Sovyetler Birliği nostaljisi

Sovyetler Birliği nostaljisi, dönemine duyulan nostaljinin sosyal fenomeni, Sovyetler Birliği'nin politikasını, toplumunu, kültürünü ve kültürel eserlerini ve süper güç statüsünü içeren olgudur.^[1]^[2]^[3]

Sovyet nostaljisinin modern kültürel ifadeleri de Sovyetler Birliği'nin özellikle Uzay Çağı'ndaki bilimsel ve teknolojik başarılarını vurgulamakta Sovyet geçmişine değer vermektedir.^[4]^[5]

Harvard Political Review dergisi tarafından yapılan bir analiz, Sovyet nostaljisinin sosyolojik açıklamalarının "SSCB'nin küresel süper güç statüsünü anımsamaktan" Sovyet sonrası birçok ülkede Sovyetlerin dağılmasına eşlik eden "mali, siyasi ve sosyal istikrar kaybına" kadar birçok nedeni olduüunu göstermiştir.^[6]

Kamuoyu yoklamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Levada Merkezi tarafından yapılan yıllık kamuoyu yoklamaları, Rusyanüfusunun %50'sinden fazlasının bu olaydan pişmanlık duyduğunu göstermiştir. Bunun tek istisnası Sovyetler Birliği'ne desteğin %50'nin altına düştüğü 2012 yılıdır.^[7] 2018 yılında yapılan bir anket, Rusların %66'sının Sovyetler Birliği'nin çöküşünden pişmanlık duyduğunu göstererek 15 yılın en büyük oranına çıkmıştır ve bu pişmanlık görüşlerinin çoğunluğu 55 yaş üstü kişilerden gelmiştir. 2020 yılında Levada tarafından yapılan anketler, Rusların %75'inin Sovyet döneminin ülkelerinin tarihindeki en büyük dönem olduğu konusunda hemfikir olduğunu ortaya koymuştur.

Centre for the Study of Public Policy tarafından yapılan Yeni Rusya Barometresi (NRB) anketlerine göre, 1991 yılında Rus katılımcıların %50'si Sovyetler Birliği hakkında olumlu bir izlenim bildirmiştir. Bu oran 2000 yılında NRB katılımcılarının yaklaşık %75'ine yükselmiş, 2009 yılında ise hafif bir düşüşle %71'e gerilemiştir. 2000'li yıllar boyunca NRB katılımcılarının ortalama %32'si Sovyetler Birliği'nin yeniden kurulmasını desteklemiştir.^[8]

2011 yılında Pew Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir anket, Ukraynalıların %82'sinin, Rusların %61'inin ve Litvanyalıların %56'sının Sovyetlerin dağılmasından bu yana ülkelerindeki yaşam standardının düştüğüne inandığını ortaya koymuştur.^[9] Ayrıca Ukraynalıların %34'ü, Rusların %42'si ve Litvanyalıların %45'i Sovyet kumanda ekonomisinden piyasa ekonomisine geçişi onaylamıştır.^[10]

Gallup tarafından 2013 yılında yapılan bir ankete göre Ermenistan, Kırgızistan, Ukrayna, Rusya, Tacikistan, Moldova ve Belarus'taki katılımcıların çoğunluğu Sovyetlerin dağılmasının ülkelerine fayda sağlamaktan ziyade zarar verdiğini düşünmektedir. Ayrıca Gürcülerin %33'ü ve Azerbaycanlıların %31'i de bu düşünceye katılmaktadır.^[11] Gallup'un anketine katılan eski Sovyet ülkelerindeki katılımcıların sadece %24'ü Sovyetlerin dağılmasının ülkelerine fayda sağladığını düşünmektedir. Carnegie Endowment tarafından 2012 yılında yaptırılan bir ankete göre Ermenilerin %38'i ülkelerinin Josef Stalin gibi bir lidere her zaman ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir.^[12]

