Pergamon Krallığı

Βασίλειο της Περγάμου
Pergamon Krallığı
Βασίλειο της Περγάμου; Pergamon Krallığı
MÖ 241-MÖ 133
Başkent	Pergamon (Bergama)
Yaygın dil(ler)	Koini
Hükûmet	Monarşi
Kral
• MÖ 241–197
• MÖ 241–197	I. Attalos
• MÖ 197-159	II. Eumenes
• MÖ 159–138	II. Attalos
• MÖ 138–133	III. Attalos
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	MÖ 241
• Dağılışı	MÖ 133
	Ardıllar
Roma Cumhuriyeti

Pergamon Krallığı^[1] veya Bergama Krallığı,^[2] (Yunanca:Βασίλειο της Περγάμου) Batı Anadolu'da başkent Pergamon (bugünkü Bergama^[3]) olmak üzere kurulmuş devlettir.^[4] Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir.^[5] Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve halefi I. Eumenes'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır.^[6] MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar varlığını sürdürmüştür.^[7]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Granikos Muharebesi'nden sonra MÖ 334 yılında Pergamon, Büyük İskender'in eline geçmiştir.^[8] Bundan sonra İskender, kentin yönetimini oğlu Herakles ile annesi Barsine’ye bırakmıştır.^[9] İskender'in ölümünden Pergamon, Trakya hükümdarı Lysimachos'un payına düşmüştür.^[10] Lysimachos, Korypedion Savaşı'nda I. Selevkos Nikator tarafından öldürüldükten sonra kendi emrinde çalışmış olan Paflagonyalı Filetairos, efendisinin burada bıraktığı servete nail olarak Pergamon'u ele geçirmiş^[11] ve bağımsız bir devlet olarak ilan etmiştir.^[6] Filetairos ölmeden önce devletin yönetimini evlatlığı ve yeğeni olan I. Eumenes'e bırakmıştır.^[12]

I. Eumenes döneminde Pergamon görece sakin bir süreç yaşamış,ardılı ve kuzeni I. Attalos'la birlikte özellikle Galatlara karşı kazınılan zaferle gücünü tüm Anadolu'ya kabul ettirmiştir. I. Attalos'la birlikte Pergamon yöneticileri artık kendilerini Kral olarak adlandırmaya başlamıştır.^[6] Kral I. Attalos'un oğulları II. Eumenes ve ardından II. Attalos zamanında Pergamon gücünün ve sınırlarının zirvesine ulaşmıştır. Görkemli Zeus Sunağı bu dönemde inşa edilmiş, ünlü Pergamon Kütüphanesi bu zamanda 200.000 ciltlik kapasiteye ulaşmıştır.Pergamon heykelcilik, tıp ve eczacılıkla ünlenmiştir. Amcası II. Attalos'un ölmüyle başa geçen III. Attalos dengesiz davranışlar göstermiş, bir varisi olmadığından Pergamon'u Roma'ya vasiyet etmiştir.^[13] II. Eumenes'in'un evlilik dışı oğlu olduğu söylenen, Aristonikos bu kararı tanımamış, kendini III. Eumenes adıyla Kral ilan etmiş, Roma'ya karşı isyan etmiştir. Son olarak MÖ 129'da Romalılara yenilmiş ve esir düşmüştür. Bundan sonra bu krallık Roma Asya eyaleti olmuştur.

Yöneten hükümdarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Filetairos (MÖ 281-263)
I. Eumenes (MÖ 263-241)
I. Attalos (MÖ 241-197)
II. Eumenes (MÖ 197-159)
II. Attalos (MÖ 159-138)
III. Attalos (MÖ 138-133)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Pergamonlu Stratonike

