Özbekçe Nedir?
Özbekçe Nedir?, Özbekçe Nerededir?, Özbekçe Hakkında Bilgi?, Özbekçe Analizi? Özbekçe ilgili Özbekçe ile ilgili bilgileri sitemizde bulabilirsiniz. Özbekçe ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve iletişime geçmek için sayfamıza tıklayabilirsiniz. Özbekçe Ne Anlama Gelir Özbekçe Anlamı Özbekçe Nedir Özbekçe Ne Anlam Taşır Özbekçe Neye İşarettir Özbekçe Tabiri Özbekçe Yorumu
Özbekçe Kelimesi
Lütfen Özbekçe Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. Özbekçe İlgili Sözlük Kelimeler Listesi Özbekçe Kelimesinin Anlamı? Özbekçe Ne Demek? ,Özbekçe Ne Demektir? Özbekçe Ne Demektir? Özbekçe Analizi? , Özbekçe Anlamı Nedir?,Özbekçe Ne Demektir? , Özbekçe Açıklaması Nedir? ,Özbekçe Cevabı Nedir?,Özbekçe Kelimesinin Anlamı?,Özbekçe Kelimesinin Anlamı Nedir? ,Özbekçe Kelimesinin Anlamı Ne demek?,Özbekçe Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Özbekçe Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadınız
Özbekçe Kelimesinin Anlamı Nedir? Özbekçe Kelimesinin Anlamı Ne demek? , Özbekçe Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Demek Ne Demek, Nedir? Tdk'ye Göre Anlamı
Demek kelimesi, dilimizde oldukça kullanılan kelimelerden birisidir. TDK'ye göre, demek kelimesi anlamı şu şekildedir:
Söylemek, söz söylemek - Ad vermek - Bir dilde karşılığı olmak - Herhangi bir ses çıkarmak - Herhangi bir kanıya, yargıya varmak - Düşünmek - Oranlamak - Ummak, - Erişmek - Bir işe kalkışmak, yeltenmek - Saymak, kabul etmek - bir şey anlamına gelmek - öyle mi, - yani, anlaşılan - inanılmayan, beklenmeyen durumlarda kullanılan pekiştirme veya şaşma sözü
Özbekçe Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadığınız İçin Boş Safyadır
Demek Kelimesi Cümle İçerisinde Kullanımı
Eskilerin dediği gibi beşer, şaşar. - Muşmulaya döngel de derler.
Kamer `ay` demektir. - Küt dedi, düştü. - Bu işe herkes ne der? - Güzellik desen onda, zenginlik desen onda. - Bundan sonra gelir mi dersin? - Saat yedi dedi mi uyanırım. - Kımıldanayım deme, kurşunu yersin. Ağzını açayım deme, çok fena olursun. - Yarım milyon dediğin nedir? - Okuryazar olmak adam olmak demek değildir. - Vay! Beni kovuyorsun demek, pekâlâ! Özbekçe - Demek gideceksin.
Demek Kelimesi Kullanılan Atasözü Ve Deyimler
- dediği çıkmak - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek
- dedi mi - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin - demek istemek , - demek ki (veya demek oluyor ki) , - demek olmak , - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok - dediği çıkmak , {buraya- - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek i, - dedi mi , {buraya- - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin , - demek istemek - demek ki (veya demek oluyor ki) - demek olmak - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok
Özbekçe
Özbekçe Nedir? Özbekçe Ne demek? , Özbekçe Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi , Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. İlgili Sözlük Kelimeler Listesi
Özbekçe Kelimesinin Anlamı? Özbekçe Ne Demek? Özbekçe Ne Demektir? ,Özbekçe Analizi? Özbekçe Anlamı Nedir? Özbekçe Ne Demektir?, Özbekçe Açıklaması Nedir? , Özbekçe Cevabı Nedir? , Özbekçe Kelimesinin Anlamı?