2017 yılında Pew Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirilen bir başka ankete göre Rusların %69'u, Belarusluların %54'ü, Moldovalıların %70'i ve Ermenilerin %79'u Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ülkeleri için kötü bir şey olduğunu belirtmiştir.^[13] Estonya hariç olmak üzere, bu ifadeye katılanların oranı 35 yaş ve üzeri kişiler arasında daha yüksektir. Gürcülerin %57'si ve Rusların %58'i de Joseph Stalin'in tarihte çoğunlukla olumlu bir rol oynadığını söylemiştir.^[14]

Harvard Political Review tarafından 2022 yılında yapılan bir anket, Ermenilerin %66'sının, Kırgızların %61'inin, Tacikistanlıların %56'sının ve Moldovalıların %42'sinin Sovyetler Birliği'nin dağılmasından pişmanlık duyduğunu göstermiştir.

Nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Levada Center'ın anketlerine göre, Sovyet nostaljisi için belirtilen başlıca nedenler, algılanan finansal istikrar da dahil olmak üzere Sovyet cumhuriyetleri arasındaki ortak ekonomik birliğin avantajlarıdır. 2016 yılında katılımcıların %53'ü buna atıfta bulunmuştur. En az %43'ü ayrıca Sovyetler Birliği'nin küresel siyasi süper güç statüsünü kaybetmesinden yakınmıştır. Yaklaşık %31'i sosyal güven ve sermaye kaybından bahsetmiştir. Ankete katılanların geri kalanı ise pratik seyahat zorluklarından ulusal yerinden edilme hissine kadar çeşitli nedenler öne sürmüştür. 2019 yılında yapılan bir ankete göre Rusların %59'u Sovyet hükümetinin "sıradan insanlarla ilgilendiğini" düşünmektedir. 2020 yılında Sovyetler Birliği ile ilgili olumlu çağrışımlar sorulduğunda Levada Center'ın anketine katılanların %16'sı "gelecekteki istikrar ve güvene", %15'i "ülkede iyi bir yaşama", %11'i ise çocukluk veya gençlik yıllarındaki kişisel anılarına işaret etmiştir.^[15]^[15]^[16]

Levada Center sosyoloğu Karina Pipiya, Sovyetler Birliği'ne yönelik nostaljinin artmasında, prestij veya ulusal kimlik kaybının aksine, ekonomik faktörlerin en önemli rolü oynadığını gözlemlemiştir. Pipiya ayrıca ikincil bir faktörün de Rusların çoğunluğunun "eskiden daha fazla sosyal adalet olduğu, hükümetin halk için çalıştığı ve vatandaşlara gösterilen özen ve "devlet baba" gibi beklentiler açısından daha iyi olduğu için pişmanlık duyması" olduğunu öne sürmüştür.^[17]

Gallup veri incelemesinde şu gözlemde bulunmuştur: "Sovyetler Birliği'nin Aralık 1991'de dağılmasından bu yana pek çok kişi için hayat kolay olmamıştır. Orada yaşayanlar savaşlar, devrimler, darbeler, bölgesel anlaşmazlıklar ve çok sayıda ekonomik çöküş yaşadı... Garantili emeklilik maaşları ve ücretsiz sağlık hizmetleri gibi güvenlik ağları birlik dağıldığında büyük ölçüde ortadan kalkan daha yaşlı sakinler, dağılmanın ülkelerine zarar verdiğini daha fazla söylüyor."