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ M. Ali Kaya (2000). "Anadolu'daki Galatlar ve Galatya tarihi". Ege Üniversitesi. ss. s. 65.
^ Bilge Umar (1982). "Türkiye halkının ilkçağ tarihi". Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu. ss. c.2, s. 132.
^ Osman Bayatlı (1949). "Bergama tarihi'nde İlkçağ ve Bakırçay Havzası, arkhaikkâsik kültürler". Şaka Matbaası. ss. c. 1, s. 18.
^ Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). "A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi". ss. s. 240.
^ Shipley (2000). "The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.". Routledge. ss. s. 313.
^ ^a ^b ^c "Tarih incelemeleri dergisi". Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 1995. ss. c. 10, s. 15.
^ Zekeriya Özdemir (1998). "Körfezdeki zümrüt Havran". Havran Belediyesi. ss. s. 24.
^ Halil İbrahim Göktürk (1981). "Atatürk ve Çağlarını Aşanlar'ın biyografileri". ss. s. 28.
^ Eyüp Eriş (1998). "Dikili'nin mişli geçmişi". Dikili Belediyesi. ss. s. 64.
^ Richard Allan Tomlinson (1992). "From Mycenae to Constantinople". Routledge. ss. s. 111.
^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). "Karesi Vilâyeti Tarihçesi". Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 13.
^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı. a.g.e. ss. s. 14.
^ Shipley. a.g.e. ss. s. 318-319.

Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x-x (sayfa x ile x arası)

[Pergamon_Krallığı-1-1] M. Ali Kaya (2000). "Anadolu'daki Galatlar ve Galatya tarihi". Ege Üniversitesi. ss. s. 65.

[Pergamon_Krallığı-2-2] Bilge Umar (1982). "Türkiye halkının ilkçağ tarihi". Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu. ss. c.2, s. 132.

[Pergamon_Krallığı-3-3] Osman Bayatlı (1949). "Bergama tarihi'nde İlkçağ ve Bakırçay Havzası, arkhaikkâsik kültürler". Şaka Matbaası. ss. c. 1, s. 18.

[Pergamon_Krallığı-4-4] Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). "A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi". ss. s. 240.

[Pergamon_Krallığı-13-5] Shipley (2000). "The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.". Routledge. ss. s. 313.

[Pergamon_Krallığı-10-6] "Tarih incelemeleri dergisi". Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 1995. ss. c. 10, s. 15.

[Pergamon_Krallığı-6-7] Zekeriya Özdemir (1998). "Körfezdeki zümrüt Havran". Havran Belediyesi. ss. s. 24.

[Pergamon_Krallığı-7-8] Halil İbrahim Göktürk (1981). "Atatürk ve Çağlarını Aşanlar'ın biyografileri". ss. s. 28.

[Pergamon_Krallığı-8-9] Eyüp Eriş (1998). "Dikili'nin mişli geçmişi". Dikili Belediyesi. ss. s. 64.

[Pergamon_Krallığı-5-10] Richard Allan Tomlinson (1992). "From Mycenae to Constantinople". Routledge. ss. s. 111.

[Pergamon_Krallığı-9-11] İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). "Karesi Vilâyeti Tarihçesi". Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 13.

[Pergamon_Krallığı-11-12] İsmail Hakkı Uzunçarşılı. a.g.e. ss. s. 14.

[Pergamon_Krallığı-14-13] Shipley. a.g.e. ss. s. 318-319.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Anadolu'daki antik krallıklar
Tunç Çağı	Ahhiyava Arzava Assuva Hapalla Hatti Hayasa-Azzi Hitit İsuva Karkamış Kaşka Kizzuvatna Kuşşara Lukka Luvi Misya Mitanni Pala Puruşanda Seha Vilusa/Troya Zalpa
Demir Çağı	Aiolis Diaohi Dor Heksapolisi Frigya Geç Hititler Gurgum Hilakku Kammanu Karkamış Kue Kummuhu Patin Tabal Tunna İyonya Karya Kimmer Kolhis Lidya Likya Urartu
Antik Çağ	Antigon Bitinya Ermenistan Galatya Kapadokya Kilikya Kommagene Paflagonya Pergamon Pontus

