Uzay Çağı; Uzay Yarışı, uzay araştırmaları, uzay teknolojisi ile ilgili etkinler ile çalışmaları ve bunların etkilediği/tetiklediği kültürel gelişmeleri içeren dönemdir. Uzay Çağı'nın genel olarak 1957 yılında Sputnik 1 uydusunun fırlatılmasıyla başladığı ve günümüzde de devam ettiği kabul edilir.

Başlangıç[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzay çağı; bir süredir geliştirilmekte olan çeşitli teknolojilerin, Sovyetler Birliği tarafından 1957 yılında fırlatılan Sputnik 1 uydusunun yapımında ve yörüngeye çıkarılmasında birleşmesiyle başlamıştır. Dünyanın ilk yapay uydusu olan 83 kg ağırlığındaki Sputnik 1, Dünya'nın etrafını yörüngede 98.1 dakikada dolanmıştır. Sputnik 1'in fırlatılışı; Uzay Çağı olarak da bilinen, politik, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin başarıldığı yeni bir dönemi başlamıştır.^[2]

Uzay Çağının karakteristik özellikleri arasında yeni teknolojilerin çok çabuk geliştirilmesi ve genellikle ABD ve Sovyetler Birliği arasında yaşanmış olan, uzay konusunda büyük başarılara ulaşma yarışı bulunmaktadır. Roket teknolojisi, malzeme bilimleri, bilgisayar ve diğer alanlar çok hızlı gelişmeler yaşanmıştır. Elde edilen yeni teknolojilerinin çoğunun uzay dışındaki diğer alanlara yan ürünler olarak yansıması (İngilizce: NASA spin off tech) olmuştur. Buna örnek olarak, Hafıza Köpüğü (İngilizce: memory foam) verilebilir.

Uzay Çağı, Apollo programının dünya nüfusunun çoğunun hayal gücünü yakalamasıyla zirve noktasına ulaşmıştır. Apollo 11'in Ay'a inişi o tarihte dünya üzerinde 500 milyon insan tarafından izlenmiştir ve genel olarak 20. yüzyılı tanımlayan an olarak kabul edile gelmiştir. O zamandan beridir kamunun ilgisi başka alanlara kaymıştır.^[3]

Amerika Birleşik Devletlerinde, 1986 yılında meydana gelen Uzay Mekiği Challenger faciası, insanlı Uzay Mekiği uçuşlarındaki önemli azalmanın sebebidir. Kazanın ardından, NASA Mekiklerinin hepsini güvenlik gerekçesiyle 1988 yılına kadar kızağa çekmiştir.^[4] 1990'larda uzay programlarına ayrılan bütçe keskin bir şekilde azalmıştır. Bunun sebebi olarak artık dağılmış olan Sovyetler Birliğine ait olan yapıların da dağılması ve sonuç olarak NASA'nın doğrudan bir rakibinin kalmamış olması gösterilebilir.

O zamandan beridir, uzay programları ve uçuşları her geçen gün daha da çok hükûmeti ve ticari katılımcıyı da içerecek şekilde genişletilmiştir. 1990'lardan bu yana, uzay araştırmaları ve uzay-temelli teknolojiler artık genelgeçer bir şekilde günlük hayatta kabul görmeye başlamıştır.

NASA 2011 yılında ABD'ye ait tüm Uzay Mekiklerini kullanım dışı bırakma kararı almıştır. Bu tarihten sonra NASA,Uluslararası Uzay İstasyonu'na Amerikan astronotları götürmek için Rusya'nın yörüngeye insanlı uzay araçları gönderebilen roket alt yapısını kullanagelmiştir.^[5]

Şu anki dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

21. Yüzyılın başlarında, Ansari X-Prize isimli ödüllü yarışma, Özel sektör finansmanlı Uzay Uçuşu alanında (İngilizce: private spaceflight) hızlı bir başlangıç oluşturabilmek ve dikkat çekmek üzere gerçekleştirilmiştir. Bu yarışmanın 2004 yılındaki kazananı Space Ship One, bir hükûmet ajansı tarafından finanse edilmeyen ilk uzay aracı olmuştur.^[6]

Günümüzde çeşitli ülkelerin artık kendilerine ait bir uzay programı bulunmaktadır. Bunlar arasında; ilgili teknolojik girişimlerden, fırlatma tesisleri de içeren bütün bir altyapısı olan uzay programlarına kadar çeşitli gelişmişlik düzeylerinde progmalar bulunmaktadır.^[7] Günümüzde binlerce bilimsel ve ticari amaçlı uydu dünyanın etrafında çeşitli yörüngelerde bulunmaktadır,^[8] bununla birlikte birkaç ülkenin uzaya insalı uçuş yapma planları bulunmaktadır.^[9][10] Bu yeni uzay yarışına katılan ülkelerden bazıları şunlardır: Fransa, Hindistan, Çin ve İsrail. Bunların hepsi de gözlem uydusu kullanmaktadır. Bunların dışında, uzay programlarının kapsamı daha az gelişmiş olan ülkeler şunlardır: Birleşik Krallık, Brezilya, Almanya, Ukrayna ve İspanya.^[11]