Tarihçi Catherine Wanner, Sovyet sonrası Ukrayna'daki kimlikler üzerine yaptığı incelemede, sosyal yardımların kaybedilmesi ya da azaltılmasının yaşlılar arasındaki Sovyet nostaljisinde önemli bir rol oynadığı görüşünde. Wanner, Sovyet dönemine yönelik nostaljilerini dile getiren yaşlı kadın emeklileri anlatırken şöyle yazıyor:

“	Hayatları boyunca iktidardaki Komünist Parti yapısına ve hiyerarşisine bel bağlamışlardı... ve şimdi o da olmadığına göre, sıkıntıdan kurtulmak için kendi başlarına başvurabilecekleri hiçbir şey yok. Emekli maaşları ve ücretler ne kadar yetersiz olursa olsun, tek gelir kaynağı olduklarında vazgeçilmez hale geliyorlar. Bu insanlar alternatif bir iş bulmanın önündeki lojistik engelleri aşacak ağlara ve bağlantılara sahip değiller. Sovyet devletinin koruması ve beşikten mezara tahsisat listesi olmadan, hayati bağlantıları olmayan bu yeni sosyal Darwinist Sovyet sonrası dünyada yoksulluğa karşı son derece savunmasız bırakılıyorlar. Yaşadıkları anlaşılmaz sıkıntıları ve çözümsüzlüğü Sovyet devletinin çöküşüne bağlıyorlar. Sovyetler Birliği'ni ve onu karakterize eden ekonomik ve siyasi sistemleri yeniden yaratmanın sadece hayallerinde var olan bir seçenek olduğunun farkındalar. Ancak bu seçenek muazzam bir nostaljik çekiciliğe sahiptir.^[18]	„

Harvard Political Review'da yayınlanan bir Sovyet nostaljisi analizine göre "Sovyet tipi planlı ekonomiden neoliberal kapitalizme hızlı geçiş, bağımsızlığını yeni kazanan bu on beş eski Sovyet devletinin nüfusuna büyük bir mali yük getirmiştir. Bu dönem yaşam standartlarında keskin bir düşüş, sosyal yardımlarda azalma, işsizlik ve yoksulluk oranlarında artış getirdi. Herkes fakirleşirken daha da zenginleşen oligarşik bir elitin yaratılmasına tanık olan sıradan vatandaşların hayal kırıklığı daha da arttı. Bu koşullar altında, Sovyetler Birliği'ne duyulan nostalji, insanların ülkelerinin siyasi ve ekonomik performansından duydukları hayal kırıklığının doğrudan bir sonucudur."

İngiliz gazeteci Anatol Lieven, Sovyet nostaljisi olgusunu doğrudan eski Sovyet cumhuriyetlerindeki nüfusun yaş yapısıyla ilişkilendirmiştir. Lieven 1998'de nostaljinin genellikle "istikrar ve düzene duyulan derin bir özlem biçimini aldığını, bunun da tam olarak yaşlı bir nüfustan beklenecek şey olduğunu yazmıştır. Rusya'daki Sovyet restorasyonist hissiyatı esas olarak ulusal fetihler, güç ve ihtişam arzusundan ziyade bu geçmiş güvenliğe duyulan nostalji açısından görülmelidir." Ayrıca "Sovyet nostaljisinin yaşlı nesil öldükçe azalması muhtemeldir. " Lieven, ekonomik ve fiziksel güvensizliğin yaşlılar arasında Sovyet nostaljisinin başlıca nedenleri olduğunu, çünkü birçoğunun daha az suç, etnik çekişme veya işsizlikle "Sovyet günlerinde daha iyi ve daha güvenli yaşadıklarına" inandıklarını iddia etmiştir. Bununla birlikte, anket verileri üzerine yaptığı araştırmada, 1990'ların sonlarında Sovyet sonrası gençler arasında Sovyet nostaljisi için çok az heves olduğunu ve gençlerin kendi ülkelerindeki Sovyet sonrası milliyetçiliğin çeşitli türlerine daha fazla ilgi duyduklarını gözlemlemiştir.^[19]

