Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı
	Stalin ve Ribbentrop, Moskova'da paktın imzalanmasının ardından el sıkışırken
Tür	Saldırmazlık paktı
İmzalanma	23 Ağustos 1939
Yer	Moskova, Sovyetler Birliği
Bitiş	23 Ağustos 1949 (planlanan) 22 Haziran 1941 (fiili sonlanma)
İmzacılar	Sovyetler Birliği ; Nazi Almanyası

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı^[1] ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu.^[2] Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı,^[3] Nazi-Sovyet Paktı^[4] veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.^[5]

Adolf Hitler iktidarı ele geçirdikten sonra ülkesini Milletler Cemiyeti'nden çıkardı. Versay Antlaşması'nın birçok yükümlülüğünü ihlal etmeye başladı. Bunlardan en dikkat çekici olanları Alman ordusunun büyütülmesi ve hava gücü elde etmesiydi.^[6] Hitler daha sonra Avusturya'yı ilhak etti, bu hamlesinin akabinde Versay Antlaşması ile kurulmuş Çekoslavakya'nın Südetler bölgesi üstünde hak iddia etmeye başladı. Hitler'in Versay Antlaşması'nın yükümlülüklerini uygulamaması, Avusturya'yı ilhak etmesi gibi konularda İngiltere'den veyahut Fransa'dan caydırıcı bir tepki gelmemişti. Hitler'in Çekoslovakya ile yaşadığı krizde durum farklı seyretti. İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain arabulucu olmak istedi. Chamberlain'e göre Hitler'i yatıştırmak gerekiyordu, bunun için Südetler bölgesi Hitler'e verilebilirdi fakat Hitler de ilhakın Südetler ile sınırlı kalacağı konusunda güvence vermeliydi. Taraflar uzlaştı. Hitler ilhakın Südetler ile sınırlı kalacağına dair söz verdi ve Münih Antlaşması yapıldı.^[7] Chamberlain barışı sağladığı hususunda çok emindi, Chamberlain'e göre Berlin'de yapılan antlaşma barış için çok önemliydi fakat Hitler böyle düşünmüyordu. Südetler ile başlayan ilhakı Çekoslavakya'nın bütününün işgali takip etti. Hitler verdiği sözü tutmamış, Chamberlain'i küçük düşürmüş ve Polonya ile sınırlarını birçok yerde kesiştirmişti. Chamberlain bu aşağılama sonrası Hitler'in Polonya'ya karşı bir adım atması durumunda İngiltere'nin Polonya'nın bağımsızlığını koruyacağını söyledi.^[8] Hitler bu durumu yatıştırma politikasının bittiğine yoruyordu, her ne kadar İngiltere ile savaş istemese bile Polonya'nın işgali sonrası savaş çıkması durumunda doğu kanadının güvende olmasını istiyordu. Bu yüzden Stalin ile anlaşma zemini bulmak için Joachim von Ribbentrop'u görevlendirdi. Ribbentrop Berlin'de bulunan Rus diplomatlar ile bir dizi görüşme gerçekleştirdi, yapılacak görüşmenin altyapısını oluşturdu, bu görüşmelerde ilk kez Polonya'nın bölünmesi gündeme geldi ve nihayetinde Moskova'da bir görüşme yapılması planlandı.^[9]

Ribbentrop 22 Ağustos'ta, Sovyetlerin daha önce İngiltere ve Fransa'yla yapmaya çalıştığı anlaşmayı sonuçlandırmak üzere Moskova'ya uçtu. Bizzat Stalin tarafından görkemli bir törenle karşılandı. Ertesi gün imzalanan Molotov-Ribbentrop Paktı taraflar arasında barışı garanti altına alıyor ve hiçbir hükûmetin diğerinin düşmanına yardım etmeyeceğini ya da onunla ittifak kurmayacağını taahhüt ediyordu. Kamuoyuna açıklanan saldırmazlık hükümlerine ek olarak, antlaşma Polonya, Litvanya, Letonya, Estonya ve Finlandiya'daki Sovyet ve Alman nüfuz alanlarının sınırlarını belirleyen Gizli Protokolü de içeriyordu. Bu gizli protokole göre Almanya ve Sovyetler Birliği Polonya'yı ortadan kaldıracak, Baltık ülkeleri ve Finlandiya'ysa Sovyetler Birliği'ne bırakılacak, Sovyetler Birliği'nin bu bölgelerde uygulayacağı politikalara Almanya'dan bir karşıtlık gelmeyecekti. Gizli Protokolün varlığına dair söylentiler ancak Nürnberg duruşmaları sırasında kanıtlanmıştır.^[10]