Özbekçe | |
---|---|
Özbek Türkçesi | |
Oʻzbekcha, Ўзбекча, اۉزبېکچه | |
Bölge | Orta Asya |
Etnisite | Özbekler |
Konuşan sayısı | 48,530,200 (2022)[1] |
Dil ailesi | |
Önceki formlar | Çağatayca
|
Yazı sistemi | Latin Kiril alfabesi Arap alfabesi |
Resmî durumu | |
Resmî dil | Özbekistan |
Dil kodları | |
ISO 639-1 | uz |
ISO 639-2 | uzb |
ISO 639-3 | uzb |
Özbekçe'in konuşulduğu yerler. |
Özbekçe veya Özbek Türkçesi (Özbekçe: oʻzbekcha, Özbek Dili: oʻzbek tili), Özbekistan'ın resmî dilidir. Altay dillerinin içerisinde sınıflanan Türk dillerinin Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.
SSCB devrinde Özbekçe adı kullanılmaya başlamadan önce Özbekler kendi dillerini Türkçe olarak adlandırmaktaydı. Örneğin Muhammedemin Fahriddinov'un 1913 yılında okullarda okutulmak üzere yazdığı Özbekçe ders kitabının adının Turkcha Qoida olduğu kaydedilir.[2] Abdurrauf Fitrat'ın 1919 yılında yayımlanan Tilimiz başlıklı yazısında kendi dilinden Türkçe adıyla bahsettiği görülür.[3]
Özbekçe, tipolojik açıdan diğer Türk dillerinden farklı özelliklere sahiptir. Ünlü uyumunun olmaması ve bünyesinde Karluk, Kıpçak ve Oğuz lehçelerini barındıran tek Türk dili olması, bu farklılıklardan bazılarıdır.[4]
Özbekçe Orta Asya genelinde en çok konuşulan Türk dilidir. Özbekistan'ın Fergana vadisi, Taşkent ve etrafı ile Semerkant, Buhara, Karşı, Şehrisebz ve Termez şehirlerinde Karluk lehçeleri, Surhanderya, Kaşkaderya, Semerkant vilayetlerinde Kıpçak lehçeleri, Harezm vilayetinde ise Oğuz lehçeleri konuşulmasına rağmen, Özbek edebi dilinde ağırlıklı olarak Fergana ve Taşkent'te kullanılan Karluk lehçesi hâkimdir. Karluk dili Orta Çağ'da Orta Asya'nın en önemli kültür ve bilim dili olmuştur.[5]
Özbekçede diğer Türk dillerine göre Farsçanın etkisi daha fazladır. Sözlüklerinde Farsça sözlük sayısı fazla olduğu gibi sesletimde de Farsçanın etkisi açıkça görülür. Diğer Türk dillerindeki ünlü uyumu Özbekçede yoktur. Gerek Kiril alfabesinde gerekse bugün kullanılan Latin alfabesinde mevcut ünlülerin yetersiz oluşu da lehçelerdeki bu eğilimin önünde engel teşkil etmektedir.[6]
XIX. asrın ikinci yarısında Çarlık Rusyası tarafından Orta Asya'nın zapt edilmesiyle birlikte (Rus-mahallî mekteplerinin açılışı, iktisadi talancılık, siyasi hakimiyetin Rusların elinde oluşu, vb.) ve yeni gazetelerin, dergilerin neşredilişi münasebetiyle çok Rusça ve uluslararası söz ve ibareler Özbek diline (konuşma ve yazı diline) girmeye başlamıştır. Bu cereyan özellikle 20. asrın 20'li yıllarında süratlenmiştir. Eğer 1922 yılında içtimai ve siyasi terimlerin %0.9'u Rusça uluslararası terimler ise, 1980'li yıllara gelince %20'sini teşkil eder. Belli bilimlerde ise Rusça uluslararası terimler %70-%80'e, kimya biliminde ise %90-%95'e ulaşmıştır.[7]
Özbekçe, Türkistan coğrafyasında Özbekistan dışına yayılmış olan Özbek Türkleri arasında; Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Türkmenistan cumhuriyetlerinde de kullanılır. Söz konusu bazı bölgelerde, Özbek dili bölgenin resmi dilinden de çok kullanılır.