Eski Sovyet cumhuriyetlerinin birçoğu dağılmanın ardından ekonomik çöküş yaşadı ve bunun sonucunda yaşam standartları düştü, ölüm oranları arttı, ulusal para birimleri değer kaybetti ve gelir eşitsizliği arttı.^[20]^[21] Lawrence Summers ve Uluslararası Para Fonu (IMF) dahil olmak üzere Batılı ekonomi danışmanları tarafından teşvik edilen kaotik neoliberal piyasa reformları, özelleştirme ve kemer sıkma önlemleri, eski Sovyet devletlerinin halkları tarafından sorunu daha da kötüleştirmekle suçlandı. 1991 ve 1994 yılları arasında Rusya nüfusunun üçte biri yoksulluğa sürüklendi ve 1994 ve 1998 yılları arasında bu rakam nüfusun yarısından fazlasına çıktı. Sovyet devlet işletmelerinin çoğu özelleştirme kampanyasının bir parçası olarak Rus iş oligarkları tarafından satın alındı ve tasfiye edildi, bu da eski Sovyet işgücünün büyük kesimlerini işsiz ve yoksul hale getirdi. 1990'larda Sovyet sonrası Rusya'da elde edilen sermaye kazançları çoğunlukla devlet varlıklarının satın alınmasından fayda sağlayan oligarkların elinde toplanırken, nüfusun çoğunluğu ciddi ekonomik sıkıntılar çekmiştir.^[22]^[23]^[24]

Komünizm sonrası Doğu Avrupa araştırmacısı Kristen Ghodsee'ye göre:

“	Yalnızca günlük yaşamın gündelik yönlerinin büyük sosyal, politik ve ekonomik değişimlerden nasıl etkilendiğini inceleyerek, kolektif olarak hayal edilen bu daha eşitlikçi geçmişe duyulan arzuyu anlamlandırabiliriz. Kimse 20. yüzyıl totalitarizmini yeniden canlandırmak istemiyor. Ancak komünizme duyulan nostalji, sıradan erkek ve kadınların günümüzün parlamenter demokrasisi ve neoliberal kapitalizminin eksikliklerine ilişkin hayal kırıklıklarını dile getirdikleri ortak bir dil haline geldi.^[25]	„

Kültürel etki[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'na karşı kazandığı zaferin anıldığı Zafer Günü hariç, 1990'larda eski Sovyet cumhuriyetlerinde Sovyetler Birliği'nin ulusal ve ideolojik tüzüğüyle bağlantılı çoğu önemli bayram kaldırılmıştır. Catherine Wanner, Zafer Günü anma törenlerinin "Sovyet ihtişamı mitolojisini, Sovyetskii narod arasındaki dayanışmayı ve süper güç bir devletin vatandaşı olarak benlik duygusunu canlı tuttuğu" için Sovyet nostaljisi için bir araç olduğunu ileri sürmektedir.

Rus Zafer Günü geçit törenleri her yıl çoğu şehirde düzenlenir ve merkezi askeri geçit töreni tıpkı Sovyet döneminde olduğu gibi Moskova'da yapılır. Buna ek olarak, 9 Mayıs'ta yapılan Ölümsüz Alay Yürüyüşü'nde de, milyonlarca Rus'un savaşta savaşan akrabalarının portrelerini taşır.^[26] Rusya'da ayrıca Vatan Savunucuları Günü (23 Şubat), Dünya Kadınlar Günü (8 Mart) ve 1 Mayıs İşçi Bayramı gibi diğer Sovyet bayramlarını da kutlamaya devam ediyor.^[27]

Politik etki[değiştir | kaynağı değiştir]

Harvard Political Review'da yazan analist Mihaela Esanu, Sovyet nostaljisinin neo-Sovyet siyasetinde bir canlanmaya katkıda bulunduğunu belirtti. Esanu, çeşitli eski Sovyet cumhuriyetlerinde Sovyet geçmişine duyulan özlemin, Batı'nın aksine SSCB'deki gücün tarihi merkezi olan Rusya ile ekonomik, askeri ve siyasi bağları artırmaya kendini adamış neo-Sovyet siyasi grupların yükselişine büyük katkıda bulunduğunu ileri sürdü. Esanu, Sovyet nostaljisine yapılan çağrıların özellikle Belarus ve Moldova'daki Rusya yanlısı partilerde öne çıktığını savundu.