Anlaşmadan kısa bir süre sonra Almanya 1 Eylül 1939'da Polonya'yı işgal etti. Sovyet lideri Josef Stalin, Halhin Gol Muharebesi sonrasında Sovyet-Japon ateşkesinin yürürlüğe girmesinden^[11] ve Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti'nin Molotov-Ribbentrop Paktı'nı onaylamasından bir gün sonra, 17 Eylül'de Polonya'nın Sovyetler tarafından işgal edilmesi emrini verdi.^[12] İşgallerin ardından iki ülke arasındaki yeni sınır, Alman-Sovyet Sınır Antlaşması'nın ek protokolüyle teyit edildi. Mart 1940'ta Finlandiya'daki Karelia ve Salla bölgelerinin bir kısmı Kış Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği tarafından ilhak edildi. Bunu Estonya, Letonya, Litvanya ve Romanya'nın bazı bölgelerinin (Besarabya, Kuzey Bukovina ve Hertsa bölgesi) Sovyetler tarafından ilhakı izledi. Sovyetler, Polonya sınırı içinde bulunan etnik Ukraynalılar ve Belaruslular konusundaki endişelerini Polonya'yı işgal etmek için bahane olarak kullandı.

Polonya'nın 1939 Sovyet işgalinin ardından Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilen Curzon Hattı'nın doğusundaki toprakları savaştan sonra Sovyetler Birliği'nde kaldı ve şu anda Ukrayna ve Belarus sınırları içinde bulunmaktadır. Vilnius Litvanya'ya verildi. Sadece Podlaskie ve Galiçya'nın San Nehri'nin doğusunda, Przemyśl civarındaki küçük bir kısmı Polonya'ya iade edildi. 1939-1940 yıllarında Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilen diğer tüm topraklardan Finlandiya (Batı Karelya, Petsamo), Estonya (Estonya Ingria ve Petseri İlçesi) ve Letonya'dan (Abrene) koparılanlar, 1991 yılında SSCB'nin dağılmasından sonra Rusya SFSC ve Sovyetler Birliği'nin halef devleti olan Rusya'nın bir parçası olarak kaldı. Romanya'dan ilhak edilen bölgeler de Sovyetler Birliği'ne entegre edilmiştir (Moldova SSC veya Ukrayna SSC oblastları gibi). Besarabya'nın bir kısmı şimdi Moldova'yı oluşturmaktadır. Kuzey Besarabya, Kuzey Bukovina ve Hertsa bölgesi günümüzde Ukrayna'nın Çernivtsi Oblastı'nı oluşturmaktadır. Güney Besarabya ise şu anda Ukrayna'da bulunan Odessa Oblastı'nın bir parçasıdır.

Anlaşma 22 Haziran 1941'de Almanya'nın Lebensraum ideolojik hedefi doğrultusunda Barbarossa Harekâtı'nı başlatıp Sovyetler Birliği'ni işgal etmesiyle sona ermiş,^[13] ve Sovyetler hemen ardından yeni bir ittifak amacıyla 12 Temmuz 1941 yılında İngiliz-Sovyet Anlaşması yapmıştır. Savaştan sonra Ribbentrop Nürnberg mahkemelerinde savaş suçlarından hüküm giydi ve idam edildi. Molotov ise 1986 yılında Moskova'da öldü.

Paktın içeriği[değiştir | kaynağı değiştir]

İmzalayan Molotov, sağında Hilger, arka sırada Schulze, Şapoşnikov, Ribbentrop, Stalin, Pavlov (23 Ağustos 1939, Moskova)

Antlaşmanın odak noktasını Doğu Avrupa'nın paylaşımına dair gizli protokol oluşturuyordu. (Antlaşmanın "gizli maddeleri" olduğu iddiası antlaşmanın imzacısı Sovyet Dışişleri Bakanı Molotov tarafından yalanlanmıştır)^[14] Ribbentrop Polonya'nın 1914 sınırları doğrultusunda etki alanlarına bölünmesini önerdi. Tek fark Varşova'nın Almanya'ya bırakılan batı bölümünde yer alması olacaktı. Bu etki alanlarında ayrı bir Polonya devletinin varlığının sürdürülüp sürdürülmeyeceği veya bu alanların Almanlar veya Sovyetlerce işgal edilip edilmeyeceği konusu protokole dahil edilmedi. Baltık devletleri konusunda Ribbentrop'un önerisi Finlandiya ve Estonya'nın Sovyet etki alanı, Litvanya'nın Alman etki alanına dahil edilmesi; Letonya'nın ise bölüşülmesi idi.

