Meksika sineması

Meksika sineması
Meksika sineması
	Guadalajara Uluslararası Film Festivali'nde açık hava yayını
Salon sayısı	5303 (2012)
• Kişi başına	100 binde 4,6 (2012)
Ana dağıtıcılar	Paramount Int'L %20,3; Warner Bros Int'L %16,2; Fox Int'L %14,6
Üretilen filmler (2011)
Kurmaca	51 (%69,9)
Animasyon	6 (%8,2)
Belgesel	16 (%21,9)
Seyirci sayısı (2012)
Toplam	228 milyon
• Kişi başına	2,0
Yerli film	10.900.000 (%4,79)
Gişe hasılatı (2012)
Toplam	$779 milyon
Yerli film	$36 milyon (%4,62)

Meksika sineması, 19. yüzyılın sonlarına ve 20. yüzyılın başlarına uzanmaktadır. Yeni aracın birkaç meraklısı özellikle Meksika Devrimi gibi tarihsel olayları belgelediler ve son dönemlerde keşfedilen birkaç film yaptılar. Meksika sinemasının altın çağı boyunca Meksika, Latin Amerika film endüstrisine hakimdi.

Guadalajara Uluslararası Film Festivali, en prestijli Latin Amerika film festivalidir ve Meksika'nın Guadalajara kentinde her yıl düzenlenmektedir. Meksika, Cannes Film Festivali'nde iki kez en yüksek başarıyı elde etti. 1946'da María Candelaria ile Grand Prix du Festival International du Film ve 1961'de ise Viridiana ile Palme d'Or kazanarak diğer Latin Amerika uluslarından daha fazla ödül almış oldu.

Sessiz filmler (1896-1929)[değiştir | kaynağı değiştir]

Salvador Toscano, Meksika'nın ilk film yapımcısı

Film tarihçisi Jim Mora'nın verdiği bilgiye göre, ilk "hareketli film", 1895'te Thomas Edison'un kinetoskopu kullanılarak izlendi. Bir yıl sonra, sinematografik projektörü Auguste Lumière ülkeye getirdi. Meksika'nın ilk film kuyrukları, başkentteki sinema salonlarında, The Card Players, Arrival of a Train ve The Magic Hat gibi uluslararası bir dakikalık filmleri görmek için gelen seyircilerle ortaya çıktı.^[5] Meksika'daki "sessiz film" endüstrisi birçok film üretti ancak, 1920'lere kadar olan filmlerin birçoğu kayboldu ve iyi arşivlenmedi.

İlk film yapımının tarihi genellikle Salvador Toscano Barragán'la ilişkilendirilmektedir. Toscano 1898'de Don Juan Tenorio adıyla ülkenin ilk konulu filmini yaptı. Meksika Devrimi sırasında, Toscano savaşın birkaç videosunu çekti ve kızı bunları, 1950'de uzun metrajlı film hâline getirdi. Diğer kısa filmler Fransız film yapımcıları tarafından yapılmış ya da onlardan etkilenmiştir.

1906 yılına gelindiğinde Mexico City'deki sinema popülerliğine uyum sağlamak için 16 sinema salonu açıldı. Carpas veya çadır şovları, 1911'de, alt sınıf vatandaşların haydutlarla ilgili mizah ve tiyatro oyunları oynayacağı yerler olarak popüler oldu ve bu yerler, istekli oyuncuların eğitim yeri oldu. 1908'de ortaya çıkan siyasi filmler, günümüz şartlarına göre propaganda olarak görülebilmektedir. Devrim sırasında Meksikalıların sinemadaki heyecanını tetikleyen önemli savaşlar filme alındı ve yayımlandı.^[6]

