XSQUKJJJFZCRTK-UHFFFAOYAF;
	SMILES C(=O)(N)N;
Özellikler
Kimyasal formül	CH4N2O
Molekül kütlesi	60,06 g mol−1
Görünüm	Beyaz katı
Yoğunluk	1.32 gr/cm3
Erime noktası	133 – 135 °C
Çözünürlük (su içinde)	107.9 gr/100 ml (20 °C); 167 gr/100ml (40 °C); 251 gr/100 ml (60 °C); 400 gr/100 ml (80 °C)
Çözünürlük	500 gr/L gliserin, 50 gr/L etanol
Baziklik (pKb)	pKBH+ = 0.18
Yapı
Dipol momenti	4.56 D
Tehlikeler
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
NFPA 704; (yangın karosu)	1 1 0
Parlama noktası	Yanıcı değildir
	Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	8500 mg/kg (oral, sıçan)
Güvenlik bilgi formu (SDS)	JT Baker
Benzeyen bileşikler
Benzeyen üreler	Tiyoüre; Hidroksikarbamid
Benzeyen bileşikler	Karbamid peroksit; Üre fosfat; Aseton ; Karbonik asit ; Karbonil florür
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Üre (Latince Urea Pura), organik bir bileşik. Formülü H₂N-CO-NH₂'dir. Karbonik asidin diamidi olan üre aynı zamanda karbamik asidin de amidi olduğundan karbamid adı ile de bilinir.

Ürenin ilk defa 1773 yılında keşfedildiği bilinir. Ancak şüpheden uzak kesin sentezi 1828'de Wöhler tarafından başarılmıştır. Keşfinden bu yana 50'den fazla tepkimede üre bir ürün olarak elde edilmiştir.

Amonyum karbonatın 150-200 °C'ye kadar ısıtılmasından üre elde edilir ki bu teknik bir metoddur. Wöhler sentezi olarak bilinen reaksiyonda ise; önce KCN ile PbO₂ karışımı ısıtılarak KCNO elde edilir. KCNO nun amonyum sülfat ile muamelesi sonucu hazırlanan amonyum siyanatın kızdırılmasıyla da üre elde edilir. Üre 132 °C'de eriyen rombik prizmalar veya iğne şeklinde renksiz kristaller verir. Su ve alkolde iyi çözünür. Kloroform, eter veya etil asetatta çözünmez. 132 °C'nin üstünde amonyak, siyanür asidi gibi ürünler vererek bozunur. Nitrik asit, sodyum hipoklorit veya sodyum hipobromit gibi bileşiklerin etkisiyle azot, su ve karbondiokside ayrışır. Seyreltik asit veya alkalilerle ısıtıldığında amonyak ve karbondioksite bozunur.

En çok gübre ve hayvan yemi olarak kullanılan üreden ilaç ve plastik yapımında da faydalanılır. Üre asit ve tuzlarla bir takım katılma bileşikleri, bazı asitlerle de kondensasyon ürünleri veya üreidleri verir. Naftalinin türevleriyle verdiği bileşikleri terapide kullanılır. Boya üretiminde de kullanılan üre aynı zamanda bitkiler için bir besin kaynağıdır. Nitrik asitle gübre ve patlayıcı madde olarak kullanılan üre nitrat adı verilen bir tuz oluşturur.

Fizyolojik önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Üre, fizyolojik önemi bulunan bir bileşiktir. Memelilerin vücudunda protein maddelerinin yakılması sonucu meydana gelen amonyak, karaciğerde karbondioksitle üreye dönüşür. Kana geçen üre, idrarla dışarıya atılır. Üre ayrıca az miktarda ter, süt ve gözyaşında da bulunur. Yetişkin bir insan günde 25-30 gram üreyi idrarla atar. İnsan kanındaki üre miktarı normalde % 50 mg civarındadır. % 50 mg'ın üstü anormaldir. Fakat vücut yaşlandıkça, böbreklerin üreyi vücuttan atma kabiliyeti de her geçen yıl bir parça daha azalacaktır. 40 yaşından itibaren, her yıl böbreklerin süzme kabiliyeti % 1 oranında azalmaktadır. Bu yüzden 75-80 yaşındaki bir kişide kandaki üre miktarının % 65–75 mg bulunmasını normal olarak kabul etmek gerekir. Kandaki üre miktarının beklenen normal değerin üzerinde olması haline üremi adı verilir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Solubility of Various Compounds in Glycerine" (PDF). 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020.
^ Williams, R. (24 Ekim 2001). "pKa Data" (PDF). 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2009.
^ J. Shorter (1978). "The conversion of ammonium cyanate into urea—a saga in reaction mechanisms". Chemical Society Reviews. 7 (1). Royal Society of Chemistry. ss. 1-14. doi:10.1039/CS9780700001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Wöhler'in "Amonyum siyanat üredir" açıklaması yanlıştır. Bunlar iki farklı kimyasal madde olup standart koşullar altında ağırlıklı olarak üre lehine olan bir kimyasal denge içerisindedirler.^[3]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Üre Güvenlik Bilgi Formu

[1] "Solubility of Various Compounds in Glycerine" (PDF). 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020.

[2] Williams, R. (24 Ekim 2001). "pKa Data" (PDF). 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2009.

[3] J. Shorter (1978). "The conversion of ammonium cyanate into urea—a saga in reaction mechanisms". Chemical Society Reviews. 7 (1). Royal Society of Chemistry. ss. 1-14. doi:10.1039/CS9780700001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Ammonium_cyanate-4] Wöhler'in "Amonyum siyanat üredir" açıklaması yanlıştır. Bunlar iki farklı kimyasal madde olup standart koşullar altında ağırlıklı olarak üre lehine olan bir kimyasal denge içerisindedirler.^[3]

[1]

[2]

[4]

[3]

Üre nedir?, Üre anlamı nedir?, Üre ne demektir?