Paktın sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya 22 Haziran 1941'de Sovyetler Birliği'ne saldırarak bu paktı çiğnemiştir. Alman yanlısı kaynaklara göre saldırının nedeninin Sovyetler Birliği'nin Almanya sınırına çok fazla asker koyduğu iddia edilir.^[15] Ancak Sovyetler Birliğinin saldırının daha ilk altı ayında 4 milyon askerini kaybetmesi ve Sovyet rejiminin Almanya'nın saldıracağına yönelik gelen istihbaratı karşı-istihbarat faaliyeti olarak görmesi Stalin ile Sovyet rejiminin Almanya'nın saldırısını beklemediğini, bunu gerektirecek hareketlerden kaçındığının göstergesi olarak değerlendirilmektedir.^[16]

Paktın etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Komintern üzerinden Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne bağlı olan kardeş komünist partilerde bu antlaşma ölümcül sarsıntılara yol açacaktır. Örneğin işgal altındaki Yunanistan'da faaliyet gösteren Yunanistan Komünist Partisi dağılmanın eşiğine gelecektir. 1941 yılında Almanya'nın Sovyetler Birliği'ne saldırmasıyla komünist partiler Avrupa çapında işgale karşı direniş mücadelesine önderlik edeceklerdir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Zabecki, David (2014). Germany at war : 400 years of military history. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. s. 536. ISBN 978-1-59884-981-3.
^ "Faksimile Nichtangriffsvertrag zwischen Deutschland und der Union der Sozialistischen Sowjetrepubliken, 23. August 1939 / Bayerische Staatsbibliothek (BSB, München)". www.1000dokumente.de. 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
^ "SEES SECRET IN ACCORD; Dr. Harper Says Stalin-Hitler Pact May Prove an Alliance (Published 1939)" (İngilizce). 29 Ağustos 1939. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
^ Doerr, Paul W. (Temmuz 2001). "'Frigid but Unprovocative': British Policy towards the USSR from the Nazi-Soviet Pact to the Winter War, 1939". Journal of Contemporary History (İngilizce). 36 (3): 423-439. doi:10.1177/002200940103600302. ISSN 0022-0094. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
^ Di Nolfo, Ennio (1992). "Italy and the nazi-soviet alliance of August 23, 1939". Sección cronológica = Section chronologique = Chronological Section, Vol. 1, 1992 (Sección cronológica), ISBN 84-600-8154-0, págs. 413-419: 413-419. ISBN 978-84-600-8153-1. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
^ Messenger, Charles (2004). The Second World War in Europe. ISBN 1588341933. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.
^ McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 84. ISBN 9780241366431.
^ McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 87. ISBN 9780241366431.
^ McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 90. ISBN 9780241366431.
^ Senn, Alfred (January 1990). "Perestroika in Lithuanian Historiography: The Molotov-Ribbentrop Pact". The Russian Review. 49 (1): 44-53. doi:10.2307/130082. JSTOR 130082.
^ Goldman 2012, ss. 163–64.
^ Collier, Martin, and Pedley, Philip Germany 1919–45 (2000) p. 146
^ "German-Soviet Pact". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2019.
^ Dilimize 2008 yılında çevrilen anılarında Molotov, antlaşmanın gizli maddeleri olmadığını ve Polonya'nın işgalinin Almanya'nın yayılmasını engellemek amacıyla olduğunu belirtmektedir. Feliks Çuyev, Molotov Anlatıyor / Stalin'in Sağkoluyla Yapılan 140 Görüşme, Yordam Kitap 2008, ISBN 9944-1-2217-3
^ Hitler Sovyetlere Neden Saldırdığını Anlatıyor (İngilizce), erişim tarihi: 18 Kasım 2020
^ Geoffrey Roberts, Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953, Yale University Press ISBN 9780300136227 s.66-67

[1] Zabecki, David (2014). Germany at war : 400 years of military history. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. s. 536. ISBN 978-1-59884-981-3.

[2] "Faksimile Nichtangriffsvertrag zwischen Deutschland und der Union der Sozialistischen Sowjetrepubliken, 23. August 1939 / Bayerische Staatsbibliothek (BSB, München)". www.1000dokumente.de. 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.

[3] "SEES SECRET IN ACCORD; Dr. Harper Says Stalin-Hitler Pact May Prove an Alliance (Published 1939)" (İngilizce). 29 Ağustos 1939. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.

[4] Doerr, Paul W. (Temmuz 2001). "'Frigid but Unprovocative': British Policy towards the USSR from the Nazi-Soviet Pact to the Winter War, 1939". Journal of Contemporary History (İngilizce). 36 (3): 423-439. doi:10.1177/002200940103600302. ISSN 0022-0094. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.

[5] Di Nolfo, Ennio (1992). "Italy and the nazi-soviet alliance of August 23, 1939". Sección cronológica = Section chronologique = Chronological Section, Vol. 1, 1992 (Sección cronológica), ISBN 84-600-8154-0, págs. 413-419: 413-419. ISBN 978-84-600-8153-1. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.