20. yüzyılın başında sinemanın yaşadığı popülerlik büyümeye devam etti ve 1911 yılına kadar bir önceki yıla göre on dört film evi kuruldu. Bu dönemde Alva kardeşlerin Revolución orozquista (1912) adlı yapımında belgesel teknikler hakimdi. Film, General Huerta ve lider Pascual Orozco arasındaki savaş sırasında asi ve federal güçlerin kamplarında çekildi. Bununla birlikte, bu dönemde sinemanın nispeten ilerlemesine rağmen Madero'nun ahlaki ve paternalist ideolojisi, sansür yoluyla alt sınıfları ahlaksızlıktan kurtarma kampanyasına götürdü. Bu nedenle eylül ayının sonlarında ve Ekim 1911'in başında belediye meclisi üyeleri, fuarcıların ücretlerini ödeyeceği ek film evi müfettişleri atadı. Ayrıca Eğlence Komisyonu başkanı, sansürün uygulanmasını önerdi fakat Şubat 1913'te Victoriano Huerta'nın darbesi, yasanın sansürü önledi. Huerta'nın iktidarı kısa olmasına rağmen sinema, bu dönemde sansürün daha da yerleşmesi ve belgesel filmlerden eğlence filmlerine geçiş gibi önemli değişiklikler yaşadı. Alva kardeşlerin Aniversario del fallecimineto de la suegra de Enhart yapımı, Meksika görüntü yönetmenlerinin amacındaki değişikliğin göstergesidir. Sansüre ilişkin olarak Huerta hükûmeti yaklaşık Haziran 1913'te ahlâki ve politik bir sansür kararı getirdi. Bu kararname, El aguila y la serpiente'nin gösterimi sırasında ekranda muhafazakâr askerlerin öldürülmesinden birkaç gün sonra verildi.

Film içeriğindeki sınırlamalar ve silahlı çatışmalara katılan tarafların radikalleşmesinin bir sonucu olarak kameramanlar ve yapımcılar, ürettikleri filmlerle görüşlerini sunmaya başladı. Örneğin, Zapatista'lara karşı adam kayırıcılık Sangre Hermana (1914) filminde gösterildi. Bu dönemin sinematik yapımları, kurmacaya dayalı melodramlar olan İtalyanlar tarzı film d'art'ı yansıtmıştır. La Luz (1917) filmi, Piero Fosco'nun Il Fuoco'sunun bir intihali olarak görülmesine rağmen, bu stili benimsemeye teşebbüs eden ilk filmdir.

1 Ekim 1919'da sansür ortaya çıktı. Ölümsüzlük eylemlerini gösteren ya da suçluya sempati uyandıran filmler yasaklandı. 1917'de eski varyete yıldızı Mimí Derba, 1917 ve 1923 yılları arasında önemli filmler gerçekleştiren Azteca Stüdyoları'nı kurdu. Bu filmlerin en başarılısı En de defensa Propia (1921) oldu.

1920'li yıllarda, hala çok kararsız olan siyasi iklim ve Amerikan film endüstrisinin yeniden doğuşu göz önüne alındığında çok az film üretildi. Ünlü Meksikalı film yıldızı ABD'ye taşındı. Ramón Novarro, Dolores del Río ve Lupe Vélez gibi yıldızlar, 1920'ler ve 1930'lardaki önemli Hollywood filmlerinin başlıca yıldızları oldu. Diğer Meksikalı yıldızlar, Hollywood filmlerinin İspanyolca versiyonlarında yer aldı.

Altın Çağ (1930-1960)[değiştir | kaynağı değiştir]

1930'larda barış ve bir dereceye kadar siyasi istikrar sağlandıktan sonra film endüstrisi Meksika'ya yerleşti ve yeni teknikle henüz deneysel olan birkaç film yapıldı. Hollywood'un Latin Amerika için İspanyolca dil filmleri yaratma girişiminde bulunması, çoğunlukla farklı etnik kökenlerden gelen Hispanik aktörlerin Meksikalılara yabancı aksanlar sergilemesi nedeniyle başarısız oldu. 1930'lu yıllarda Sovyet yönetmeni Sergey Ayzenştayn'ın ülkeye ziyarette bulundu ve bu ziyaret, Emilio Fernandez ve kameraman Gabriel Figueroa gibi yönetmenlere ilham verdi ve Meksika yapımı filmlerin sayısı arttı ve gelişti. 1930'larda Meksika film endüstrisi, La Mujer del Puerto (1934), Fred Zinnemann'ın Redes'i (1934), Janitzio (1934), Dos Monjes (1934), Allá en el Rancho Grande (1936), Vámonos con Pancho Villa (1936) ve La Zandunga gibi filmlerle önemli başarı elde etti.