g t d Helenistik hükümdarlar
Argead Hanedanı	II. Filip İskender (III. Aleksandros) III. Filip IV. Aleksandros
Antigonus Hanedanı	I. Antigonos Monoftalmos I. Demetrios Poliorketes II. Antigonus Gonatas II. Demetrius Aetolikus III. Antigonus Doson V. Filippos Perseus
Ptolemaios Hanedanı	I. Ptolemaios Soter II. Ptolemaios Filedelfos Ptolemaios Keravnos Meleager III. Ptolemaios Evergetes IV. Ptolemaios Filopater V. Ptolemaios Epifanes I. Kleopatra (Naip) VI. Ptolemaios Filometor VII. Ptolemaios Neos Filopator II. Kleopatra Filopator Soter VIII. Ptolemaios Fiskon IX. Ptolemaios Latiros X. Ptolemaios Aleksander III. Berenike XI. Ptolemaios Aleksander XII. Ptolemaios V. Kleopatra IV. Berenike XIII. Ptolemaios XIV. Ptolemaios XIV VII. Kleopatra Filopator XV. Ptolemaios Sezarion
Seleukos Hanedanı	I. Seleukos Nikator I. Antiohos II. Antiohos II. Seleukos Kallinikus III. Seleukos Ceraunus III. Antiohos Magus IV. Seleukos Filopator IV. Antiohos Epifanes V. Antiohos Eupator I. Dimitrios Soter I. Aleksandros Balas II. Dimitrios Nikator VI. Antiohos Dionisus Diodotus Trifon VII. Antiohos Sidetes II. Dimitrios Nikator II. Aleksandros Zabinas Kleopatra Tea V. Seleukos Filometor VIII. Antiohos Gripus IX. Antiohos VI. Seleukos Epifanes Nikator X. Antiohos Eusebes Filopator III. Demetrius Eucaerus XI. Antiohos Epifanes Filadelfus I. Filip Filadelfus XII. Antiohos Dionysus VII. Seleukos Kybiosaktes XIII. Antiohos Asiatikus II. Filippos Filoromaeus
Lisimahos	Lisimahos
Antipater Hanedanı	Kassander IV. Filip V. Aleksandros II. Antipater Antipater Etesias Sosthenes
Attalos Hanedanı	Filetairos I. Eumenis I. Attalos II. Eumenis II. Attalos III. Attalos III. Eumenis
Greko-Baktriya Hanedanı	I. Diodotus II. Diodotus I. Nikodemus I. Demetrius II. Euthidemus I. Antimahus Pantaleon Agatokles II. Demetrius I. Eukratides Plato II. Eukratides I. Heliokles
Hint-Yunan Hanedanı	I. Demetrius I. Antimahus Pantaleon Agathokles I. Apollodotus II. Demetrius II. Antimahus I. Menander I. Zoilos Agathokleia Lisias I. Strato Antialkidas II. Heliokles Poliksenios III. Demetrios Filoksenios Diomedes Amintas Epander Theofilos Peukolaos Thraso Nikivas II. Menander Artemidoros Hermaeus Archebios Telefos II. Apollodotus Hippostratos Dionisios II. Zoilos Apollofanes II. Strato
Bitinya kralları	I. Zipoitis I. Nikomidis II. Zipoites Etazeta (taht naibi) Ziaelas I. Prusias II. Prusias II. Nikomedes III. Nikomedes IV. Nikomedes
Pontus kralları	I. Mithridatis Ariobarzanis II. Mithridatis III. Mithridatis I. Farnakis IV. Mithridatis V. Mithridatis VI. Mithridatis II. Farnakis Dareios I. Polemon Pitodorida II. Polemon
Kommagene kralları	Ptolemaios II. Sames I. Mithridates Kallinikos I. Antiohos II. Mithridates II. Antiohos III. Mithridates III. Antiohos IV. Antiohos
Kapadokya kralları	I. Ariarathis II. Ariarathis III. Ariarathis IV. Ariarathis V. Ariarathis VI. Ariarathiss VII. Ariarathis VIII. Ariarathis IX. Ariarathis X. Ariarathis
Bosporos kralları	I. Mithridates Farnakes Asandros ve Dynamis II. Mithridates Asandros ve Dynamis Scribonius'un Dynamis'le ortak yönetim teşebbüsü Dynamis ve Polemon Polemon ve Pythodorida Aspurgus III. Mithridates ve Gipaipyreos III. Mithridates I. Kotis

Pergamon Krallığı nedir?, Pergamon Krallığı anlamı nedir?, Pergamon Krallığı ne demektir?