[6] Messenger, Charles (2004). The Second World War in Europe. ISBN 1588341933. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024.

[7] McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 84. ISBN 9780241366431.

[8] McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 87. ISBN 9780241366431.

[9] McMeekin, Sean (2021). Stalin's war. UK USA Canada Ireland Australia India New Zealand South Africa: Allen Lane. s. 90. ISBN 9780241366431.

[10] Senn, Alfred (January 1990). "Perestroika in Lithuanian Historiography: The Molotov-Ribbentrop Pact". The Russian Review. 49 (1): 44-53. doi:10.2307/130082. JSTOR 130082.

[FOOTNOTEGoldman2012163–64-11] Goldman 2012, ss. 163–64.

[12] Collier, Martin, and Pedley, Philip Germany 1919–45 (2000) p. 146

[13] "German-Soviet Pact". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2019.

[14] Dilimize 2008 yılında çevrilen anılarında Molotov, antlaşmanın gizli maddeleri olmadığını ve Polonya'nın işgalinin Almanya'nın yayılmasını engellemek amacıyla olduğunu belirtmektedir. Feliks Çuyev, Molotov Anlatıyor / Stalin'in Sağkoluyla Yapılan 140 Görüşme, Yordam Kitap 2008, ISBN 9944-1-2217-3

[15] Hitler Sovyetlere Neden Saldırdığını Anlatıyor (İngilizce), erişim tarihi: 18 Kasım 2020

[16] Geoffrey Roberts, Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953, Yale University Press ISBN 9780300136227 s.66-67

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

g t d Doğu Bloku
Sovyetler Birliği Komünizm
Oluşum	Molotov-Ribbentrop Paktı Gizli protokolü Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali Sovyet askerî işgalleri Besarabya ve Kuzey Bukovina Baltık ülkeleri Macaristan Romanya Yalta Konferansı
SSCler ve ilhak edilen yerler	Doğu Finlandiya Estonya Letonya Litvanya Memel Doğu Prusya Batı Beyaz Rusya Batı Ukrayna Moldova
Uydu devletler	Macaristan Halk Cumhuriyeti Polonya Halk Cumhuriyeti Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti Romanya Halk Cumhuriyeti/Romanya Sosyalist Cumhuriyeti Doğu Almanya Arnavutluk Halk Cumhuriyeti (1961'e kadar) Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1948'e kadar)
SSC ilhakları	Rusya SFSC Ukrayna SSC Beyaz Rusya SSC
Organizasyonlar	Kominform COMECON Varşova Paktı Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (WFTU) Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu (WFDY) Uluslararası Demokratik Kadın Federasyonu (WIDF)
İsyanlar ve muhalefet	Welles Bildirgesi Goryani Hareketi Orman Kardeşleri Ukrayna İsyan Ordusu Jungle Operasyonu Baltık devlet sürekliliği Baltık Temsilcilikleri (1940-1991) Lanetli askerler 1950 Cazin İsyanı 1953 Plzeň Ayaklanması 1953 Doğu Alman Ayaklanması 1956 Gürcistan gösterileri Poznań Ayaklanması 1956 Macar Devrimi Novoçerkassk katliamı 1965 Erivan gösterileri Prag Baharı / Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali Brejnev Doktrini 1968 Kızıl Meydan gösterisi Belgrad ve Kosova'da 1968 öğrenci gösterileri 1970 Polonya protestoları Hırvat Baharı Haziran 1976 protestoları Solidarność / Sovyet tepkisi / Sıkıyönetim 1981 Kosova protestoları Reagan Doktrini Jeltoksan Olayları Karabağ hareketi 9 Nisan trajedisi 1989 Romanya Devrimi Kara Ocak
Soğuk Savaş olayları	Marshall Planı Berlin Ablukası Tito-Stalin ayrılığı 1948 Çekoslovakya darbesi 1961 Berlin Duvarı krizi
Şartlar	Göç ve iltica (Doğu Bloku'ndan Batı'ya iltica eden kişiler listesi) Baltık ülkeleri'nin sovyetleştirilmesi Bilgi yayımı Siyaset Ekonomi Telefon dinlemeleri
Çöküş	1989 Devrimleri Berlin Duvarı'nın çöküşü Arnavutluk'ta komünizmin çöküşü Şarkı Devrimi Sovyetler Birliği'nin dağılması Çekoslovakya'nın dağılması Litvanya'daki Ocak 1991 olayları Letonya'daki Ocak 1991 olayları

Molotov Ribbentrop Paktı nedir?, Molotov Ribbentrop Paktı anlamı nedir?, Molotov Ribbentrop Paktı ne demektir?