Gazeteci Pamela Druckerman, neo-Sovyetizmin bir başka yönünün de devletin sivil toplum, siyasi yaşam ve medyadaki merkezi rolünün desteklenmesi olduğunu ileri sürmektedir. Druckerman, neo-Sovyet politikalarının Rus hükümetinde devletçi felsefeye dönüşle sonuçlandığını iddia etmiştir.^[28]

Rusya Federasyonu Komünist Partisi lideri Gennadi Zyuganov, Devlet Başkanı Vladimir Putin'i sert bir şekilde eleştirmekle birlikte, Rusya'nın geleceğine ilişkin reçetelerinin Sovyet köklerine sadık olduğunu belirtmektedir. Zyuganov tüm büyük endüstriyi yeniden ulusallaştırmayı umuyor ve SSCB'nin "insanlık tarihindeki en insancıl devlet" olduğuna inanıyor. 29 Kasım 2008'de 13. Parti Kongresi'nden önce yaptığı konuşmada Zyuganov, Putin yönetimindeki Rusya'nın içinde bulunduğu durum hakkında şu ifadeleri kullandı:

“	Nesnel olarak bakıldığında, Rusya'nın durumu iç karartıcı demeye dilim varmıyor ama karmaşıklığını koruyor. Nüfus giderek azalıyor. Yeltsinlilerin "kahramanca çabaları" sayesinde ülke, tarihi topraklarının 22 milyon kilometrekaresinden 5'ini kaybetti. Rusya üretim kapasitesinin yarısını kaybetti ve henüz 1990'daki üretim seviyesine ulaşamadı. Ülkemiz üç ölümcül tehlikeyle karşı karşıyadır: sanayisizleşme, nüfusun azalması ve zihinsel zayıflama. İktidar grubunun övünebileceği ne kayda değer bir başarısı ne de net bir eylem planı var. Tüm faaliyetleri tek bir hedefe yönelik: ne pahasına olursa olsun iktidarda kalmak. Yakın zamana kadar "talih kuşu" niteliğindeki yüksek dünya enerji fiyatları sayesinde iktidarda kalmayı başardı. Toplumsal desteği, geniş toplumsal katmanlara gözdağı vermenin ve şantaj yapmanın bir başka yolu olan meşhur dikey güç yapısına ve iktidarın petrol ve doğalgaz pastasından kırpıp özellikle seçimler arifesinde halka kırıntılar halinde dağıttığı sadakalara dayanıyor.^[29]	„

