1936 Sovyet Anayasası

1936 Sovyet anayasası, 5 Aralık 1936 tarihinde kabul edilen Sovyetler Birliği’nin ikinci anayasasıdır.

Belirleyici özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa seçme hakkının önündeki engelleri kaldırarak genel oy hakkını tanımıştır. Ayrıca her insanın çalışma hakkı tanınmış ve anayasayla güvence altına alınmıştır. Benzer şekilde istirahat ve dinlenme hakkı, ücretsiz sağlık güvence hakkı, emeklilik hakkı, eğitim hakkı ve kültürel haklar güvence altına alınmıştır. Anayasa ile devlet organlarına doğrudan seçilmenin yolu da açılmıştır. 1936 Anayasası sovyet anayasaları içinde en uzun süre yürürlükte kalan olmuştur. 1944 yılında bazı değişikliğe uğrasa da 1977 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.

Mimarları[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin’in önderliğindeki 31 üyeli özel komisyon tarafından kaleme alınmıştır. Komisyonda yer alan öne çıkan isimler arasında Andrey Vişinski, Andrey Jdanov, Maksim Litvinov, Kliment Voroşilov, Vyaçeslav Molotov, Lazar Kaganoviç, Aleksandr Poskrebişev, Nikolay Buharin ve Karl Radek bulunur.^[1]

İçeriği[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa ile Merkez Yürütme Komitesinin adı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Yüksek Sovyeti olur. Yüksek Sovyet iki kamaralıdır; Birlik Sovyeti ve Uluslar Sovyeti. Anayasa Yüksek Sovyete iş yükünü hafifletmek için yetkili komisyonlar kurma yetkisi vermiştir. Yüksek Sovyet Prezidyumu Yüksek Sovyet toplantıları arasında tam yetkiliydi. Yüksek Sovyet Prezidyum Başkanı şekilsel olarak devletin başı konumundaydı. Bakanlar kurulu olan Sovnarkom ise iktidarın yürütme ayağını oluşturmaktaydı. Anayasaya 1944 yılında yapılan değişikliklerle her Sovyet Cumhuriyetinde Kızıl Ordu’nun ayrı bir kolunun kurulması öngörülmüştür. Ayrıca her cumhuriyette dışişleri ve savunma bakanlıkları oluşturularak uluslararası yasalara göre bağımsız devletler kategorisine girmeleri amaçlanmıştır. Bu sayede Ukrayna ve Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri 1945 yılında Birleşmiş Milletler örgütüne kurucu üye olarak katılmıştır.^[2]

Sosyalizm vurgusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Sovyetler Birliği bünyesinde sosyalizmin kesinlikle kurulduğuna vurgu yapmaktadır. Buna göre üretim araçlarının özel mülkiyeti tamamen kaldırılmış ve hakim sınıflar bertaraf edilmiştir. Üretim ilişkilerinde emekçilerin zaferi tamamlanmıştır. Sosyalist üretim ilişkileri hakim kılınmış, planlı sosyalist ekonomiye geçilmiş, kamu ve kooperatifler olmak üzere sosyalist mülkiyete geçilmiştir.

Toprak, doğal kaynaklar, sular, ormanlar, madenler, demiryolları, su yolları, havayolları, bankalar, iletişim araçları kamu malı olarak ilan edilmiştir. İktidardaki komünist parti devlet ve kamu kurum ve kuruluşlarında yönetici olarak tanımlanmıştır. Ülkedeki en yüksek karar organı olarak Yüksek Sovyet bileşimleri, ara dönemde ise Yüksek Sovyet Prezidyumu belirlenmiştir.

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa o dönemde Batı demokrasilerinde bile olmayan ekonomik hakları güvence altına alsa da Batıda çoğunlukla propaganda amaçlı olarak görülmüştür^{[kaynak belirtilmeli]} ve tek parti rejimi sorgulanmaya^{[kaynak belirtilmeli]} devam edilmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ J. Arch Getty, State and Society Under Stalin: Constitutions and Elections in the 1930s, Slavic Review, cilt. 50, No. 1 (Bahar, 1991) içinde makale, s.19,22
^ Birleşmiş Milletler kurucu üyeleri 7 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 30 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir