Türk dilleri, Doğu Avrupa, Orta Doğu, Orta Asya ve Sibirya'da konuşulan bir diller grubudur. Türk dilleri yaklaşık 170 milyon kişi tarafından anadil olarak konuşulmaktadır.

Alt aileye göre Türk dilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İstatistiklerden veya tahminlerden (2019) türetilen konuşmacı sayısı:^[1][2]

Numara	Grup	Diller	Durum	Yerli Konuşmacılar	Çoğunluk	Ana Yazı Sistemi
1	Oğuz dilleri	8	Normal	108.000.000	Türkiye	Latince
2	Karluk dilleri	4	Normal	38.000.000	Özbekistan	Latince
3	Kıpçak dilleri	12	Normal	31.300.000	Kazakistan	Latince
4	Sibirya Türk dilleri	9	Savunmasız	800.000	Rusya	Kiril
5	Arghu Türk dili	1	Savunmasız	20.000	İran	Farsça-Arapça
6	Oğur dilleri	1	Savunmasız	1.200.000	Rusya	Kiril
Toplam	Türk dilleri	35	Normal	179.000.000	Türkiye	Latince

Anadili olarak konuşanlara göre Türk dilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk dilleri , Türk halkları tarafından konuşulan en az 35 ^[3] belgelenmiş dilden oluşan bir dil ailesidir . İstatistiklerden veya tahminlerden (2019) türetilen konuşmacı sayısı:^[1][2]

Sıralama	İsim	Grubu	Durum	Yerli konuşan	Ülke	Alfabe
1	Türkçe	Oğuz dil grubu	Normal	76,000,000	Türkiye	Latin
2	Özbekçe	Karluk grubu	Normal	27,000,000	Özbekistan	Latin
3	Azerice	Oğuz Grubu	Normal	23,000,000	Azerbaycan	Latin
4	Kazakça	Kıpçak grubu	Normal	14,000,000	Kazakistan	Latin
5	Uygurca	Karluk grubu	Normal	11,000,000	Çin	Farsça- Arapça
6	Türkmence	Oğuz Grubu	Normal	7,000,000	Türkmenistan	Latin
7	Tatarca	Kıpçak grubu	Normal	5,500,000	Rusya	kiril
8	Kırgızca	Kıpçak grubu	Normal	5,000,000	Şablon:KG	Kiril
9	Başkurtça	Kıpçak grubu	Savunmasız	1,500,000	Rusya	Kiril
10	Çuvaşça	Ogur öbeği	Savunmasız	1,200,000	Rusya	Kiril
11	Kaşkayca	Oğuz dil grubu	Normal	1,000,000	İran	Fars-Arap
12	Horasan Türkçesi	Oğuz dil grubu	Savunmasız	1,000,000	İran	Fars-Arap
13	Karakalpakça	Kıpçak grubu	Normal	650,000	Özbekistan	Latin
14	Kırım Tatarcası	Kıpçak grubu	Ciddi tehlike altında	600,000	Ukrayna	Latin
15	Kumukça	Kıpçak grubu	Savunmasız	450,000	Rusya	Kiril
16	Karaçay-Balkarca	Kıpçak grubu	Savunmasız	400,000	Rusya	Kiril
17	Yakutça	Sibirya grubu	Savunmasız	400,000	Rusya	Kiril
18	Tuvaca	Sibirya grubu	Savunmasız	300,000	Rusya	Kiril
19	Urumca	Oğuz dil grubu	Kesinlikle tehlike altında	200,000	Ukrayna	Kiril
20	Gagavuzca	Oğuz dil grubu	Kesinlikle tehlike altında	150,000	Moldova	Latin
21	Sibirce	Kıpçak grubu	Kesinlikle tehlike altında	100,000	Rusya	Kiril
22	Nogayca	Kıpçak grubu	Kesinlikle tehlike altında	100,000	Rusya	kiril
23	Salarca	Oğuz dil grubu	Savunmasız	70,000	Çin	Latin
24	Altayca	Sibirya grubu	Ciddi tehlike altında	60,000	Rusya	kiril
25	Hakasça	Sibirya grubu	Kesinlikle tehlike altında	50,000	Rusya	kiril
26	Halaçça	Halaçça	Savunmasız	20,000	İran	Fars-Arap
27	Eynuca	Karluk grubu	Soyu tükenme tehlikesi	6,000	Çin	Fars-Arap
28	Sarı Uygurca	Sibirya grubu	Ciddi tehlike altında	5,000	Çin	Latin
29	Şorca	Sibirya grubu	Ciddi tehlike altında	3,000	Rusya	Kiril
30	Dolganca	Sibirya grubu	Kesinlikle tehlike altında	1,000	Rusya	kiril
31	Kırımçakça	Kıpçak grubu	Soyu tükenme tehlikesi	200	İsrail	İbrani alfabesi
32	İli Türkçesi	Karluk grubu	Ciddi tehlike altında	100	Çin	Kiril
33	Tofaca	Sibirya grubu	Soyu tükenme tehlikesi	100	Rusya	kiril
34	Karaimce	Kıpçak grubu	Soyu tükenme tehlikesi	100	Ukrayna	kiril
35	Çulımca	Sibirya grubu	Soyu tükenme tehlikesi	50	Rusya	kiril
Total	Türk dilleri	Şaz Türkçesi	Normal	179,000,000	Türkiye	Latin

Nesli tükenmekte olan Türk dilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyada nesli tükenmekte olan 25 Türk dili bulunmaktadır. İstatistiklerden veya tahminlerden türetilen 2019 yılındaki konuşan sayısı:^[4][5]

Sıralama	İsim	Durum	Konuşan	Ülke
1	Başkurtça	Savunmasız	1,500,000	Rusya
2	Çuvaşça	Savunmasız	1,200,000	Rusya
3	Horasan Türkçesi	Savunmasız	1,000,000	İran
4	Kırım Tatarcası	Ciddi tehlike altında	600,000	Ukrayna
5	Kumukça	Savunmasız	450,000	Rusya
6	Yakut language	Savunmasız	400,000	Rusya
7	Karaçay-Balkarca	Savunmasız	400,000	Rusya
8	Tuvan language	Savunmasız	300,000	Rusya
9	Urumca	Kesinlikle Tehlike altında	200,000	Ukrayna
10	Gagauzca	Soyu tükenme tehlikesi	150,000	Moldova
11	Sibirce	Kesinlikle tehlike altında	100,000	Rusya
12	Nogayca	Kesinlikle tehlike altında	100,000	Rusya
13	Salarca	Savunmasız	70,000	Çin
14	Altayla	Ciddi tehlike altında	60,000	Rusya
15	Hakasça	Kesinlikle tehlike altında	50,000	Rusya
16	Halaçça	Savunmasız	20,000	İran
17	Eynuca	Soyu tükenme tehlikesi	6,000	Çin
18	Sarı Uygurca	Ciddi tehlike altında	5,000	Çin
19	Şorca	Ciddi tehlike altında	3,000	Rusya
20	Dolganca	Ciddi tehlike altında	1,000	Rusya
21	Kırımçakça	Soyu tükenme tehlikesi	200	İsrail
22	Tofaca	Soyu tükenme tehlikesi	100	Rusya
23	Karayca	Soyu tükenme tehlikesi	100	Ukrayna
24	İli Türkçesi	Ciddi tehlike altında	100	Çin
25	Çulımca	Soyu tükenme tehlikesi	5	Rusya

Soyu tükenmiş Türk dilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ünlü Türk Lehçeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Varsayımsal atalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer dil aileleriyle ve onların proto-dilleriyle varsayımsal ilişki.

• Proto-İnsan (?)
  • Birkaç bilinmeyen dil ailesi ve bağlantılar (?)
    • Borean / Boreal (?)
      • Nostratik (?)
        • Avrasyatik (?)
          • Uralo-Sibirya - Altay
            • Altay (?)
              • Ön-Proto-Türkçe (?)

Atalara ait[değiştir | kaynağı değiştir]

• Proto-Türk

Ortak Türkçe (Şaz Türkçesi / Z Türkçesi)[değiştir | kaynağı değiştir]

Olası Türk dilleri (tümü tükenmiş)[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe veya diğer dil ailelerinin üyeleri olabilecek sınıflandırılmamış diller

• Hun/Hiung-nu
  • Hun / Hun dili - Hunların dili veya dilleri (dilleri hakkında birkaç hipotez vardır)
  • Hiung-nu - dili veya dilleri Hiung-nu dili (Hun dili ile aynı olabilir veya hiçbir bağlantısı olmayabilir) (kendi dillerinde hakkında çeşitli hipotezler vardır)
• Keraite - dili veya dilleri Keraitler (bugünkü Orta Moğolistan'da) (dilleri hakkında birkaç hipotez var)
• Eski Naiman - eski Naimans'ın dili veya dilleri (bugünkü Batı ve Güneybatı Moğolistan'da) (Temüjin'den sonra Moğollaştırıldı, 13. yüzyılda Cengiz Han olarak anıldı) (Naiman, sekiz rakamı için Moğol adıdır) (orada dilleriyle ilgili birkaç hipotezdir)
• Panoniyen Avar - dil veya diller Avarlar (kendi dillerinde hakkında çeşitli hipotezler vardır)