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Taylor, A. (9 Haziran 2014). "Calls for a return to 'Stalingrad' name test the limits of Putin's Soviet nostalgia". Washington Post. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.
^ "Why Russia Backs The Eurasian Union". Business Insider. The Economist. 22 Ağustos 2014. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015. Often seen as an artefact of Vladimir Putin's nostalgia for the Soviet Union, the Eurasian Union has been largely ignored in the West.
^ Nikitin, V. (5 Mart 2014). "Putin is exploiting the legacy of the Soviet Union to further Russia's ends in Ukraine". The Independent. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Hutton, Patrick (2016). The Memory Phenomenon in Contemporary Historical Writing: How the Interest in Memory Has Influenced Our Understanding of History. New York: Palgrave-Macmillan. s. 143. ISBN 978-1137494641.
^ Majsova, Natalija (2021). Soviet Science Fiction Cinema and the Space Age: Memorable Futures. Lanham: Lexington Books. ss. xvi-xxv. ISBN 978-1-7936-0931-1.
^ "The Wake-Up Call for Soviet Nostalgics". Harvard Political Review. 30 Nisan 2022. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
^ "Ностальгия по СССР" [Nostalgia for the USSR] (Rusça). levada.ru. 19 Aralık 2018. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018.
^ Rose, Richard; Mishler, William; Munro, Neil (2011). Popular Support for an Undemocratic Regime: The Changing Views of Russians. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 92-93. ISBN 978-0521-22418-5.
^ "Chapter 3. Evaluating Societal Change". Pew Research Center's Global Attitudes Project (İngilizce). 5 Aralık 2011. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ "Confidence in Democracy and Capitalism Wanes in Former Soviet Union". Pew Research Center's Global Attitudes Project (İngilizce). 5 Aralık 2011. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ Esipova, Neli; Ray, Julie (19 Aralık 2013). "Former Soviet Countries See More Harm From Breakup". Gallup.com (İngilizce). 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ Times, The Moscow (2 Mart 2013). "Poll Finds Stalin's Popularity High". The Moscow Times (İngilizce). 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ Masci, David. "In Russia, nostalgia for Soviet Union and positive feelings about Stalin". Pew Research Center (İngilizce). 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Masci2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b "Why do so many people miss the Soviet Union?". The Washington Post. 21 Aralık 2016. 18 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.
^ "The Fall of the Soviet Union". Levada.ru. 9 Ocak 2017. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018.
^ Balmforth, Tom (19 Aralık 2018). "Russian nostalgia for Soviet Union reaches 13-year high". Reuters. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2018.
^ Wanner, Catherine (1998). Burden of Dreams: History and Identity in Post-Soviet Ukraine. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press. ss. 70, 160-167. ISBN 0-271-01793-7.
^ Lieven, Anatol (1998). Chechnya: Tombstone of Russian power. New Haven: Yale University Press. ss. 193-194. ISBN 978-0300078817.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; WaPo20162 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Ciment, James (21 Ağustos 1999). "Life expectancy of Russian men falls to 58". BMJ: British Medical Journal. 319 (7208). s. 468. doi:10.1136/bmj.319.7208.468a. ISSN 0959-8138. PMC 1116380 $2. PMID 10454391.
^ Men, Tamara; Brennan, Paul; Boffetta, Paolo; Zaridze, David (25 Ekim 2003). "Russian mortality trends for 1991–2001: analysis by cause and region". BMJ: British Medical Journal. 327 (7421). ss. 964-0. doi:10.1136/bmj.327.7421.964. ISSN 0959-8138. PMC 259165 $2. PMID 14576248.
^ Izyumov, Alexei (2010). "Human Costs of Post-communist Transition: Public Policies and Private Response". Review of Social Economy. 68 (1). ss. 93-125. doi:10.1080/00346760902968421. ISSN 0034-6764. JSTOR 41288494. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
^ Azarova, Aytalina; Irdam, Darja; Gugushvili, Alexi; Fazekas, Mihaly; Scheiring, Gábor; Horvat, Pia; Stefler, Denes; Kolesnikova, Irina; Popov, Vladimir; Szelenyi, Ivan; Stuckler, David; Marmot, Michael; Murphy, Michael; McKee, Martin; Bobak, Martin; King, Lawrence (1 Mayıs 2017). "The effect of rapid privatisation on mortality in mono-industrial towns in post-Soviet Russia: a retrospective cohort study". The Lancet Public Health (İngilizce). 2 (5). ss. e231-e238. doi:10.1016/S2468-2667(17)30072-5. ISSN 2468-2667. PMC 5459934 $2. PMID 28626827.
^ "Dr. Kristen Ghodsee, Bowdoin College – Nostalgia for Communism". WAMC Northeast Public Radio. 1 Kasım 2011. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2022.
^ "The Immortal Regiment: the pride and prejudice of Russia". Elcano Royal Institute. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
^ "U.S. & Russian Holidays in 2023 & 2024". U.S. Embassy & Consulates in Russia. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
^ Druckerman, Pamela (8 Mayıs 2014). "The Russians Love Their Children, Too". The New York Times. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015.
^ Political Report of the CPRF Central Committee to the 13th Party Congress 14 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by G.Zyuganov, 29 November 2008.