1940'lı yıllar boyunca endüstri oldukça gelişti. Aktörler ve yönetmenler, popüler simgeler haline geldi ve hatta Meksika yaşamının çeşitli alanlarında politik etkisi olan figürler oldular. Meksika, 1940'ların çoğunda Latin Amerika'daki film pazarında ABD film endüstrisiyle rekabet halinde olmadan hakim durumdaydı. II. Dünya Savaşı sırasında Meksika'daki film üretimi üç katına çıktı. Arjantin ve İspanya'da faşist hükûmetlerin iktidarda olması Meksika film endüstrisini 1940 yılında dünyanın en büyük İspanyol dili film yapımcısı haline getirdi. Meksika hükûmetinin gerici olmasına rağmen Hollywood filmlerinde sıklıkla görülen görünümün aksine, gerçek Meksika kimliğini ifade etmeye yardımcı olacak filmlerin üretimini teşvik etti.

Meksika sinemasının Altın Çağı 1940'lı yıllarda ve sonrasında gerçekleşti. Bu dönemde en tanınmış oyuncu, Cantinflas olarak da bilinen Mario Moreno'dur. 1940 yılında Ahí está el detalle filmi Cantinflas'ı ünlü yaptı ve "Meksikalı Charlie Chaplin" olarak tanınmaya başlandı. Filmleri İspanya ve Latin Amerika'da her yerde bulunmuş ve birçok çağdaş aktörü etkilemiştir. 1940'ların sonunda Tin-Tan olarak bilinen Germán Valdés'in ortaya çıkması oyuncunun popülerliğini azaltmadı.^[7]

Meksika sinemasında Meksikalı aktrisler de yer aldı. Sara Garcia, "Meksika'nın büyükanesi"ydi. Kariyeri 1910'da sessiz filmlerle başladı, tiyatroya taşındı ve sonunda 1937'de No basta ser madre filmiyle ün elde etti. Drama oyuncusu Dolores del Río, 1930'larda Hollywood kariyerinden sonra ve Emilio Fernandez'in yönettiği birkaç filmdeki rolüyle tanınmaya başladı.^[8] "La Doña" olarak bilinen María Félix, 1943'te Doña Bárbara filmindeki rolünden sonra büyük bir yıldız hâline geldi. Avrupa ülkelerinde popülerlik kazandı.

1943'te Meksika endüstrisi, yetmiş film üretti ve böylece İspanyolca konuşan ülkeler içinde en çok film yapan ülke oldu. 1943 yılında yönetmen Emilio Fernandez'in iki önemli filmi Flor silvestre (1942) ve María Candelaria (1944) idi; her iki film de Hollywood'un ünlü aktrislerinden Dolores del Río oynadı. Filmler, yönetmen ve uluslararası alanda oldukça övülen görüntü yönetmeni Gabriel Figueroa için birer başarıydı. Özellikle María Candelaria filmiyle Cannes Film Festivali'nda en büyük ödülü kazanıldı..^[9] Fernández'in diğer ünlü filmleri arasında La perla (1945), Enamorada (1946), ABD-Meksika yapımı The Fugitive (1947), John Ford ile yönetti), Río Escondido (1947), La Malquerida (1949) ve Pueblerina (1949) yer almaktadır.

1948'da Nosotros los pobres, Ustedes los ricos ve Pepe el Toro üçlemesi, Meksika sinemasının ilk üçlemesi oldu. Filmlerde Meksika'nın ikonları olan Pedro Infante ev Evita Muñoz "Chachita" yer alırken filmleri Ismael Rodríguez yönetti.

1940'ların ortasında İspanyol yönetmen Juan Orol, Küba ve Meksika dansçılarıyla film yapımına başladı. Bu sinematografik tür "Rumberas filmi" olarak adlandırıldı ve Latin Amerika izleyicileri arasında çok popüler oldu. Bu egzotik türün yıldızları María Antonieta Pons, Meche Barba, Ninón Sevilla, Amalia Aguilar ve Rosa Carmina'ydı.