1904'ten önce, bütün Orta Asya dilleri Arap yazısı ile yazılırdı. 1924-1940 arasında resmî Özbekçe, Stalin idaresi tarafından Kiril alfabesi dayatılıncaya kadar Latin alfabesi ile yazılmıştır. Özbekistan'ın bağımsızlığından sonra, 1995 yılında Latin esaslı yeni bir alfabe resmî olarak kabul edilmiştir. Günümüzde Latin alfabesinin yanında Kiril alfabesi de hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır.[8]
А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
Н н | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у |
Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Ъ ъ | Ь ь |
Э э | Ю ю | Я я | Ў ў | Қ қ | Ғ ғ | Ҳ ҳ |
А а | B b | D d | E e | F f | G g | H h |
I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o |
P p | Q q | R r | S s | T t | U u | V v |
X x | Y y | Z z | Oʻ oʻ | Gʻ gʻ | Sh sh | Ch ch |
ng |
Özbekçede hâl ekleri 6 tanedir. Türkçeye benzemekle birlikte farklar bulunmaktadır. Ekler yazıda ünlü ve ünsüz uyumuna göre değişmez. Sadece yönelme hâlinde sonu q ve k ile biten sözcüklerde -ga eki -qa/-ka şeklinde olur:
Hâl Ekleri | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Yalın hâl
(Bosh kelishik) |
Belirtme hâli
(Tushum kelishigi) |
Yönelme hâli
(Jo‘nalish kelishigi) |
Bulunma hâli
(O‘rin-payt kelishigi) |
Çıkma hâli
(Chiqish kelishigi) |
İlgi hâli
(Qaratqich kelishigi) | ||||||
- | -ni | -ga | -da | -dan | -ning | ||||||
qiz | kız | qizni | kızı | qizga | kıza | qizda | kızda | qizdan | kızdan | qizning | kızın |
ish | iş | ishni | işi | ishga | işe | ishda | işte | ishdan | işten | ishning | işin |
ona | anne | onani | anneyi | onaga | anneye | onada | annede | onadan | anneden | onaning | annenin |
oyoq | ayak | oyoqni | ayağı | oyoqqa | ayağa | oyoqda | ayakta | oyoqdan | ayaktan | oyoqning | ayağın |
mushuk | kedi | mushukni | kediyi | mushukka | kediye | mushukda | kedide | mushukdan | kediden | mushukning | kedinin |
İsim Çekimi | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. Teklik Şahıs
(1. yagona shaxs) |
2. Teklik Şahıs
(2. yagona shaxs) |
3. Teklik Şahıs
(3. yagona shaxs) |
1. Çokluk Şahıs
(1. ko'plikli shaxs) |
2. Çokluk Şahıs
(2. ko'plikli shaxs) |
3. Çokluk Şahıs
(3. ko'plikli shaxs) | ||||||
-man | -san | -dir | -miz | -siz | -dirlar | ||||||
yo'lchiman | yolcuyum | yo'lchisan | yolcusun | yo'lchidir | yolcudur | yo'lchimiz | yolcuyuz | yo'lchisiz | yolcusunuz | yo'lchidirlar | yolcudurlar |
turkman | Türk'üm | turksan | Türk'sün | turkdir | Türk'tür | turkmiz | Türk'üz | turksiz | Türk'sünüz | turkdirlar | Türk'türler |
Latin | Kiril | sözcüğü sözcüğüne aktarım | Türkçe |
---|---|---|---|
Barcha odamlar erkin, qadr-qimmat va huquqlarda teng boʻlib tugʻiladilar. Ular aql va vijdon sohibidirlar va bir-birlari bilan birodarlarcha muomala qilishlari zarur. | Барча одамлар эркин, қадр-қиммат ва ҳуқуқларда тенг бўлиб туғиладилар. Улар ақл ва виждон соҳибидирлар ва бир-бирлари билан биродарларча муомала қилишлари зарур. | Varca adamlar erkin, kadir-kıymet ve hukuklarda denk olup doğulurlar. Onlar akıl ve vicdan sahibidirler ve bir-birleri ile biraderlerce muamele kılışları zarur. | Bütün insanlar özgür, saygınlık ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler. |
<ref>
etiketi: "ethnologue.com" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)