[1] Taylor, A. (9 Haziran 2014). "Calls for a return to 'Stalingrad' name test the limits of Putin's Soviet nostalgia". Washington Post. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2017.

[2] "Why Russia Backs The Eurasian Union". Business Insider. The Economist. 22 Ağustos 2014. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2015. Often seen as an artefact of Vladimir Putin's nostalgia for the Soviet Union, the Eurasian Union has been largely ignored in the West.

[3] Nikitin, V. (5 Mart 2014). "Putin is exploiting the legacy of the Soviet Union to further Russia's ends in Ukraine". The Independent. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Hutton-4] Hutton, Patrick (2016). The Memory Phenomenon in Contemporary Historical Writing: How the Interest in Memory Has Influenced Our Understanding of History. New York: Palgrave-Macmillan. s. 143. ISBN 978-1137494641.

[Majsova-5] Majsova, Natalija (2021). Soviet Science Fiction Cinema and the Space Age: Memorable Futures. Lanham: Lexington Books. ss. xvi-xxv. ISBN 978-1-7936-0931-1.

[Harvard-6] "The Wake-Up Call for Soviet Nostalgics". Harvard Political Review. 30 Nisan 2022. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.

[CCCP-7] "Ностальгия по СССР" [Nostalgia for the USSR] (Rusça). levada.ru. 19 Aralık 2018. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018.

[Pop-8] Rose, Richard; Mishler, William; Munro, Neil (2011). Popular Support for an Undemocratic Regime: The Changing Views of Russians. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 92-93. ISBN 978-0521-22418-5.

[9] "Chapter 3. Evaluating Societal Change". Pew Research Center's Global Attitudes Project (İngilizce). 5 Aralık 2011. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[10] "Confidence in Democracy and Capitalism Wanes in Former Soviet Union". Pew Research Center's Global Attitudes Project (İngilizce). 5 Aralık 2011. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[Gallup-11] Esipova, Neli; Ray, Julie (19 Aralık 2013). "Former Soviet Countries See More Harm From Breakup". Gallup.com (İngilizce). 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[12] Times, The Moscow (2 Mart 2013). "Poll Finds Stalin's Popularity High". The Moscow Times (İngilizce). 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[Masci-13] Masci, David. "In Russia, nostalgia for Soviet Union and positive feelings about Stalin". Pew Research Center (İngilizce). 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[Masci2-14] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Masci2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[WaPo2016-15] "Why do so many people miss the Soviet Union?". The Washington Post. 21 Aralık 2016. 18 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.

[16] "The Fall of the Soviet Union". Levada.ru. 9 Ocak 2017. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2018.

[Balmforth2-17] Balmforth, Tom (19 Aralık 2018). "Russian nostalgia for Soviet Union reaches 13-year high". Reuters. 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2018.

[Wanner-18] Wanner, Catherine (1998). Burden of Dreams: History and Identity in Post-Soviet Ukraine. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press. ss. 70, 160-167. ISBN 0-271-01793-7.

[Lieven-19] Lieven, Anatol (1998). Chechnya: Tombstone of Russian power. New Haven: Yale University Press. ss. 193-194. ISBN 978-0300078817.

[WaPo20162-20] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; WaPo20162 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[21] Ciment, James (21 Ağustos 1999). "Life expectancy of Russian men falls to 58". BMJ: British Medical Journal. 319 (7208). s. 468. doi:10.1136/bmj.319.7208.468a. ISSN 0959-8138. PMC 1116380 $2. PMID 10454391.

[22] Men, Tamara; Brennan, Paul; Boffetta, Paolo; Zaridze, David (25 Ekim 2003). "Russian mortality trends for 1991–2001: analysis by cause and region". BMJ: British Medical Journal. 327 (7421). ss. 964-0. doi:10.1136/bmj.327.7421.964. ISSN 0959-8138. PMC 259165 $2. PMID 14576248.