Diğer yandan ABD uzay programı kapsamında, NASA Orion isimli bir derin-uzay mürettebat kapsülü yapımıyla uğraşmaktadır. NASA bu kapsül ile insanların Mars'a kadar taşınabilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Orion uzay aracının 2020'nin başlarında bitirilmesi beklenmektedir. NASA bu görevin/misyonun 'uzay yolculuğunda yeni bir dönemin başlamasına öncülük etmesini' ummaktadır”.^[11]

Uzay Çağı'nı etkileyen başka bir büyük etken ise uzay uçuşunun özelleştirilmesidir. Bu alandaki iki büyük şirket olan Boeing ve SpaceX, araştırma ve innovasyon alanlarında büyük rol oynamaktadırlar. SpaceX'in sahibi olan Elon Musk, nihai hedeflerinin Mars'ta bir koloni kurmak olduğunu belirtmiştir ve 2018 yılında da şirketin ürettiği en büyük roketi fırlatılmıştır. Bu da şirketi belirtilen hedefin gerçekleştirilmesine daha da yaklaştırmıştır.^[12] Amazon.com kurucusu Jeff Bezos tarafından finansal olarak desteklenen Blue Origin isimli özel şirket, uzay turizmi, ticari uydu fırlatmaları ve nihai olarak Ay ve ötesindeki görevler için kullanılmak üzere roketler geliştirmektedir.^[13] Richard Branson'nın şirketi olan Virgin Galactic ise uzay turizmi için fırlatma araçları (SpaceShipTwo) üretimine yoğunlaşmış durumundadır. Şirket New York Menkul Kıymetler Borsası'nda 2019 Ekim ayında işlem görmeye başlamıştır.^[14]

Zaman dizini (kronoloji)[değiştir | kaynağı değiştir]

(İngilizce: Timeline of space exploration)

İlk dönemlerdeki uzay uçuşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzay Çağı 4 Ekim 1957 tarihinden daha önce başlamış olarak da düşünülebilir; çünkü 1944 Haziran ayında, Alman yapımı bir V-2 roketi, çok kısa süreliğine de olsa, uzaya ulaşan insan yapımı ilk nesne olmuştur^[29]. Bazı kişiler ise, Amerikan roketçiliğinin öncüsü olan Robert H. Goddard'ın dünyadaki ilk sıvı roketi fırlattığı tarih olan 1926 Mart ayını Uzay Çağının başlangıcı olarak kabul etmektedir. Ancak Goddard'ın roketi uzaya ulaşamamıştı.^[30]

V-2 roketinin uçuşu gizlilik içerisinde gerçekleştirildiğinden, takip pek çok yıl boyunca halk tarafından bilinmemişti. Dahası, 1940'larda ve 1950'lerin başında; Almanların gerçekleştirdiği fırlatmalar ve Amerika ile Rusya'da gerçekleşen daha sonraki sondaj roketi testleri, yörüngeye ulaşamadıkları için yeni bir çağ başlatmaya yetecek derecede önem arz etmemişlerdir. Yörüngeye ulaşabilecek güçte bir rokete sahip olunması demek bir ulusun dünyanın herhangi bir yerine herhangi bir görev-yükünü (özellikle silah olarak) ulaşatırabilmesi demekti. Başka bir deyişle bür türdeki bir roket aslında kıtalararası balistik füze olarak kabul edilebilirdi. Böyle bir gelişmeden sonra Dünya'daki hiçbir yerin nükler bir savaş başlığından korunamayacağı gerçeği, yörüngesel standartın Uzay Çağının başlangıcını göstermekte sıklıkla kullanmasının yegane sebebidir^[29]

Sanat ve mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzay Çağının aşağıdakileri etkilediği kabul edilir:

• Otomotiv tasarımı (İngilizce: Automotive design)
• Googie mimarisi (İngilizce: Googie architecture)
• Lunapark gibi mekanlardaki, TWA Moonliner (ing:TWA Moonliner) ve Mission to Mars (ing:Mission to Mars) gibi eğlence programları.
• Soğuk Savaş Temalı oyun parkı (İngilizce: Cold War playground equipment)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisözlük'te uzay çağı ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

• (İngilizce Site) Uzay Kronolojisi, 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Nisan 2020