Kuluçka (epidemiyoloji)

Kuluçka süresi, canlının patojenik organizmaya, kimyasal maddeye ya da radyasyona maruz kalma ile belirgin belirtilerin ve bulguların ortaya çıkması arasında geçen süre. Tipik olarak enfeksiyon hastalıklarında, konakta belirtilerin ortaya çıkabilmesi için enfeksiyöz organizmanın çoğalması dönemidir.

Gizli ya da gecikme süresi de denilebilmektedir. Gizli dönem ve kuluçka süresi arasındaki fark: kuluçka süresi, bulaş ve hastalığın klinik başlangıcı arasındaki süreyi ifade ederken; gizli dönem, bulaş ve bulaştıktan sonra hastalığın yayılım göstermesi arasındaki zamanı ifade eder. Bu dönemlerin süreleri hastalıktan hastalığa ve hastalığa maruz kalan canlıya göre değişiklik gösterir. Bir kişi hastalık taşıyıcı olabilir, tıpkı belirti göstermeksizin boğazda streptococcus bulunması gibi. Hastalığa bağlı olarak, hasta kişi kuluçka süresinde bulaştırıcı olabilir ya da olmayabilir.

Klinik gecikme sırasında enfeksiyon subkliniktir. Viral enfeksiyonlarda klinik gecikme süresinde virüs aktif olarak replike olur.^[1] Uyku döneminde viral gecikme döneminden farklı olarak virüs replikasyonu olmaz. Örneğin HIV enfeksiyonunun klinik gecikmesinde. AIDS'in ilk başlarında HIV, hiçbir belirti göstermez ve hiçbir bulguya neden olmaz, buna rağmen lenf sisteminde çoğalır ve hızla birikerek geniş bir viral yüke neden olur. Bu kişiler hastalığı bulaştırabilirler.

İçsel ve dışsal kuluçka dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

"İçsel kuluçka dönemi" ve "dışsal kuluçka dönemi" terimleri vektör kaynaklı hastalıklarda kullanılır. İçsel kuluçka süresi etkenin kesin konak tarafından alınıp bu konaktaki gelişimini tamamladığı süredir. Dışsal kuluçka süresi ise etkenin ara konak tarafından alınıp bu konaktaki gelişimini tamamladığı süredir.

Faktörlerin belirlenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir hastalığa özel kuluçka süresini aşağıdaki faktörler de dahil çeşitli faktörler etkiler:

Enfeksiyöz etkenin dozu ya da alınma bölgesi
Alınma yolu
Enfeksiyöz etkenin çoğalma oranı
Konakçı duyarlılığı ve bağışıklık sisteminin durumu

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireyler arası farklar nedeniyle, kuluçka süresi her zaman bir aralık olarak ifade edilir. Bu bilgiler her zaman mevcut olmasa da mümkün olduğunda %10 ila %90'lık bir aralığı ifade etmek en iyisidir.

Birçok durum için yetişkinlerde kuluçka süresi çocuk ve bebeklerden daha uzun sürer. Grip

Hastalık	asgari	azami	dönem
Pasteurella multocidanedenli Sellulit	0	1	gün^[2]
Suçiçeği	9	21	gün^[3]
Kolera	0.5	4.5	gün^[4]
Erythema infectiosum (Beşinci hastalık)	13	18	gün^[5]
1	3	gün^[6]
Nezle	1	3	gün^[7]^[8]
Deng humması	3	14	gün^[9]
Ebola	1	21 (95%), 42 (98%)	gün^[10]
Roseola	5	15	gün^[11]
HIV	2	3	hafta, ay ya da daha fazlası^[12]
Infectious mononucleosis (glandular fever)	28	42	gün^[13]
Kuru hastalığı	10.3	13.2	yıl ^[14]
Marburg	5	10	gün^[15]
Kızamık	9	12	gün^[16]
Kabakulak	14	18	gün^[17]
Norovirus	1	2	gün^[18]
Boğmaca	7	14	gün^[19]
Çocuk felci	7	14	gün^[20]
Kuduz	1	3	ay, ancak <1 hafta >1 yıl arasında değişebilir.^[21]
Kayalık dağlar benekli ateşi	2	14	gün^[22]
Kızamıkçık	14	21	gün
Kızıl (hastalık)	1	4	gün^[23]
SARS	1	10	gün^[24]
Çiçek hastalığı	7	17	gün^[25]
Tetanos	7	21	gün^[26]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Prodromal dönem
Karantina
Pencere dönemi, bulaş ile enfeksiyonun laboratuvar testleri yapılarak tespit edilebilmesi arasındaki süre. Pencere dönemi kuluçka süresinden uzun ya da kısa olabilir.
Viral uyku
Yavaş virüs enfeksiyonu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Sharara, A. I. (1997). "Chronic hepatitis C". Southern Medical Journal. 90 (9). ss. 872-7. doi:10.1097/00007611-199709000-00002. PMID 9305294.
^ Cellulitis 9 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., kidshealth.org.
^ [1] 3 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Accessed 2012-05-28.
^ Azman, Andrew S.; Rudolph, Kara E.; Cummings, Derek A.T.; Lessler, Justin (2013). "The incubation period of cholera: A systematic review". Journal of Infection. 66 (5). ss. 432-8. doi:10.1016/j.jinf.2012.11.013. PMC 3677557 $2. PMID 23201968.
^ Erythema Infectiosum 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine
^ Seasonal Influenza (Flu) 21 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.
^ Lessler, Justin; Reich, Nicholas G; Brookmeyer, Ron; Perl, Trish M; Nelson, Kenrad E; Cummings, Derek AT (2009). "Incubation periods of acute respiratory viral infections: A systematic review". The Lancet Infectious Diseases. 9 (5). ss. 291-300. doi:10.1016/S1473-3099(09)70069-6. PMC 4327893 $2. PMID 19393959.
^ Common cold 23 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Mayo Clinic, mayoclinic.com.
^ Gubler, D. J. (1998). "Dengue and dengue hemorrhagic fever". Clinical Microbiology Reviews. 11 (3). ss. 480-96. PMC 88892 $2. PMID 9665979. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Are the Ebola outbreaks in Nigeria and Senegal over? 14 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Health Organization, who.int.
^ Roseola Infantum 11 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine
^ Kahn, James O.; Walker, Bruce D. (1998). "Acute Human Immunodeficiency Virus Type 1 Infection". New England Journal of Medicine. 339 (1). ss. 33-9. doi:10.1056/NEJM199807023390107. PMID 9647878.
^ Macnair, Trisha, Glandular fever 8 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC, bbc.co.uk.
^ Huillard d'Aignaux, J. N.; Cousens, S. N.; MacCario, J; Costagliola, D; Alpers, M. P.; Smith, P. G.; Alpérovitch, A (2002). "The incubation period of kuru". Epidemiology. 13 (4). ss. 402-8. doi:10.1097/00001648-200207000-00007. PMID 12094094.
^ Questions and Answers About Marburg Hemorrhagic Fever 29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.
^ Measles 4 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., American Osteopathic College of Dermatology, aocd.org.
^ Mumps Disease, Questions & Answers 20 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vaccineinformation.org.
^ Norovirus 6 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.
^ Pertussis 20 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., GPnotebook, gpnotebook.co.uk.
^ Polio 20 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., GPnotebook, gpnotebook.co.uk.
^ "WHO - Rabies". who.int. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
^ Rocky Mountain Spotted Fever 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., About.com.
^ Scarlet Fever 29 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine
^ World Health Organization (WHO), Severe acute respiratory syndrome 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., www.who.int.
^ Smallpox Disease Overview 2 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.
^ Tetanus 1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine

[pmid9305294-1] Sharara, A. I. (1997). "Chronic hepatitis C". Southern Medical Journal. 90 (9). ss. 872-7. doi:10.1097/00007611-199709000-00002. PMID 9305294.

[2] Cellulitis 9 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., kidshealth.org.

[3] [1] 3 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Accessed 2012-05-28.

[4] Azman, Andrew S.; Rudolph, Kara E.; Cummings, Derek A.T.; Lessler, Justin (2013). "The incubation period of cholera: A systematic review". Journal of Infection. 66 (5). ss. 432-8. doi:10.1016/j.jinf.2012.11.013. PMC 3677557 $2. PMID 23201968.

[5] Erythema Infectiosum 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine

[6] Seasonal Influenza (Flu) 21 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.

[7] Lessler, Justin; Reich, Nicholas G; Brookmeyer, Ron; Perl, Trish M; Nelson, Kenrad E; Cummings, Derek AT (2009). "Incubation periods of acute respiratory viral infections: A systematic review". The Lancet Infectious Diseases. 9 (5). ss. 291-300. doi:10.1016/S1473-3099(09)70069-6. PMC 4327893 $2. PMID 19393959.

[8] Common cold 23 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Mayo Clinic, mayoclinic.com.

[9] Gubler, D. J. (1998). "Dengue and dengue hemorrhagic fever". Clinical Microbiology Reviews. 11 (3). ss. 480-96. PMC 88892 $2. PMID 9665979. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[10] Are the Ebola outbreaks in Nigeria and Senegal over? 14 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Health Organization, who.int.

[11] Roseola Infantum 11 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine

[12] Kahn, James O.; Walker, Bruce D. (1998). "Acute Human Immunodeficiency Virus Type 1 Infection". New England Journal of Medicine. 339 (1). ss. 33-9. doi:10.1056/NEJM199807023390107. PMID 9647878.

[13] Macnair, Trisha, Glandular fever 8 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC, bbc.co.uk.

[pmid12094094-14] Huillard d'Aignaux, J. N.; Cousens, S. N.; MacCario, J; Costagliola, D; Alpers, M. P.; Smith, P. G.; Alpérovitch, A (2002). "The incubation period of kuru". Epidemiology. 13 (4). ss. 402-8. doi:10.1097/00001648-200207000-00007. PMID 12094094.

[15] Questions and Answers About Marburg Hemorrhagic Fever 29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.

[16] Measles 4 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., American Osteopathic College of Dermatology, aocd.org.

[17] Mumps Disease, Questions & Answers 20 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vaccineinformation.org.

[18] Norovirus 6 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.

[19] Pertussis 20 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., GPnotebook, gpnotebook.co.uk.

[20] Polio 20 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., GPnotebook, gpnotebook.co.uk.

[21] "WHO - Rabies". who.int. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.

[22] Rocky Mountain Spotted Fever 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., About.com.

[23] Scarlet Fever 29 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine

[24] World Health Organization (WHO), Severe acute respiratory syndrome 16 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., www.who.int.

[25] Smallpox Disease Overview 2 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov.

[26] Tetanus 1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at eMedicine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Kuluçka (epidemiyoloji) nedir?, Kuluçka (epidemiyoloji) anlamı nedir?, Kuluçka (epidemiyoloji) ne demektir?