[23] Izyumov, Alexei (2010). "Human Costs of Post-communist Transition: Public Policies and Private Response". Review of Social Economy. 68 (1). ss. 93-125. doi:10.1080/00346760902968421. ISSN 0034-6764. JSTOR 41288494. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.

[24] Azarova, Aytalina; Irdam, Darja; Gugushvili, Alexi; Fazekas, Mihaly; Scheiring, Gábor; Horvat, Pia; Stefler, Denes; Kolesnikova, Irina; Popov, Vladimir; Szelenyi, Ivan; Stuckler, David; Marmot, Michael; Murphy, Michael; McKee, Martin; Bobak, Martin; King, Lawrence (1 Mayıs 2017). "The effect of rapid privatisation on mortality in mono-industrial towns in post-Soviet Russia: a retrospective cohort study". The Lancet Public Health (İngilizce). 2 (5). ss. e231-e238. doi:10.1016/S2468-2667(17)30072-5. ISSN 2468-2667. PMC 5459934 $2. PMID 28626827.

[25] "Dr. Kristen Ghodsee, Bowdoin College – Nostalgia for Communism". WAMC Northeast Public Radio. 1 Kasım 2011. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2022.

[26] "The Immortal Regiment: the pride and prejudice of Russia". Elcano Royal Institute. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023.

[27] "U.S. & Russian Holidays in 2023 & 2024". U.S. Embassy & Consulates in Russia. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023.

[Druckerman-28] Druckerman, Pamela (8 Mayıs 2014). "The Russians Love Their Children, Too". The New York Times. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015.

[29] Political Report of the CPRF Central Committee to the 13th Party Congress 14 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by G.Zyuganov, 29 November 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

g t d Sovyetler Birliği konuları
Semboller	Bayrak Arma (Cumhuriyetler) Marş
Tarih	Ekim Devrimi Rus İç Savaşı Kuruluşu II. Dünya Savaşı Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar Soğuk Savaş Çin-Sovyet ayrılığı Destalinizasyon 1956 Gürcistan protestoları Anti Parti Grubu Kruşçev çözülmesi Uzay Programı 1965 Sovyet ekonomik reformu Durgunluk Leonid Brejnev'in etkisi Glasnost ve Perestroyka 1989 Devrimleri 1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi Yıkılış Sovyet sonrası ülkeler Askerî tarih LGBT tarihi
Coğrafya	Cumhuriyetler (Özerk) Oblast (Özerk) Özerk Okrug Kapalı şehir
Devlet yapısı	Siyaset Anayasa 1918 1924 1936 1977 Lider Devlet Başkanı Hükûmet Başbakan Parlamento Komünist Parti Seçimler İdari yapılanma Başkent Dış ilişkiler Emperyalizm
Silahlı Kuvvetler	Stavka Savunma Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığı Kızıl Ordu Sovyet Hava Kuvvetleri Sovyet Deniz Kuvvetleri Gizli polis
Hukuk	İnsan Hakları
Ekonomi	Para birimi Sovyet tipi ekonomik planlama Ulaşım Birinci Beş Yıllık Plan Altıncı Beş Yıllık Plan 1956-1962 ücret reformu Sturmovşçina Bilim ve teknoloji
Toplum	Demografi Dil Din İslam Hristiyanlık Yahudilik Eğitim Spor Resmi tatiller Tatil hakları Göç Nostalji
İletişim	Gazete İnternet Posta Posta pulları Radyo Televizyon
Kültür ve Sanat	Edebiyat Dans Sinema Goskino Müzik Felsefe
Bilim ve teknoloji	Komünist Akademi SSCB Bilimler Akademisi Veteriner tıp
SSCB portalı

Sovyetler Birliği nostaljisi nedir?, Sovyetler Birliği nostaljisi anlamı nedir?, Sovyetler Birliği nostaljisi ne demektir?