Muhtemel Karışık Türk-İran dili[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ğynu / Aini (Ğynú) (karma bir dil olabilir) (Türk cryptolect bir çoğunlukla birlikte İran kelime ve Türki konuştuğu gramer, Ğynu insanlar, farklı bir kişi Uygur)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türk dilleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Akhatov G. Kh. 1960. "Modern Tatar edebi dilinin stresiyle bağlantılı olarak Sibirya Tatarlarının dilindeki stres hakkında". - Sat * "Türkçenin Sorunları ve Rus Doğu Çalışmaları Tarihi." Kazan. (Rusça)
• Akhatov G.Kh. 1963. "Lehçeli Batı Sibirya Tatarları" (monografi). Ufa. (Rusça)
• Baskakov, NA 1962, 1969. Türk dillerinin incelenmesine giriş . Moskova. (Rusça)
• Boeschoten, Hendrik ve Lars Johanson. 2006. Temas halinde Türk dilleri . Turcologica, Bd. 61. Wiesbaden: Harrassowitz. 3-447-05212-0ISBN 3-447-05212-0
• Clausen, Gerard. 1972. 13. yüzyıl öncesi Türkçenin etimolojik bir sözlüğü . Oxford: Oxford University Press.
• Deny, Jean vd. 1959–1964. Philologiae Turcicae Fundamenta . Wiesbaden: Harrassowitz.
• Dolatkhah, Sohrab. 2016. Parlonlar qashqay. İçinde: " parlons " koleksiyonu. Paris: L'Harmattan .
• Dolatkhah, Sohrab. 2016. Le qashqay: langue turcique d'Iran. CreateSpace Bağımsız Yayıncılık Platformu (çevrimiçi).
• Dolatkhah, Sohrab. 2015. Qashqay Folktales. CreateSpace Bağımsız Yayıncılık Platformu (çevrimiçi).
• Johanson, Lars ve Éva Agnes Csató (ed.). 1998. Türk dilleri . Londra: Routledge. 0-415-08200-5ISBN 0-415-08200-5 .
• Johanson, Lars. 1998. "Türk Tarihi." İçinde: Johanson & Csató, s. 81–125. [1] 8 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Johanson, Lars. 1998. "Türk dilleri." In: Encyclopædia Britannica . CD 98. Encyclopædia Britannica Online, 5 Eylül. 2007. [2] 23 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Menges, KH 1968. Türk dilleri ve halkları: Türk çalışmalarına giriş . Wiesbaden: Harrassowitz.
• Öztopçu, Kurtuluş. 1996. Türk dilleri sözlüğü: İngilizce, Azerice, Kazakça, Kırgızca, Tatarca, Türkçe, Türkmence, Uygurca, Özbekçe. Londra: Routledge. 0-415-14198-2ISBN 0-415-14198-2
• Samoilovich, AN 1922. Türk dillerinin sınıflandırılmasına bazı eklemeler . Petrograd.
• Schönig, Claus. 1997–1998. "Türk dillerini I-III sınıflandırmak için yeni bir girişim." Türk Dilleri 1: 1.117–133, 1: 2.262–277, 2: 1.130–151.
• Starostin, Sergei A., Anna V. Dybo ve Oleg A. Mudrak. 2003. Altay Dillerinin Etimolojik Sözlüğü. Leiden: Brill. 90-04-13153-1ISBN 90-04-13153-1
• Voegelin, CF ve FM Voegelin. 1977. Dünya dillerinin sınıflandırılması ve dizini . New York: Elsevier.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İnteraktif Türk Dilleri Haritası
• Tehlike Altındaki Türk Dilleri Haritası 28 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk Dilleri Fiil Karşılaştırması 14 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Orhun Vadisi Türk Yazıtları, Moğolistan 2 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk Dilleri: Kaynaklar - Michigan Üniversitesi 17 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk dilleri haritası 19 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk Dillerinin Sınıflandırılması 8 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çevrimiçi Uygur-İngilizce Sözlük 7 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Curlie'de Türk dilleri listesi (DMOZ tabanlı)
• Türk dili kelime karşılaştırma aracı / sözlük
• Karşılaştırmalı Türk Dilleri Sözlüğü Açık Projesi
• Özetle Türk Dilleri 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Türkçe temel kelime kelimelerinin Swadesh listeleri 23 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Vikisözlük'ün Swadesh listesi ekinden 27 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
• Türk dillerinin işlenmesine ilişkin konferanslar: Astana, Kazakistan, 2013, İstanbul, Türkiye, 2014 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kazan, Tataristan, 2015

1. ^ ^{a b} "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021. 
2. ^ ^{a b} "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021. 
3. ^ Dybo A.V., Chronology of Türkic languages and linguistic contacts of early Türks, Moscow, 2007, p. 766, "Archived copy" (PDF). 11 Mart 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2005.  (In Russian)
4. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
5. ^ "Atlas of languages in danger | United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization". 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.