Bu yıllardaki temalar, çoğunlukla geleneksel komediler ya da dramalar olmasına rağmen 19. yüzyıl diktatörü Porfirio Díaz'tan Meksika toplumunun her alanına değindi.

1960'lardan 1980'lere[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'lı ve 1970'li yıllarda, profesyonel güreşçi El Santo ile birlikte birçok kült korku ve aksiyon filmi üretildi. Luis Buñuel son Meksika filmlerini yayımladı: El ángel sonar (1962) ve Simón del desierto (1965). 1960'ların sonunda ve 1970'lerin başında ünlü Meksikalı genç yönetmenlerin eseri gelişti: Arturo Ripstein (El castillo de la pureza-1972; El lugar sin límites-1977), Luis Alcoriza (Tarahumara-1965; Fé, Esperanza y Caridad-1973), Felipe Cazals (Las poquianchis-1976-; El Apando -1976-), Jorge Fons (los cachorros -1973-; Rojo Amanecer -1989-), Paul Leduc (Reed, Mexico insurgente -1972-; Frida, Naturaleza Viva), Alejandro Jodorowski (El topo -1972- ; Santa Sangre -1989-), Şili'li Miguel Littin (Letters from Marusia -1976-), Jaime Humberto Hermosillo (La pasión según Berenice-1972-; Doña Herlinda y su hijo -1984-) ve diğerleri. Filmleri, önemli uluslararası film festivallerinde Meksika'yı temsil etti. John Huston gibi Amerikalı yönetmenler Volkanın Altında (1984) gibi ABD-Meksika yapımı İspanyolca-İngilizce filmler yaptı.

Şimdi Videocine olarak bilinen Televicine, 1979'da Televisa'yı kuran aileden gelen Emilio Azcárraga Milmo tarafından kuruldu. Şirket, Meksika'daki sinema filmlerinin en büyük yapımcısı ve dağıtıcısı oldu ve günümüzde de bu durumu devam ettirmektedir. 1961 çıkışlı Animas Trujano, Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne^[10] ve Altın Küre Ödülleri'nde En İyi Yabancı Dilde Film Altın Küre Ödülü'ne aday gösterildi. 1965 filmi Always Further On 1965 Cannes Film Festival'inde FIPRESCI kazandı.^[11] Film, aynı zamanda 38. Akademi Ödülleri'nde Yabancı Dilde En İyi Film için Meksika adayı olarak gösterildi ancak aday olarak kabul edilmedi..^[12] Bu dönemde 1960 filmi Macario, 1962 filmi The Pearl of Tlayucan, 1975 filmi Letters from Marusia gibi filmler Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday oldu.

Nuevo Cine Mexicano[değiştir | kaynağı değiştir]

Meksika sineması, hükûmetin endüstriye destek olması ve devlet tarafından desteklenen filmler yapılmasıyla 1990'larda Yeni Meksika Sineması (Nuevo cine Mexicano) ortaya çıkana kadar 1960'lı ve 70'li yıllar boyunca sıkıntı çekti. 1990'lı yıllardan günümüze uzanan dönem, Nuevo Cine Mexicano (Yeni Meksika Sineması) dönemi olarak adlandırılmaktadır. İlk olarak Arturo Ripstein, Alfonso Arau, Alfonso Cuarón ve María Novaro tarafından kaliteli filmler yapıldı. Solo con tu pareja (1991), Como agua para chocolate (Like Water for Chocolate) (1992), Cronos (1992), El callejón de los milagros (1995), Profundo carmesí (1996), Sexo, pudor y lágrimas (1999), La Otra Conquista (2000) ve La Misma Luna (2006) gibi filmler çekildi.

Günümüzdeyse Alejandro González Iñárritu'nun Paramparça Aşklar Köpekler'i, Alfonso Cuarón'un Ananı Da!'sı, Carlos Carrera'nın Günah'ı, Roberto Sneider'ın Arráncame la vida'sı; ve Biutiful (2010) (Iñarritu, yönetmenliğini yaptı), Hidalgo: La historia jamás contada (2010), Instructions Not Included (2013), Cantinflas (2014) ile 1975 Meksikan korku filmi Más Negro Que La Noche (Blacker Than Night) (2014) çalışmaları Meksika sinemasının en güncel filmleridir.

Meksikalı sinema kişilikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

Elena Sánchez Valenzuela- İlk Meksikalı film yıldızı
Mimí Derba
Lupita Tovar
Emma Roldán
Sofía Álvarez
Dolores Camarillo
Andrea Palma
Domingo Soler
Stella Inda
Juan Orol
María Luisa Zea
José Mojica
Amparo Arozamena
Esther Fernández
Anita Blanch
Pedro Armendáriz
Tito Guízar
Carlos López Moctezuma
René Cardona
Cantinflas
Arturo de Córdova
Joaquín Pardavé
Lupe Vélez
Jorge Negrete
Gloria Marín
Mapy Cortés
Ángel Garasa
Emilio Fernández
Isabela Corona
Sara García
Emilio Tuero
Ramón Novarro
María Elena Marqués
Fernando Soler
Leticia Palma
Julián Soler
Miguel Inclán
Antonio Badú
María Félix
María Antonieta Pons
Lupe Mayorga
Tito Junco
Andres Soler
Dolores del Río – İlk Meksikalı uluslararası yıldız
Ricardo Montalbán
Delia Magaña
Gilbert Roland
Katy Jurado – İlk Meksikalı Akademi Ödülü adayı
Rita Macedo
Carmen Montejo
Pedro Infante
Anthony Quinn – İlk Meksikalı Akademi Ödülü sahibi
Eva "Chachita" Muñoz

Yönetmenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinematograf[değiştir | kaynağı değiştir]

Besteciler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Infraestructura de exhibición y festivales" (PDF). Instituto Mexicano de Cinematografía. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Table 6: Share of Top 3 distributors (Excel)". UNESCO Institute for Statistics. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013.
^ "Table 1: Feature Film Production - Genre/Method of Shooting". UNESCO Institute for Statistics. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013.
^ ^a ^b "Exhibición y distribución" (PDF). Instituto Mexicano de Cinematografía. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Mora, Carl J. Mexican Cinema: Reflections of a Society 1896–1988, p. 5,6. Berkeley: University of California Press, 1989. 0-520-04304-9
^ Mora s. 17-21
^ Mora s. 56.
^ Mora s. 59.
^ "Forging a National and Popular Art Cinema in Mexico: María Candelaria". 5 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2017.
^ "The 34th Academy Awards (1962) Nominees and Winners". oscars.org. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2011.
^ "Festival de Cannes: Always Further On". festival-cannes.com. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Margaret Herrick Library, Academy of Motion Picture Arts and Sciences

[imcine-scr-1] "Infraestructura de exhibición y festivales" (PDF). Instituto Mexicano de Cinematografía. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[distributors_uis-2] "Table 6: Share of Top 3 distributors (Excel)". UNESCO Institute for Statistics. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013.

[production_uis-3] "Table 1: Feature Film Production - Genre/Method of Shooting". UNESCO Institute for Statistics. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013.

[imcine-4] "Exhibición y distribución" (PDF). Instituto Mexicano de Cinematografía. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[cinematographe-5] Mora, Carl J. Mexican Cinema: Reflections of a Society 1896–1988, p. 5,6. Berkeley: University of California Press, 1989. 0-520-04304-9

[revolution-6] Mora s. 17-21

[cantinflas-7] Mora s. 56.

[sara-garcia-8] Mora s. 59.

[current-trends-9] "Forging a National and Popular Art Cinema in Mexico: María Candelaria". 5 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2017.

[Oscars1962-10] "The 34th Academy Awards (1962) Nominees and Winners". oscars.org. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2011.

[festival-cannes.com-11] "Festival de Cannes: Always Further On". festival-cannes.com. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[12] Margaret Herrick Library, Academy of Motion Picture Arts and Sciences

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Meksika sineması nedir?, Meksika sineması anlamı nedir?, Meksika sineması ne demektir?